En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Disco Elysium
ZA/UM tarafından 2019'da yayımlanan rol yapma video oyunu Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Disco Elysium, ZA/UM tarafından geliştirilen ve 2019'da yayımlanan rol yapma video oyunudur. Oyun, devrim sonrası yaşanan savaştan etkilenmiş ve iyileşmekte olan büyük bir şehirde geçer. Oyuncular, bir cinayet davasını çözmekle görevlendirilen hafızasını kaybetmiş bir dedektif rolünü üstlenir. Ana karakterin soruşturma sırasında bölgenin tarihinin ve politik durumunun yanı sıra kendi kimliği ve geçmişiyle ilgili bilinmeyenleri de açığa çıkarması gerekecektir.
BioWare'in Infinity oyun motorunu kullanan rol yapma oyunlarından esinlenen, en büyük esin kaynağı Planescape: Torment olan Disco Elysium Eston romancı Robert Kurvitz tarafından yazılmış ve tasarlanmıştır. Kendine özgü yağlıboya sanat stiline sahip oyunun müzikleri Sea Power tarafından hazırlanmıştır. Oyun, Kurvitz'in 2016'da üzerine çalışmak üzere ZA/UM'u kurduğu eski bir masaüstü rol yapma oyununa dayanır.
Orijinal sürüm 15 Ekim 2019'da Microsoft Windows, Nisan 2020'de macOS için piyasaya sürüldü. Tam seslendirme ve yeni içerikler barındıran The Final Cut adlı genişletilmiş versiyonu 2021'de PC sürümleri için ücretsiz bir güncelleme olarak sunulurken PlayStation 4, PlayStation 5 ve Stadia için de ilk kez yayımlandı. Disco Elysium, anlatımı ve sanat tasarımı üzerine çok sayıda aldığı ödüllerin yanı sıra çeşitli yayınlar tarafınca en iyi olduğu kabul edilen video oyunları listesinde yer almıştır.[1][2][3][4]
Remove ads
Oynanış
Özetle
Bakış açısı
Disco Elysium, açık dünyada geçen diyalog ağırlıklı bir rol yapma video oyunudur.[5] İzometrik bakış açısına sahip oyunun oynanabilir karakteri alkol ve uyuşturucu kullanımına bağlı hafıza kaybı yaşayan, bir cinayet davası üzerinde çalışan bir dedektiftir.[6] Oyunun ilk kısımlarında oyuncular, çeşitli kısımlarda destek sunabilen Kim Kitsuragi adlı bir dedektifle birlikte çalışırlar.[7]
Oynanış çoğunlukla geleneksel türde dövüş mekaniği içermemektedir. Bunun yerine olaylar, kahramanın algısı, tepki süresi ve acı eşiği gibi çeşitli yönlerini temsil eden yirmi dört beceriden oluşan bir sistem üzerinde, beceri kontrolleri ve konuşma ağacı aracılığıyla çözülür. Oyunda zekâ, duyarlılık, bünye ve motor beceriler olmak üzere dört temel yetenek alanı vardır. Her bir yetenek alanının altı alt becerisi olmak üzere toplam 24 beceri mevcuttur.[8] Oyuncu, seviye atlayarak kazanılan puanlar aracılığıyla bu becerileri geliştirir. Oyundaki kıyafetler, belirli becerilerin puanına giyildiği sürece olumlu ya da olumsuz etki yapar.[9] Bu becerilerin yükseltilmesi, rastgele zar atılmasına dayanan beceri kontrol mekanizmasının başarılı olarak geçilmesine yardımcı olurken fazla yüksek seviyelerde potansiyel olarak olumsuz etkiler ve karakter tuhaflıkları ortaya çıkabilir. Bu sayede çoğu RYO'da tercih edilen, zayıf yeteneklerin görmezden gelinip karakteri sadece en işe yarar becerilerle donatma yöntemi engellenmiş olur. Örneğin, Manipülasyon becerisi yüksek bir karakter yalanları etkili bir şekilde tespit edebilir ve iyi yalan söyleyebilir ancak yüksek seviyelerde histerik ve paranoyaya eğilimli olacaktır. Aynı şekilde, yüksek Elektrokimya yeteneği karakteri uyuşturucuların olumsuz etkilerinden korur ve onlar hakkında bilgilendirir ancak maddenin kötüye kullanımına ve kendine zarar verici davranışlara sebep olabilir.[8]
Disco Elysium, "Düşünce Diyarı" olarak bilinen ikincil bir envanter sistemine sahiptir. Düşünceler, diğer karakterlerle yapılan konuşmalar esnasında veya iç diyaloglar yoluyla açılabilir. Oyuncu, rastgele beliren fikirleri benimsemeye karar verirse gereken oyun içi süre boyunca bir düşünceyi "içselleştirme" sürecine girer. Süreç tamamlandığında karakterin bir veya daha fazla becerisi üzerinde olumlu ya da olumsuz olabilecek kalıcı etkiler oluşur. Robert Kurvitz bunu Fallout serisindeki "kişisel yetenek" (trait) sistemine benzetmiştir.[10] Düşünce Kabini'nde başlangıçta sınırlı sayıda yuva mevcuttur ve karakterin seviyesi arttıkça daha fazla yer açılır. Örneğin, oyunun ilk aşamalarında berduş polis düşüncesi içselleştirilebilir. Karakter, para biriktirmek için sokaklarda yaşama düşüncesini içselleştirirken soğukkanlılık becerisi olumsuz etkilenir. Berduş polis düşüncesiyle atık şişeleri daha kolay bulur ve reál karşılığında daha pahalıya satar.[11]
Yirmi dört beceri, aynı zamanda konuşma ağaçlarında rol oynar. Karakterin dört temel becerisinin alt becerileri kendi aralarında tartışmaya girebilir ve oyuncunun parçalanmış bir kişiliği kontrol ettiği fikrini yaratır. Bu iç konuşmalar, becerinin yükseltilmiş puanlarına bağlı olarak oyuncuyu diğer karakterlerle etkileşime veya yeni diyalog dallarına yönlendirebilecek öneri veya ek bilgiler sağlayabilir. Örneğin, Duyarlılık alanının bir alt becerisi olan ve ruhun yoğunluğunun temsili olarak tanımlanan İçimdeki Deniz, karakterin bilinmeyen karanlık güçlere karşı savaşan bir kahraman olduğu düşüncesini yaşatmaya çalışır. Bu becerinin verdiği öneriler kabul edilirse karakter kendini sahte kimlik altında gösterme ihtiyacı duyduğunda gereken kararlılık duruşu becerinin seviyesiyle orantılı olarak sağlanacaktır.[12]
Remove ads
Hikâye
Özetle
Bakış açısı
Geçtiği yer
Disco Elysium, Kurvitz ve ekibi tarafından oluşturulan, altı bin yıllık tarihe sahip Elysium adlı fantastik gerçekçi bir dünyada, 2051 yılında geçer.[10] Elysium, doğa yasalarının parçalanmasına sebep olan sis benzeri bir dokuya sahip pus fenomeniyle birbirinden ayrılmış, isola denilen kara ve deniz kütlelerinden oluşur. Pusa maruz kalmak zihinsel dengesizlikle, bu durumun uzun sürmesi ise ölümle sonuçlanabilir. Genellikle hava gemisi ile pus sınırlarına yapılan yolculuklar tehlikeli kabul edilir.[13]
Elysium'daki millet ve insanlar çoğunlukla komünizm, faşizm, ahlakçılık ve ultra liberalizm olmak üzere dört ana ideolojiye mensuptur. Mazovizm olarak da adlandırılan komünizm, Kras Mazov adlı ekonomist ve tarihsel materyalist tarafından kurulmuştur. Kırmızı renkli orak ve çekiçle ilişkilendirilmek yerine bir çift beyaz geyik boynuzuyla çevrelenmiş pentagram sembolüyle temsil edilir. Ahlakçılık, merkezci bir ideoloji olmasına rağmen Elysium'un en yaygın dini Doloresçilik ile ilişkisi nedeniyle dinî unsurlar barındırır. Doloresçilerin "tarihe kazılanlar" olarak nitelendirilen, papanın konumuna benzer "Abide Hazretleri" denilen mensupları vardır. Tarihteki Abide Hazretleri arasında en büyüğü ve en etkilisi, dünyanın birçok modern kurumunu kuran gizemli kökenlere sahip Dolores Dei adlı bir kadındır. Dolores Dei'ın etkisinden dolayı Disco Elysium'un dünyasında sevginin sembolü kalp yerine akciğerlerdir.[14]
Olaylar, Insulinde "Yeni Yeni Dünya" adasının yoksulluk, suç ve yolsuzlukla boğuşan Martinaise bölgesinin Revachol şehrinde gerçekleşir.[13] Hikâyenin başlangıcından 49 yıl önce yaşanan komünist devrim dalgası birçok ülkeyi kasıp kavurmuştur. Elysium'un monarşik süper gücü olan Revachol Egemenliği devrilerek yerine bir komün kurulmuştur. Ancak 6 yıl sonra, kendilerini "Koalisyon" olarak adlandıran kapitalist-ahlakçı uluslar ittifakının işgaliyle yıkılmıştır.[15] Koalisyon tarafından Revachol'e, şehrin yerel ekonomisi üzerinde kontrolü elinde tutan ve özerkliğini minimuma indiren Özel İdari Bölge yönetimi atanmıştır. Revachol'e sağlanan birkaç hükûmet hizmetlerinden biri, bölgede yasa ve düzeni koruma amaçlı gönüllü bir vatandaş tugayı olarak başlamış ve sonradan yarı profesyonel polis gücüne dönüşmüş Revachol Halk Milisi (RHM) ekipleri bulundurabilmesidir.[16]
Özet
Ana karakter, Whirling-In-Rags adlı pansiyonun darmadağın hâldeki bir odasında, aşırı uyuşturucu kullanımından kaynaklanan hafıza kaybıyla benliğine dair hiçbir anısı olmadan uyanır. Koridora indiğinde pansiyonun arka bahçesinde asılmış bir kişinin ölümünü araştırmak için görevlendirildiklerini kendisine söyleyen Teğmen Kim Kitsuragi ile tanışır.[7] Mağdurun kimliği belirsizdir ve ilk soruşturma sonrası bir ekip tarafından linç edildiği görülür. Dedektifler, çeşitli olaylarda bölge sakinlerine yardım ederken ipuçlarını takip ederek bölgenin geri kalanını keşfeder.[17] Soruşturma süreci sırasında ana karakter, rütbesinin ve adının RCM dedektifi Çifte Gefrayter[a] Teğmen Harrier "Harry" Du Bois olduğunu öğrenir. Harry, birkaç yıl önce orta yaş krizine girmesine sebep olan bir olay yaşamış, bunun üzerine linç edilen kişinin vakasını üstlendiği gece başlayan üç günlük alkol tüketimi sonrasında Martinaise çevresinde karmaşaya sebep olmuştur.[18]
Cinayetin, Martinaise'in liman işçileri sendikası tarafından Wild Pines lojistik şirketine karşı yapılan grevle bağlantılı olduğunu tespit ederek sendika başkanı Evrart Claire ve Wild Pines arabulucusu Joyce Messier ile görüşmeler yaparlar.[19] Joyce, asılan kişinin Wild Pines tarafından grevi sonlandırmak için gönderilen paralı asker timinin komutanı Albay Ellis "Lely" Kortenaer olduğunu söyler. Ekibin geri kalanının kafasına göre davrandığını ve muhtemelen intikam arayacakları konusunda uyarır.[20] Harry ve Kim, Lely'nin asılmadan önce öldürüldüğünü belirler.[21] Kanun tanımadan hareket ederek bölgenin güvenliğini sağladığını düşünen Hardie Biraderler adlı liman işçisi grubu cinayetin sorumluluğunu üstlenir. Lely'nin Klaasje adlı bir pansiyon misafirine tecavüz etmeye çalıştığını söylerler.[22] Bunun üzerine sorgulanan Klaasje, pansiyon odasında karşılıklı rıza ile gerçekleştirdikleri cinsel ilişki sırasında Lely'nin ağzından vurulduğunu söyler. Uzak mesafeden gerçekleşen olayda kurşunun nereden geldiğini bulamaz ve endüstriyel casusluk geçmişinden dolayı yetkililere başvurmaktan çekinir. Klaasje, Lely'nin ölümünü Hardie Biraderlerle birlikte planlamış olan Ruby adında sendika sempatizanının yardımına başvurmuştur.[23] Dedektifler, Ruby'yi terk edilmiş bir binada saklanırken bulur. Ruby ikiliyi, pus sınırlarına yapılan yolculuklarda yardımcı olması için kullanılan radyo dalgası bazlı bir cihazla etkisiz hale getirmeye çalışır. Olayı örtbas etmenin Klaasje'nin fikri olduğunu ve Lely'yi kimin vurduğunu bilmediğini iddia eder. Harry, oyuncunun seçimine göre pus cihazına direnir ya da devre dışı bırakmaya çalışır. Sonrasında Ruby'yi tutuklama seçeneği sunulur. Harry'nin rüşvetçi bir polis olduğuna inanan Ruby, oyuncunun yaptığı seçime göre kaçar ya da intihar eder.[24]
Dedektifler, Martinaise'e döndüklerine kendilerini paralı askerler ile Lely'nin ölümünün intikamını almak isteyen Hardie Biraderler arasında bir açmazda bulurlar. Patlak veren çatışmada yaralanan Harry birkaç gün baygın kalır. Kendine geldikten sonra oyuncunun seçimine göre paralı askerlerin çoğu ya da tamamı öldürülür ve Kim çatışmada yaralanırsa, sokak çocuğu Cuno ortak olmayı teklif eder.[25] Dedektifler, Lely'yi öldüren kurşunun Martinaise kıyılarındaki eski bir kaleden geldiğini belirleyerek son ipucunun peşine düşerler.[26]
Adaya giden dedektifler, savaş sırasında görevini terk etmiş eski Revachol Komünü ordusu komiseri Iosef Lilianovich Dros adlı tetikçiyi bulurlar. Iosef, cinayeti Lely'nin temsil ettiği kapitalist sisteme karşı duyduğu kırgınlık ve Klaasje'ye duyduğu kıskançlıktan oluşan bir nöbet sırasında gerçekleştirdiğini itiraf etmesinin ardından cinayetten tutuklanır.[27] Bu noktada, etraftaki sazlıktan oyuncunun ilk günden beri aradığı Insulinde Fazmiti olarak bilinen bir kriptid ortaya çıkar. Fazmit'in, dolaylı olarak cinayete yol açan olaylar zincirini başlattığı, salgıladığı psikoaktif kimyasalların eski komiserin zihnini yıllarca etkileyerek fanatizmini ve kızgınlığını körüklediği ima edilir.[28] Harry, Fazmit ile psişik bir konuşmaya girebilir. Fazmit, Harry'nin dağınık zihnini korkutucu bulduğunu ancak var olmaya devam etme çabasına hayran olduğunu söyler. Bu konuşma Harry'yi rahatlatır ve yaşadıklarına rağmen hayatına devam etme gücü kazandırır.[29]
Harry ve ortağı, Martinaise'e döndüklerinde eski ekibiyle karşılaşır. Yapılan konuşmalar, davayı çözüp çözmediğini ve paralı askerlerle neler yaşadıklarını, kısacası oyun sırasında oyuncunun seçimlerini yansıtır. Müdavim ortağı Teğmen Jean Vicquemare, Harry'nin duygusal çöküşünün yıllar önce eski nişanlısının onu terk etmesi sonucu gerçekleştiğini söyler. Oyuncunun seçimlerine bağlı olarak RHM ekibi, Harry'nin durumunun iyileşeceğini umduğunu söyleyerek onu ve Kim'i ya da Cuno'yu özel bir RHM birimine davet eder.[30] Belirli bir beceri kontrolünden geçildiğinde, bölge kaptanı ile bir doktor arasında geçen, Revachol bölgesine yaklaşan ikinci devrim ihtimali ve Harry'nin bu devrimdeki rolü üzerine yapılan bir konuşma duyulabilir.[31]
Remove ads
Geliştirilmesi
Özetle
Bakış açısı
Disco Elysium, oyunun başsenaristi ve tasarımcısı olarak görev yapan Eston romancı Robert Kurvitz tarafından 2016 yılında kurulan ZA/UM tarafından geliştirildi.[32][33] Kurvitz, 2001'den beri Ultramelanhool adlı bir müzik grubunun üyesiydi. 2005'te, Tallinn'de oldukları ve "maddi sorunlarla boğuştukları" bir gecede, kendi ifadesiyle sarhoşlarken, Tiësto'nun "Adagio for Strings" eserini dinlerken kurgusal bir dünya tasarladılar.[34] Grup, çalışmaları genişletmek için yağlıboya ressamı Aleksander Rostov'un da dahil olduğu bir sanatçı ve müzisyenler topluluğu oluşturdu. Bu topluluk, steampunk benzeri bir kavram üzerinde Zindanlar ve Ejderhalar'a (D&D) dayalı bir masaüstü rol yapma oyunu geliştirdi.[34] Bu dönemde Kurvitz, aynı dünyada geçen Sacred and Terrible Air adlı bir roman yazmasına yardım eden Kaur Kender ile buluştu.[33] 2013'te yayımlanan kitap bin kopya kadar satıldı. Kurvitz, kitabın satış performansı üzerine yaklaşık üç yıl süren bir depresyon ve alkolizm dönemine girdiğini ifade eder.[34]
Alkolizmden kurtulan Kurvitz, Kender'in da aynı bağımlılıktan kurtulmasına yardımcı oldu. Kender, minnettarlığının bir göstergesi olarak Kurvitz'e, roman yazmak yerine dünyasını daha büyük kitlelere ulaştırmak için video oyunu olarak yansıtmayı denemesini önerdi. Kurvitz'in daha önce video oyunlarında hiçbir deneyimi yoktu ancak bir keresinde Revachol şehrinin çizimlerinin izometrik perspektife kolayca sığdığını görmüştü. Aleksander Rostov'un da cesaretlendirmesiyle fikri gerçekleştirmeye karar verdi.[34] Robert Kurvitz, oyunun ne olacağına dair kısa bir açıklama yazdı: "D&D, kılıçlar, silahlar ve motorlu arabalar, özgün bir 'fantastik gerçekçi' ortamda 70'lerin polis dizileriyle buluşuyor. Efsanevi Planescape: Torment ve Baldur's Gate gibilerinden ilham alan izometrik bir modern rol yapma video oyunu. Geniş çaplı, değişken hikâye. Zengin içerikli, yoksul bir mahallenin keşfi. Derin, stratejik savaş."[34] Kender, açıklamadan etkilendi ve oyunun geliştirilmesine arkadaşlardan ve aileden de gelen ek yardımlarla yatırım yaptı.[34] Oyun ilk evrelerde, R.S Thomas'ın 1995'te aynı adlı kitabında bulunan Reflections adlı şiirinden[b] alıntılanan dizelerle No Truce With the Furies olarak adlandırıldı. Kurvitz, planlanan devam oyunu ile oluşturulan toplu paket içinse No Truce adını kullanmaya sıcak bakmıştı.[34][35]
Kurvitz, 1900'lerin başında Rus öncü şairler tarafından yaratılmış Zaum diline atıfta bulunan "za um" adını kullanarak ZA/UM ekibini oluşturdu. Rusçada "взяться за ум" (Rusça telaffuz: [ˈvzʲæt͡sə zəˈum]) deyiminin kısa hâli denilebilecek kelime "aklını başına toplama" anlamına gelir. Geliştirici ekibini "varlığı şüphesiz ve sekiz ton ağırlığında bir şey" olarak yansıtmak için kalın punto harfler kullanıldı.[34] Oyun üzerine çalışmalar, yerel ekibin Tallinn'deki eski galerideki bir işgal evinde yaşamasıyla 2016 civarında başladı. İlk yıl içerisinde, oyunun müzikleri için Kurvitz'in Sea Power grubuyla iletişim kurmasını sağlayacak kadar sermaye sağlamayı başardılar. Kurvitz grupla konuşmak için Birmingham'dayken, hem geliştirme hem de seslendirme için daha fazla kaynak olduğundan İngiltere'nin ana geliştirme ekibi için daha iyi bir yer olduğunu fark etti.[34] Geliştirme sırasında çalışanların bir kısmı Estonya'dan Londra ve Brighton'a taşındı. Diğer tasarımcılar ise Polonya, Romanya ve Çin'den çalıştı.[36][37] Oyun piyasaya sürüldüğü zamanlarda ZA/UM'un yaklaşık 20 dış danışmanı ve 35 şirket içi geliştiricisiyle beraber,[34] diyalog yazımlarında Kurvitz'e yardımcı olan sekiz yazardan oluşan bir ekibi vardı.[36][38] Oyunun finansmanının çoğu Eston iş insanı Margus Linnamäe tarafından sağlandı.[37][39]
Oyun, başlangıçta planlandığı gibi 2017 yılına yetişebilmek için tek şehir bölgesinde geçen aksiyona odaklanacaktı. Buna karşın yatırımcılara daha büyük bir dünyayı kapsayan bir oyun olacağı vadedildiği için oyunun çıkışı ertelenerek adı da Disco Elysium olarak değiştirildi.[34] Bu isim, "disko" kelimesiyle ilgili birden fazla anlama geliyor. İlk olarak, disko müziğinin modasına benzer şekilde kahramanın giyim tarzına da yansıyan gelip geçici fikirlere atıfta bulunurken daha gerçek anlamda disco, Latincede "öğreniyorum" anlamına gelir, böylece kahramanın Elysium dünyası hakkında bilgi edinmek için hafıza kaybının üstesinden gelmesi üzerine dikkat çekilir. Kurvitz, No Truce With the Furies ismini daha çok bir taslak olarak düşünmüş ve Disco Elysium'u planlanmış devam oyunu için saklamak istemişti.[35] Başlangıçta oyunu Humble Bundle aracılığıyla yayımlamayı planlamış olsalar da sonradan kendileri yayımlamayı seçtiler.[40]
Tasarım, seslendirme ve esinlenmeler
Çoğunlukla yağlıboya tarzında çizilen oyunun sanat tasarımı Aleksander Rostov tarafından yönetilirken oyunun müzikleri İngiliz bağımsız rock grubu Sea Power tarafından bestelenmiştir.[41] Seslendirme kadrosunda metal müzisyenleri SikTh'ten Mikee Goodman ve Periphery'den Mark Holcomb yer alıyor.[34][42] Orijinal sürümde ayrıca kültürel eleştiri podcasti Red Scare'den Dasha Nekrasova[43] ve siyasi hiciv podcasti Chapo Trap House'dan dört sunucunun seslendirmesi vardı[44] ancak bunlar The Final Cut güncellemesiyle kaldırıldı.[45]
ZA/UM, Disco Elysium'un yazım tarzını ve stilini etkileyen birçok eserden bahsetti. En büyük ilhamlardan biri, Disco Elysium gibi hafızasını kaybetmiş bir karaktere sahip olan, diyalog yoğunluklu ve izometrik perspektife sahip 1999 tarihli video oyunu Planescape: Torment'tir.[46] The Wire televizyon dizisi, oyunun işçi sınıfı ortamı için esinlenme kaynağı oldu. Senarist Helen Hindpere, Émile Zola'nın insan hayatının sefaletiyle ilgili hikâyelerinin oyun içerisinde yankılandığını söyledi.[46] Disco Elysium'u etkileyen diğer eserler arasında şunlar yer aldı: Kentucky Route Zero video oyunu; True Detective ve The Shield televizyon dizileri; Dashiell Hammett, China Miéville ve Strugatski Kardeşlerin edebî eserleri; sanatçılar arasından Rembrandt, İlya Repin, Jenny Saville, Alex Kanevsky ve Vasili Kandinski.[47]
Kurvitz, video oyunu geliştirme araçlarının imkân sağladığı ölçüde amaçlarının tam ve karmaşık bir seçim-sonuç derinliğine sahip olmak olduğunu söyledi. Olası tüm seçenekleri gerçekçi bir şekilde kapsayamayacaklarını bilen Kurvitz ve ekibi, bunun yerine daha çok "mikroreaktivite" dedikleri; oyuncunun utanç verici bir diyalog seçeneğini seçmesi gibi küçük eylemlerin ve kararların olayları nasıl etkileyebileceğine odaklandı. Oyuncunun çeşitli becerilerinin kendi aralarındaki diyalogu, bu küçük kararların oyun dünyası üzerinde nasıl daha büyük etkileri olduğuna dair eleştiri ve içselleştirme sağlamaya yardımcı oldu, böylece oyuncunun gelecekte bu tür seçimlerin daha fazla farkında olabilmesinin sağlanması amaçlandı.[48] Hikâyedeki ek bir detay ise oyunun gerçek bir sonunun olmadığının kabul edilmesiydi; oyuncu hikâyenin bazı bölümlerini çözebilirken ana vaka Revachol'un geri kalanının durumuna benzer şekilde neredeyse çözülemez durumdadır. Ana karakterin ortağı Kim Kitsuragi'yi, oyuncuya bu yolda yardımcı olmak ve düzeltemeyecekleri veya çözemeyecekleri bazı hikâye konuları olduğunu kabul etmeleri için mantıklı davranan bir kişilik olarak yarattılar.[48]
Müzikler
Disco Elysium'un resmî müzik albümü 11 Şubat 2020 tarihinde yayımlandı. Sea Power tarafından oyun için 28 özgün müzik bestelendi.[49] Mikee Goodman tarafından seslendirilen ve müzik albümüne dâhil edilmeyen "The Smallest Church in Saint-Saëns" şarkısı, grubun yeniden yayınlanan ilk albümündeki "The Smallest Church in Sussex" adlı parçanın bir aranjmanıdır. 2021 yılında grup, oyunun Final Cut sürümü için "Advesperascit" ve "Ignus Nilsen Waltz" başlıklı iki yeni parça çıkardı.[50]
The Final Cut değişiklikleri
Oyunun genişletilmiş ve gözden geçirilmiş sürümü olan Final Cut, Aralık 2020'de duyuruldu.[51][52] Başsenarist Helen Hindpere'ye göre The Final Cut, oyuncuların orijinal versiyon üzerindeki fikirlerinden faydalanılarak yönetildi. Ayrıca 1,2 milyondan fazla kelime içeren, genel anlatım ve karakter becerileri dâhil olmak üzere yaklaşık 100 karakter için eksiksiz bir seslendirme içerdiğini de belirtti. Hikâyede karakterlere verilen önem dolayısıyla bu tarzda RYO'larda genellikle yapıldığı gibi dış kaynaklar kullanmak yerine seslendirme işleri tamamen şirket içi kaynaklarla sürdürüldü.[53][54] Ek seslendirmeler için dünya çapında rol dağıtımı ve kayıt işlemlerinin tamamlanması yaklaşık 14 ay sürdü. Karakterleri için giriş diyalog satırlarını seslendirmiş olan eski sanatçılardan bazıları geri getirilirken, ZA/UM özellikle yaşça küçük karakterlere daha uygun olduğunu düşündüğü yeni seslendirme sanatçıları aradı. Anlatıcının sesi ve oyun diyaloğunun neredeyse yarısını temsil eden beceriler için caz müzisyeni Lenval Brown'u The Final Cut için uygun gördüler.[55] Brown'un repliklerini kaydetmesi yaklaşık 8 ay sürdü. Çoğunlukla oyuncuya açıklama yapan nitelikteki seslendirmeleri sabit, yavaş ve tekdüze bir ses tonuyla yaparken, becerilerin kişiliklerini yansıtabilmek için ufak nüanslar kullandı. Her becerinin kişiliğinin seslendirmesi yapılmakla beraber,[56] Nekrasova ve Chapo Trap House sunucularının seslendirmesi tamamen değiştirildi.[45] Final Cut versiyonuna klasik, psikolojik ve tam olmak üzere üç farklı seslendirme seçeneği eklendi.[54]
Orijinal oyundan kesilen ancak oyunun hikâyesinin bazı politik imâlarını gözden geçirmek için yeniden üzerine çalışılan ve Siyasi Uyum Görevleri olarak adlandırılan dört görev vardır. Hindpere'e göre bu görevler, oyuncuyu karakteri nasıl geliştirdiklerini ve kararlarının karakteri getirmiş olduğu noktayı görmeye ne kadar kararlı olduklarını düşünmeye teşvik etmek için tasarlandı.[53][54] Final Cut, Sea Power'dan iki ek şarkı da içermekte.[53][54][57]
Remove ads
Yayımlanma
Özetle
Bakış açısı
Orijinal sürüm
Disco Elysium, 15 Ekim 2019'da Microsoft Windows için piyasaya sürüldü.[58] macOS sürümü 27 Nisan 2020'de yayımlandı.[59] ZA/UM, oyunun düşük sistemlerdeki performansını iyileştiren ve topluluk tarafından katkılarla sağlanan ek dil çevirilerini içeren güncellemeyi Mayıs 2020'de yayımladı.[60] Oyunun ilk yerelleştirmesi, "şanlı Çin-Sovyet dostluğunun" bir göstergesi olarak Çince dilinde yapıldı ve yayımlandıktan sonra oyuncu sayılarında rekor artış görüldü.[61][62] 14 Aralık 2021'de duyurulan Türkçe yerelleştirmesi, 24 Ekim 2022'de gelen güncellemeyle eklendi.[63][64]
Orijinal sürümünden sonra Kurvitz, oyun için bir genişletme ve devam oyunu için planlarını açıkladı. Buna ek olarak, oyunun kullandığı sistemlere dayalı You Are Vapor taslak adlı bir masaüstü rol yapma oyunu duyuruldu. Kurvitz ayrıca, Disco Elysium olaylarından 20 yıl sonra geçen Terrible and Sacred Air romanını İngilizceye çevirmeyi planladığını duyurdu.[65] Haziran 2020'de, dj2 yapımcı şirketiyle oyundan esinlenen bir televizyon dizisi çıkarılacağı duyuruldu.[66] ZA/UM, Mart 2021'de oyundaki kıyafetlerin sınırlı sayıda satışını gerçekleştiren Atelier adlı giyim markasını piyasaya sürdü.[67]
The Final Cut
Final Cut, 30 Mart 2021'de PlayStation 4, PlayStation 5 ve Stadia için yayımlanırken PC sürümüne sahip oyunculara ücretsiz bir güncelleme olarak sunuldu.[68][69] Nintendo Switch, Xbox One ve Xbox Series X/S sürümleri 12 Ekim 2021'de dijital olarak piyasaya sürüldü.[70][71] Orijinal sürüm, yalnızca kişisel bilgisayarlara dijital olarak piyasaya sürüldüğü için Avustralya Sınıflandırma Kuruluna derecelendirilmek üzere gönderilmemişti ancak The Final Cut'ın planlanan konsol sürümü için bir kurul incelemesi gerekiyordu. Oyunun cinsiyet, uyuşturucu kullanımı veya bağımlılığı; suç, zulüm ve şiddeti tasvir etmesi ve "isyan edici veya iğrenç olayları bu şekilde göstermesi nedeniyle aklı başında yetişkinler tarafından genel olarak kabul edilen ahlak standartlarına aykırı olduğu" söylenerek sınıflandırılması reddedildi ve ülkede satışı yasa dışı hale getirildi.[72] ZA/UM tarafından itiraz edilen yasak sonradan kaldırıldı. Kurul tarafından "İnceleme Kurulunun kararını etkileyen uyuşturucu kullanımına yönelik caydırıcı unsurlardı. Uyuşturucu kullanımı oyun içerisinde açıkça tasvir edilmemiştir ve düzenli kullanımı oyuncunun gelişimini olumsuz etkiler." açıklaması yapılarak R 18+ sınıflandırmasını alan oyunun satışına izin verildi.[73]
Android uyarlaması
ZA/UM, Mart 2025'te dikey ekranlara özgü tasarlanan Android uyarlamasının tanıtım videosunu paylaştı. Birinci şahıs bakış açısıyla 360 derece görülebilen mekanlar içerirken, TikTok kullanıcılarının ilgisini çekme amaçlı yeniden tasarlandı ve ilgi çekici hikâye, sanat yönetimi ve ses tasarım unsurları oyunculara ufak dozlar halinde sunuluyor.[74] Uyarlama, 5 Ağustos 2025'te Google Play'de yayımlandı.[75]
Remove ads
Tepkiler
Özetle
Bakış açısı
Değerlendirme
Orijinal sürüm değerlendirmeleri
İnceleme derleyicisi Metacritic'e göre Disco Elysium'un anlatımı ve diyalogları "evrensel beğeni" aldı.[83] PC Gamer oyunu derinliği, özgürlüğü, kişiselleştirilebilir olması ve hikâye anlatımı üzerine överek bilgisayar ortamındaki en iyi RYO'lardan biri olarak nitelendirdi. IGN, oyunun açık dünyasını övdü ve haritası çok daha küçük olmasına rağmen The Witcher 3: Wild Hunt ve Red Dead Redemption 2 gibilerine benzetti. Washington Post, oyunun "bariz bir şekilde iyi yazılmış" olduğunu söyledi.[83] GameSpot, 2017'den beri ilk kez tam puan vererek 10 üzerinden 10'a layık gördü.[84] PCGamesN, oyunun keşif ve diyalog sistemleri için türde yeni standartlar belirlediğini yazdı. Eurogamer ise rol yapmada yeterli seçenek sunmadığı ve belirgin odak eksikliği nedeniyle oyunu eleştirdi.[85]
The Final Cut değerlendirmeleri
The Final Cut, IGN ve Game Informer tarafından yeniden eleştirilerek seslendirme ve yeni görevlerin eklenmesi olumlu tepkiyle karşılandı.[95][96] PlayStation sürümlerinin ilk zamanlarında bazı görevlerin tamamlanmasını imkansız kılan hatalar olduğu tespit edildi.[97][98]
The Final Cut'ın PC versiyonu, Metacritic'teki tüm zamanların en iyi oyunları listesinde 97 puanla 11. sırada yer aldı.
Ödüller
Oyun, 2019 The Game Awards etkinliğinde aday gösterildiği dört kategorinin tamamını kazandı ve etkinliğin en çok kategoride ödül alan oyunu oldu.[99] Slant Magazine,[100] USgamer,[101] PC Gamer[102] ve Zero Punctuation[103] yılın oyunu olarak seçti. Time, Disco Elysium'u 2010'ların en iyi 10 oyunundan biri olarak listeledi.[104] Oyun ayrıca 2020 Nebula Ödülü'ne aday gösterildi.[105]
Remove ads
Hukuki sorunlar
Özetle
Bakış açısı
ZA/UM çalışanı Martin Luiga, 2021 sonlarında Robert Kurvitz, Aleksander Rostov ve Helend Hindpere ile birlikte "istemeden şirketten ayrılmış olduklarını" 2022'nin ekim ayında duyurdu. ZA/UM'un "artık üzerine kurulduğu ahlâkı temsil etmediğini" belirtti. Luiga, ayrıca ZA/UM kültür birliğinin de feshedildiğini doğruladı.[111] Bir röportajda Luiga, başka üç çalışanın da yanlış gerekçelerle kovulduğunu belirtti.[112] ZA/UM sözcüsünün açıklaması, "Herhangi bir video oyunu gibi, Disco Elysium'un geliştirilmesi de her bir ekip üyesinin, bir bütünün parçası olarak değer verildiği kolektif bir çabaydı ve hâlâ da öyle. Şimdilik söyleyebileceğim tek şey, ZA/UM kreatif ekibinin odak noktası bir sonraki projemizin geliştirilmesidir ve yakında sizinle bu konuda daha fazla haber paylaşmaktan heyecan duyuyoruz." şeklinde oldu.[113]
Kasım 2022'nin başlarında, olaylarla ilgili çelişkili raporlar açıklandı. Kurvitz'e göre başlangıçta, geliştirme stüdyosu Zaum Studio OU çoğunluk hisseleri Margus Linnamäe'ye aitti, daha sonra 2021'de Zaum Studio CEO'su Ilmar Kompus'a ait bir holding şirketi olan Tütreke OU tarafından bir hisse satın alımı yöntemiyle satın alındı. Kurvitz ve Rostov, bu satın alma için kullanılan fonların stüdyonun kendisinden çekildiğini ve bunun sahte bir satın alma olduğunu iddia ettiler ve bunun üzerine satın alma işlemine itiraz etmeye ve stüdyodan fikrî mülkiyetlerini kurtarmaya çalıştılar.[114] Kurvitz'in ve Rostov'un şikayetleri arasında, Kompus'un Zaum'dan Disco Elysium devam oyununun temelini oluşturan dört eskizi 1 sterlin'e satın alması yer alıyordu. Daha sonra bunları 4,8 milyon euro'ya Zaum'a yeniden satarak, Kompus'un Zaum'u Tütreke aracılığıyla satın alırken harcadığı paranın bir kısmını geri kazanmasına yardımcı oldu. Kurvitz ve Rostov, kıdemlerinin düşürülmesi de dahil olmak üzere şirketin çalışma biçimindeki değişikliği keşfettiler ve sorgulamaya başladıklarında kovuldular. Kurvitz ve Rostov, "Disco Elysium" fikrî mülkiyet hakları üzerinde hâlâ bir miktar kontrole sahip olduklarını ve bu nedenle satışı bloke etmede söz sahibi olmaları gerektiğini savundu.[114][115] Zaum Studio, yaptığı açıklamada suçlamaları reddetti ve eski çalışanların "sorumlulukları ve işleriyle çok az ya da hiç meşgul olmadıklarını", stüdyoda rahatsız edici bir ortam yaratmaktan; sözlü tacize sebep olmaktan ve diğer çalışanlara karşı ayrımcılık yapmaktan kovulduklarını söyledi.[115] GamesIndustry.biz ile anonim olarak konuşan bir çalışan, durumun "o kadar da siyah ve beyaz" olmadığını, "uzun dönem çalışanların Kurvitz'e duydukları saygı ve minnettarlıktan konuşmak istemediklerini" iddia etti.[116]
Konuyla ilgili hukuki işlem Disco Elysium'un baş yapımcısı Kaur Kender tarafından başlatıldı. Kender, kovulmasına yol açan yönetim değişikliği hakkında benzer sorular sormuştu. Kompus'un kendisine 1 milyon Euro borcu olduğunu iddia ederek dava açtı. Kender ayrıca, dolandırıcılıktan hüküm yemiş ve 11,5 milyon Euro borcu olan Kompus'un kayınbiraderi Estonyalı yatırımcı Tõnis Haavel'in, Kompus'a yardım ettiğini iddia etti. Haavel, Zaum'un Birleşik Krallık'taki yan kuruluşu olan ve Disco Elysium haklarının sahibi olduğu Yessirnosir Ltd. şirketinde çoğunluk hissesine sahip. Kurvitz'in ifadelerinin de yer aldığı ilk duruşma Ekim 2022'de yapıldı.[115] Aralık 2022'de, Kompus 4.8 milyon euro'yu Tütreke'den ZA/UM'a geri ödeyince, Kender davadan vazgeçti.[117][118] Kurvitz ve Rostov, şirketten çıkarılmalarıyla sonuçlanan süreci başlatan, stüdyonun alım-satım olaylarında yasadışı eylemler yapıldığını iddia etmeye devam ediyor.[118]
Stüdyo, 14 Mart 2023'te eski üyelerle ilgili tüm hukuki işlemlerin sonuçlandığını belirten bir açıklama yaptı. Kender, "stüdyodaki tüm hisselerini elden çıkardı, stüdyoya olan tüm borçlarını geri ödedi" ve mahkeme emriyle stüdyonun hukuki ücretlerini ödedi. Ayrıca Kurvitz ve Rostov'un davasının yetersiz delil nedeniyle düşürüldüğünü iddia etti.[119] 17 Mart 2023'te Kurvitz ve Rostov, bu açıklamaya yanıt vererek, duyurunun "birçok yönden yanlış ve yanıltıcı" olduğunu ve ZA/UM'un azınlıkta kalan hissedarları olarak stüdyonun onları "basit memnuniyetsiz çalışanlar" olarak göstermeye çalıştığını belirttiler. Kurvitz ve Rostov ayrıca, stüdyoya karşı açtıkları istihdam iddialarıyla ilgili davanın "onlara karşı daha büyük bir kampanya kapsamında" düşürüldüğünü ve hukuki yolları denemekten vazgeçmeyeceklerini açıkladılar.[120][121]
Remove ads
Muhtemel devam oyunları
Özetle
Bakış açısı
Oyunun başarısının ardından geliştirilmesi planlanan devam oyunu, aynı evrende geçen spin-off oyunu ve farklı bir bilimkurgu rol yapma oyunu fikirleri yasal sorunlar sebebiyle askıya alındı.[122] Kurvitz, Rostov ve Hindpere ile yaşanan problemlerin ardından, yazım ekibinin başında Argo Tuulik'in bulunduğu devam oyunu Project Y12 2022 ortalarında iptal edildi.[123] Cuno ve Cunoesse merkezli bir hikâyeye sahip olacak Locust City – An Elysium Story, şirket içi adıyla Project X7, 2024 yılının başında iptal edildi.[124] Projenin iptaliyle beraber çalışanların dörtte biri işten çıkarıldı. Çıkarılanların arasında, Disco Elysium yazım ekibinden Argo Tuulik ve Dora Klindžić bulunuyordu.[125][126] Robert Kurvitz ve Aleksander Rostov, Haziran 2022'de Çinli yayımcı NetEase yardımlarıyla Red Info şirketini kurdu.[127] Bunun yanı sıra, eski Disco Elysium çalışanları ile Bungie ve Rockstar Games çalışanlarından oluşan Longdue şirketi, Hopetown adında "psikocoğrafik" bir rol yapma oyununun duyurusunu yaptı. Nisan 2023'te kurulan ve Kaur Kender'ın yöneticilik yapmış olduğu Dark Math Games şirketi XXX NIGHTSHIFT adlı oyunu duyurdu ve oyuna ait Steam sayfası oluşturup diyalog mekaniklerini gösteren bir video yayınlandı. Argo Tuulik tarafından kurulan ve bünyesinde Dora Klindžić dahil birçok eski ZA/UM çalışanı barındıran Summer Eternal şirketi, Disco Elysium'un ruhâni mirasçısı olarak tanıttıkları oyunun duyurusunu yaptı.[122][128]
Remove ads
Notlar
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads