Esperanto Dünya Derneği
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Dünya Esperanto Derneği ya da Dünya Esperanto Birliği (Esperanto dilinde UEA: Universala Esperanto-Asocio), Esperanto konuşanların 121 ülkeden üyeleri ile (2008'deki verilere göre) ve Birleşmiş Milletler ve UNESCO ile resmi ilişkileri olan en büyük uluslararası organizasyonudur. Bireysel Üyelerin yanı sıra, 17 adet ulusal Esperanto organizasyonu da UEA ile bağlantılıdır. Şimdiki başkanı Hint dil bilimci Probal Dasgupta'dır.
UEA 1908 yılında İsviçreli gazeteci Hector Hodler önderliğinde kurulmuş ve şimdi merkezi Rotterdam, Hollanda şehrindedir. Organizasyonun New York kentindeki Birleşmiş Milletler binasında da bir ofisi vardır.
1980 yılındaki statüsüne (Statuto de UEA) göre, Dünya Esperanto Derneğinin iki çeşit üyeleri bulunmaktadır:
- bireysel üyeler, Rotterdam'daki merkeze veya ülkelerindeki baş delegeye bir aidat ödeyerek derneğe doğrudan üye olurlar. Bu üyeler UEA Yıllığını (UEA Yearbook ya da UEA Jarlibro) ve UEA Servislerini alırlar.
- asociaj membroj veya ortak üyeler, UEA'ya üye olmuş organizasyonların üyeleridir. Bunların yönetimi üye oldukları organizasyon tarafından yapılır. BU bir ulusal ya da uzman organizasyon olabilir. BU tür üyelik bu kişiler için sembolik bir üyeliktir.
UEA'nın en yüksek organı, Komitato'nun, üç değişik şekilde seçilen üyeleri (komitatanoj) bulunur:
- Bir organizasyon en az bir veya sahip olduğu her 1000 komitatano adına Komitato'ya bir üye gönderir. Çoğu ulusal organizasyonların sadece bir tane komitatano'ları mevcuttur.
- Her 1000 bireysel üye Komitato için bir üye seçebilir.
- Önceki her iki grup üyeler seçimle sayılarının üçte biri kadar ilave komitatano seçip gönderebilir.
Komitato bir yönetim kurulu seçer: Estraro. Estraro bir genel direktör ve bazen ilave olarak bir direktör daha seçer. Genel direktör ve personeli Rotterdam'daki UEA merkezinde çalışırlar: Oficejo de UEA
Bireysel bir üye 'delege' veya delegito olabilir. Bunun anlamı bu kişiler şehirlerindeki Esperanto ve UEA üyeleri için yerel bir bağlantı veya kontak noktası olarak hizmet ederler. Bazen UEA tarafından belli bir ülkeye üyelik aidatlarını toplaması için bir baş delege ya da ĉhefdelegito seçer.
Gençlik Bölümü
TEJO, Dünya Esperanto Gençlik Organizasyonu, UEA'nın gençlik bölümüdür. Dünya Esperanto Kongresinde olduğu gibi, TEJO da her sene farklı bir lokasyonda olacak şekilde bir Uluslararası Esperanto Gençlik Kongresi (IJK ya da Internacia Junulara Kongreso) organize eder. IJK, dünyanın her tarafından gelen yüzlerce genç insan tarafından takip edilen bir haftalık olgulardan meydana gelen (konserler, sunumlar, geziler) bir organizasyondur.
Gençlik Bölümünün de, aynen UEA'da olduğu gibi, bir Komitato'su ve ulusal ile uzman bağlantılı organizasyonları vardır. Bir TEJO gönüllüsü Rotterdam'daki merkezde çalışır.
Ulusal Organizasyonlar
İlk Ulusal Esperanto Organizasyonu 1898'de Fransa'da potansiyel bir uluslararası dernek olarak kurulmuştur. 1903'te İsviçre'de ikincisi kuruldu. Birkaç yıl içinde, birçok ve hala var olan ulusal organizasyonlar kuruldu. 1933/1934'ten beri bunlar UEA Komitato'suna (bir çeşit parlamento) üye göndermektedirler ve bu Komitato'yu ulusal organizasyonların bir federasyonu haline getirmektedir. Başlangıçta Esperanto dilindeki terim Naciaj Sicietoj (ulusal sosyeteler/toplumlar) iken, 1933'te Landaj Asocioj (ülke dernekleri/birlikleri) şeklini aldı.
UEA 1933/1934'te ilk defa ulusal organizasyonları kabul ettiğinde onlardan şu noktalara uygun olmalarını istedi:
- En azından 100 ulusal üyesi olması
- 'Düzenli bir şekilde organize olmaları'
- Politik veya dini kaygıları olmayan ve tüm ülke vatandaşlarına açık olan nötr olmaları[1]
Özellikle bu son talep birçok ciddi sorunlara yol açtı, ör. bu aylarda oluşan Alman ulusal derneği nasyonal sosyalist kurallarında oluşmuştu. Daha sonra, ör. UEA tarafından reddedilmişti çünkü statüsünde Küba komünist partisi liderlerine saygıyı gerektiriyordu. 1980 yılında UEA statüleri değiştirildi. O tarihten beri ulusal organizasyonların nötr olmaları gerekmiyor ancak UEA'nın nötralitesini gözetmeleri şartı getirildi.
Uzman Organizasyonlar
Bunlar Ulusal Organizasyonlara benzerler. İki gruba bölünürler:
- Ulusal organizasyonlar gibi UEA'ya üye olabilen nötr organizasyonlar. bunlara Esperanto dilinde aliĝintaj fakaj asocioj (bağlı uzman dernekler/birlikler) denmektedir. Örnek olarak Esperanto Tıp Doktorları ve Esperanto Öğretmenleri verilebilir.
- UEA ile resmi işbirliğinde olan diğer organizasyonlar. Bunlar Komitato'ya üye göndermezler fakat Yıllık'ta belirtilirler ve Dünya Kongresinde kendilerine bir yer ayrılır. Bazıları finansal sıkıntılardan dolayı bağlantılı olmayı istemezler, diğer bazıları da nötr olmadıklarından dolayı bağlı olamazlar ör. Esperanto Vejetaryenleri veya Esperanto Katolikleri veya Esperanto komünistleri.
Gençlik bölümü TEJO'Nun iki bağlantılı uzman grubu vardır: Bisikletçiler ve Rock Müziğini Sevenler.
Yayınlar
UEA en önemli Esperanto dergisi olan Esperanto'nun yayımcısıdır. Dergi 1905 yılında Paul Berthelot tarafından başlatılmış, UEA'nın kuruluşundan 3 yıl kadar önce. UEA kurucusu Hektor Hodler 1907'de dergiyi alıp 1908 yılında resmi dergi haline getirmiştir. 1920 yılında dergiyi derneğe bırakmıştır. 1950 tarihinden beri derginin maaşla çalışan bir baş editörü vardır.
Esperanto dergisinden sonra, Yıllık (Jarlibro de UEA) derneğin en eski ve sürekli yayınıdır.
UEA kitap basımı yapar ve dünyadaki en büyük mail-order Esperanto kitap satışına sahiptir (6000 den fazla kitap, CD ve başka kalem ürünler). Ayrıca bir bilgi merkezi ve adına Hector Hodler kütüphanesi denen bir Esperanto kütüphanesi bulundurur. Organizasyonun yerel temsilcilerden meydana gelen dünya çapında bir ağı bulunmaktadır, buna Delegita Reto denir ve bunlar kendi coğrafya alanlarında veya profesyonel alanlarında bilgi sağlamakla sorumludurlar.
Kongreler
Yılda bir yapılan Dünya Esperanto Kongresi (Universala Kongreso de Esperanto), her sene farklı bir şehirde 1500–3000 kişiyi cezbeder ve UEA sorumluluğunda düzenlenir. İlk kongre 1905 yılında yapıldı ve 1933/1934'ten beri dernek kongrenin organizasyonunu yapmaktadır.
Yılda iki kere, ilkbahar ve sonbahar'da, Rotterdam'da UEA merkezinde bir Açık Gün tertiplenmektedir.
Uluslararası Organizasyonlar
UN ve UNESCO'ya ilave olarak, UEA'nın ayrıca UNICEF ve Avrupa Konseyi ilişkileri bulunmaktadır, ayrıca Amerika Ülkeleri Organizasyonu ile genel çalışma ilişkileri bulunmaktadır. International Organization for Standardization (ISO) ve ISO/TC37 ile resmi olarak çalışmaları mevcuttur. UEA Avrupa Birliği ile kamu bilgilendirmesinde aktif olarak çalışmakta, ayrıca gerektiğinde diğer ülkeler arası ve uluslararası organizasyonları ve konferansları ile de çalışmaktadır. UEA Avrupa Dil Konseyi'nin bir üyesidir, bu kuruluşun amacı Avrupa içinde ve dışında diller ve kültürler alanında, üniversiteler ve dil dernekleri ortak forumunda, farkındalık yaratmak için çalışmaktadır.
Mayıs 2011'de UEA International Information Centre for Terminology (Infoterm)'e ortak üye olmuştur.
![[icon]](#/media/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
- TEJO (Dünya Esperanto Gençlik Organizasyonu)
- Sennacieca Asocio Tutmonda, Global Solcu Esperanto Organizasyonu
- Esperanto Dünya Kongresi
- Forster, Peter Glover: The Esperanto Movement, Diss. Hull 1977, The Hague et al. 1982 (Hull 1977)
- Lins, Ulrich: Utila Estas Aliĝo. Tra la unua jarcento de UEA, Universala Esperanto-Asocio. Rotterdam 2008
- Sikosek, Marcus: Die neutrale Sprache. Eine politische Geschichte des Esperanto-Weltbundes. Diss. Utrecht 2006. Skonpres, Bydgoszcz 2006
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
