Doğu Katolik Litürjisi

Katolik Kilisesi'nin Doğu Katolik Kiliseleri, onları Latin Kilisesi'nin litürjisine göre yapılan ayinlerin çoğundan ayıran Doğu Hristiyanlığı kökenli litürjileri kullanır. Bu nevi şahsına münhasır kiliselerin bazıları diğer Doğu Katolik kiliseleri ve Roma ile tam bir birlik içinde olmayan Doğu kiliseleri ile aynı litürjileri kullanırken, her kilise kendi kanonik normlarını, kanonik saatlerini, ayin kitaplarını, diğer sakramentleri ve Efkaristiya için kendi kanonik normlarını oluşturma hakkını saklı tutar.^[1]

Tarihsel olarak, Latin Katolikler ile Doğu ayinleriyle ibadet edenler arasındaki gerilim, Katolik Kilisesi içinde Doğu ayinlerinin latinleştirilmesi, kısıtlanması veya yasaklanmasıyla sonuçlandı. 20. yüzyılın başlarından beri papalar, Doğu Katolikleri arasında geleneksel ayinlerin kullanımını ve delatinizasyonu teşvik ediyor. Doğu Katolik ayin uygulamalarına daha fazla vurgu, 1964 Orientalium Ecclesiarum'un yayınlanmasıyla İkinci Vatikan Konsili sırasında yapıldı.

Tarihçe

Mihail Ragoza, Doğu Ortodoks Hristiyanları ile Katolikler arasındaki birliğin savunucusu

Bizans riti, Helenleşmiş manastırların ve siyasi bölünmelerin sonucu olarak, ilk bin yıl boyunca güney İtalya Yarımadasında ve Sicilya'da geleneksel olarak Latin litürjisi bölgelerine komşu bölgelerde düzenli olarak yapıldı. Latin episkoposluklarındaki Bizans ritüel uygulamalarının bu soyu, Reggio Calabria'da 18. yüzyılın başlarına kadar varlığını sürdürdü, ancak 15. yüzyılda Arnavut göçmenlerin akınının ardından yavaş yavaş özümsendi; bu, İtalyan-Arnavut Katolik Kilisesi'nin tarihi temelini oluşturur.

Mihail Ragoza, 16. yüzyılın son yıllarını, Floransa Konsili'nin şartlarına göre Doğu Ortodoks Kilisesi ile Roma arasında birlik sağlanması için uğraşarak geçirdi.^{[2] :406-408}1595-1596'daki Brest Birliği, Doğu Ortodoks Kilisesi'nin Rutenyalı üyeleri arasında Konstantinopolis'ten kopma ve Papa ve Katolik Kilisesi ile tam bir birliğe girme konusunda yapılan bir anlaşmaydı. Hem siyasi hem de dini nitelikteki birlik, Doğu Ortodokslar tarafından yazılan, Bizans litürjileriyle ilgili uygulamalarını koruyacak 35 tavizden oluşan bir listeyle oluştu.^[3] Kabul edilen şartlar, özellikle de Bizans litürjisinin korunması ve İznik İnancı kapsamında Filioque'nin gerekmemesiyle ilgili olarak, tarihçi Walter Frederic Adeney tarafından "son derece liberal" olarak değerlendirildi.^{[2] :408}Rutenya Uniat Kilisesi, bu birlik altında Katolik olanlardan oluşan organlar arasında yer alacak ve en büyük Doğu Katolik Kilisesi olan Ukrayna Rum Katolik Kilisesi'ne dönüşecekti.^[4]

Diğer Doğu Katolikleri, ayinlerine Latin Kilisesi tarafından büyük ölçüde şüpheyle yaklaşıldığını ve Latin uygulamalarının yerel ritüellere eklendiği veya bunların yerini aldığı Liturjik Latinizasyon'a maruz kaldı. Bunlar arasında Levant'ın Marunileri ve sonrasında Süryani-Malabar Katolik Kilisesi haline gelen Hindistan'ın Malabar Sahili'nin Süryani Hristiyanları da vardı.^[5] İkinci grup Latin dayatmalarına direndi ve bu da ciddi bir bölünmeye yol açtı.^[6]

1964 yılında İkinci Vatikan Konsili'nde Orientalium Ecclesiarum kararnamesi yayınlandı. Bu belge, her geleneğin ayırt edici unsurlarına yenilenmiş bir vurgu yaparken, hem Latin ve Doğu Katolikleri arasındaki hem de Katolik Kilisesi ile Doğu Hristiyan kiliseleri arasındaki birliği geliştirmeyi amaçlıyordu.^{[7] :365}Bu unsurlar sadece ayinleri değil aynı zamanda kanon hukukunu ve özerk yönetimi de içeriyordu. Kararnameden Doğu Katolik maneviyatı ve ayinle ilgili ilim yararlandı ve bu da bazı Doğu Katoliklerinin "kendine özgü ayin kıyafetlerini ve eylemlerini yeniden keşfetmelerine" yol açtı.^[8] Orientalium Ecclesiarum ayrıca latinleşme ve etnik çıkarlar yoluyla Doğu Katolik ayinlerinde meydana gelen "sakatlamaları" geri almaya çalıştı; Boniface Luykx, konsilden 30 yıl sonra bu çabaları eksik olarak değerlendirdi.^{[7] :377, 384}

Latinizasyon ve delatinizasyon

Mısır'da Latin mitreleri ve cüppeleri giyen Kıpti Katolik din adamları ve sunak görevlileri, 1900

Latinizasyon veya latinleşme, Doğu Katolik uygulamalarını "Latin litürjisinin ve teolojisinin ruhu, uygulamaları ve öncelikleri" ile değiştirme çabalarına verilen genel bir isimdi. Bu süreçler bazen Latin yetkililer tarafından Doğu Katoliklerine empoze ediliyordu, ancak bazı Doğu Katoliklerinin kendi kendilerini latinleştirmesi alışılmadık bir durum değildi.^[9]

Kaynakça

1. Fortescue, Adrian (1909). "Greek Rites". Catholic Encyclopedia. 10. New York: Robert Appleton Company. 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2022 – New Advent vasıtasıyla.
2. The Greek and Eastern Churches – Vikikaynak vasıtasıyla
3. Chynczewska-Hennel, Teresa (2002). "The Political, Social, and National Thought of the Ukrainian Higher Clergy, 1569-1700". Harvard Ukrainian Studies. Harvard Ukrainian Research Institute. 26 (1/4): 102. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022 – JSTOR vasıtasıyla.
4. Velyky, Atanasii (1988). "Greek Catholic church". Encyclopedia of Ukraine. 2. Canadian Institute of Ukrainian Studies, University of Alberta. 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.
5. Labourt, Jérôme (1910). "Maronites". Catholic Encyclopedia. 9. New York: Robert Appleton Company. 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023 – New Advent vasıtasıyla.
6. "The Syro-Malabar Church: An Overview". syromalabarchurch.in. Syro-Malabar Church Internet Mission. 11 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023.
7. Boniface Luykx (1993). "Thirty Years Later: Reflections on Vatican II's Unitotis Redintegrotio and Orientolium Ecclesiorum" (PDF). Logos: A Journal of Eastern Christian Studies. Metropolitan Andrey Sheptytsky Institute of Eastern Christian Studies. 34. 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Aralık 2022.
8. Pronechen, Joseph (24 Kasım 2014). "'Orientalium Ecclesiarum' at 50". National Catholic Register. 30 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.
9. "Liturgical Latinization and Kievan Ecumenism: Losing the Koinê of Koinonia" (PDF). Logos: A Journal of Eastern Christian Studies. Metropolitan Andrey Sheptytsky Institute of Eastern Christian Studies. 35 (1–4): 176. 1994. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.