Loading AI tools
Mussolini'nin ölüm olayı Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Benito Mussolini'nin ölümü, görevden alınan İtalyan faşist diktatörü, 28 Nisan 1945'te, Avrupa'da II. Dünya Savaşı'nın son günlerinde, İtalya'nın kuzeyindeki küçük Giulino di Mezzegra köyünde bir İtalyan partizan tarafından infaz edildiğinde meydana gelen bir olaydır. Olayların genel kabul gören versiyonu, Mussolini'nin "Albay Valerio" nun takma adını kullanan komünist partizan Walter Audisio tarafından vurulmasıdır.[1] Bununla birlikte, savaşın sona ermesinden bu yana, Mussolini'nin ölüm koşulları ve katilinin kimliği, İtalya'da devam eden kafa karışıklığı, anlaşmazlık ve tartışmaların konusu oldu.
1940'ta Mussolini, Nazi Almanyası tarafında ülkesini II. Dünya Savaşı'na soktu; ancak kısa süre sonra askeri başarısızlıkla karşılaştı. 1943 sonbaharında, kuzey ve orta İtalya'da Alman kukla devletinin lideri haline geldi ve güneyden Müttefiklerin ilerlemesi ve partizanlarla giderek şiddetlenen bir iç çatışmayla karşı karşıya kaldı. Nisan 1945'te, Müttefiklerin kuzey İtalya'daki son Alman savunmasını kırması ve şehirlerdeki partizanların genel ayaklanmasıyla, Mussolini'nin durumu savunulamaz hale geldi. 25 Nisan'da ikamet ettiği Milano'dan ayrıldı ve İsviçre sınırına kaçmaya çalıştı. O ve metresi Clara Petacci, 27 Nisan'da Como Gölü'ndeki Dongo köyü yakınlarında yerel partizanlar tarafından yakalandı. Mussolini ve Petacci, ertesi gün öğleden sonra, Adolf Hitler'in intiharından iki gün önce idam edildi.
Mussolini ve Petacci'nin cesetleri Milano'ya götürüldü ve büyük bir öfkeli kalabalığın karşısında fiziksel olarak taciz edilmesi için Piazzale Loreto adlı bir banliyö meydanına bırakıldı. Daha sonra meydandaki bir benzin istasyonunun çatısındaki metal bir kirişten baş aşağı asıldılar. Cesetler dövüldü, ateşli silahlarla vuruldu ve çekiçle vuruldu. Başlangıçta Mussolini işaretsiz bir mezara gömüldü ancak 1946'da bedeni faşist destekçiler tarafından mezarı kazılarak çalındı. Dört ay sonra yetkililer tarafından ele geçirildi ve daha sonra 11 yıl boyunca gizli tutuldu. Sonunda 1957'de, kalıntılarının memleketi Predappio'daki (Emilia-Romagna) Mussolini aile mezarlığına defnedilmesine izin verildi. Mezarı neo-faşistler için bir hac yeri haline geldi ve ölüm yıldönümüne neo-faşist mitingler damgasını vurdu.
Savaş sonrası yıllarda, Mussolini'nin ölümünün "resmi" versiyonu, John F. Kennedy suikastı komplo teorileriyle kıyaslanacak şekilde İtalya'da sorgulandı (ancak genel olarak uluslararası düzeyde değil). Audisio'nun açıklamasının doğruluğundan şüphe duyan gazeteciler, politikacılar ve tarihçiler, Mussolini'nin nasıl öldüğü ve kimin sorumlu olduğu konusunda çok çeşitli teoriler ve spekülasyonlar öne sürdüler. Çeşitli zamanlarda en az on iki farklı kişinin katil olduğu iddia edildi. Bunlar arasında, daha sonra sırasıyla İtalyan Komünist Partisi genel sekreteri ve İtalya Cumhurbaşkanı olan Luigi Longo ve Sandro Pertini de vardı. Pek çok yazar, Mussolini'nin yakalandığı sırada taşıdığı iddia edilen Winston Churchill ile uzlaşmacı "gizli anlaşmalar" ve yazışmaları geri alma amacını taşıyan bir İngiliz özel kuvvetleri operasyonunun parçası olduğuna inanmaktadır. Walter Audisio'nun Mussolini'nin infazcısı olduğu "resmi" açıklama en güvenilir anlatı olmaya devam etmektedir.
Mussolini, 1922'den beri İtalya’nın faşist lideriydi, ilk olarak başbakan olarak ve 1925’te diktatörlük yetkilerini ele geçirmesinin ardından Il Duce unvanını aldı. Haziran 1940'ta ülkeyi Nazi Almanyası tarafında II. Dünya Savaşı'na soktu. Temmuz 1943'te Müttefiklerin Sicilya'yı işgalinden sonra Mussolini görevden alındı ve tutuklandı; İtalya daha sonra Cassabile'de Müttefiklerle ateşkes imzaladı.[2] O yıl daha sonra, Alman özel kuvvetleri tarafından Gran Sasso baskınında hapishaneden kurtarıldı ve Hitler, onu, Kuzey İtalya'da kurulan ve Garda Gölü yakınlarındaki Salò kasabasında bulunan bir Alman kukla devleti olan İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin lideri olarak görevlendirdi.[3] 1944'e gelindiğinde, "Salò Cumhuriyeti", sadece güneyden ilerleyen Müttefikler tarafından değil, aynı zamanda İtalyan İç Savaşı bilinen acımasız bir çatışmada İtalyan antifaşist partizanlar tarafından da tehdit ediliyordu. İtalyan yarımadasında kuzeye doğru yavaş yavaş ilerleyen Müttefikler, 1944 yazında Roma'yı ve ardından Floransa'yı aldılar ve o yılın sonunda Kuzey İtalya'ya doğru ilerlemeye başladılar. Nisan 1945'te zayıflamış Alman ve İtalyan ordularının savunduğu Gotik Hattı'nın çöküşüyle birlikte, Salò Cumhuriyeti ve onun Alman koruyucuları için tam bir yenilgi artık çok yakındı.[4]
Nisan ortasından itibaren Mussolini Milano'ya yerleşti ve o ve eyalet merkezinde ikamet etmeye başladı.[5] Ayın sonunda, partizan liderliği Comitato di Liberazione Nazionale Alta Italia (CLNAI), Alman kuvvetleri geri çekilirken belli başlı kuzey şehirlerinde genel bir ayaklanma ilan etti.[6] CLNAI'nin Milano'da kontrolü ele geçirmesi ve Kuzey İtalya'daki Alman ordusu teslim olmak üzereyken, Mussolini 25 Nisan'da şehri terk etti ve kuzeyden İsviçre'ye kaçmaya çalıştı.[7]
Mussolini'nin Milano'dan ayrıldığı gün, partizan hareket adına CNLAI şunları söyledi: Faşist hükûmetin üyeleri ve anayasal garantileri bastırmaktan, halkın özgürlüklerini yok etmekten, faşist rejimi yaratmaktan, ülkeyi tehlikeye atmaktan ve ülkeyi ihanet ederek mevcut felakete sürüklemekle suçlanan faşist liderler, ölüm cezası ile cezalandırılacak.[8]
- CLNAI, 25 Nisan 1945 tarihli Kararname
27 Nisan 1945'te, Mussolini ve metresi Clara Petacci, diğer faşist liderlerle birlikte, Como Gölü'nün kuzey batı kıyısındaki Dongo köyü yakınlarında bir Alman konvoyunda seyahat ediyorlardı. Pier Luigi Bellini delle Stelle ve Urbano Lazzaro liderliğindeki bir grup yerel komünist partizan konvoya saldırdı ve onu durmaya zorladı. Partizanlar, konvoyda bir İtalyan faşist liderini tanıdılar; ancak bu aşamada Mussolini'yi tanıyamadılar ve Almanların ilerlemesine izin vermeleri karşılığında Almanları tüm İtalyanları teslim ettirdiler. Sonunda konvoy araçlarından birinde Mussolini'nin düştüğü keşfedildi.[9] Lazzaro daha sonra şunları söyledi:
Yüzü balmumu gibiydi ve bakışları cam gibiydi ama bir şekilde kördü. Tamamen bitkinlik okudum, ama korkmuyorum ... Mussolini tamamen iradeden yoksun görünüyordu, ruhen ölmüştü.
Partizanlar Mussolini'yi tutukladılar ve gecenin bir kısmını yerel kışlalarda geçirdiği Dongo'ya götürdüler. Dongo'da Mussolini, kendisine katılma talebinde bulunan Petacci ile 28 Nisan sabah saat 02.30'da yeniden bir araya geldi.[10][11] Toplamda elliden fazla faşist lider ve aileleri konvoyda bulundu ve partizanlar tarafından tutuklandı. Mussolini ve Petacci'nin yanı sıra, en göze çarpanlardan 16'sı ertesi gün Dongo'da vuruldu ve on tanesi iki ardışık gecede öldürüldü.[12]
Dongo çevresindeki bölgede hâlâ savaş devam ediyordu. Partizanlar, Mussolini ve Petacci'nin faşist destekçiler tarafından kurtarılabileceğinden korkarak, onları gece yarısı De Maria adlı köylü bir ailenin yakınlardaki bir çiftliğine götürdüler; buranın onları tutmak için güvenli bir yer olacağına inanıyorlardı. Mussolini ve Petacci gecenin geri kalanını ve ertesi günün çoğunu orada geçirdi.[13]
Mussolini'nin yakalandığı akşam, Kuzey İtalya'daki sosyalist partizan lider Sandro Pertini, Radio Milano'da şunları duyurdu:
Bu suçlular iştirakinin başkanı Mussolini, hınç ve korku içinde İsviçre sınırını geçmeye çalışırken tutuklandı. Onun hızla yargılanabilmesi için halk mahkemesine teslim edilmelidir. Bir infaz müfrezesinin bu adam için çok büyük bir onur olduğunu düşünsek bile bunu istiyoruz. Uyuz bir köpek gibi öldürülmeyi hak ediyor.[14]
Mussolini'nin özet olarak infaz edilmesi kararını kimin verdiği konusunda farklı açıklamalar mevcuttur. Komünist Parti Genel Sekreteri Palmiro Togliatti, yakalanmadan önce Mussolini'nin infaz emrini verdiğini iddia etti.
Ayrıca, Roma'daki hükûmetin başbakan yardımcısı ve Komünist Parti lideri olarak emri verdiğini iddia etti. Başbakan Ivanoe Bonomi daha sonra bunun hükûmetinin yetkisi veya onayı ile söylendiğini yalanladı.
Savaştan sonra Mussolini ve Petacci'nin nasıl öldüğüne dair birkaç çelişkili senaryo ve teori öne sürülmüş olsa da, Walter Audisio'nun ya da en azından temel bileşenlerinin açıklaması en inandırıcı olmaya devam ediyor ve bazen İtalya'da "resmi" versiyon olarak anılıyor.[15]
Aldo Lampredi tarafından sağlanan bir anlatımla büyük ölçüde doğrulandı ve öykünün "klasik" anlatısı, 1960'larda Pier Luigi Bellini delle Stelle ve Urbano Lazzaro ile gazeteci Franco Bandini tarafından yazılan kitaplarda ortaya çıktı. Bu açıklamaların her biri ayrıntılı olarak farklılık gösterse de, ana gerçeklerle tutarlıdırlar.
Umberto Eco, Sıfır Sayı kitabında, gazeteci Braggadocio (İngilizce anlamı palavra[16]) karakterinin ağzından Mussolini'nin halka ilan edildiği tarihte ölmediğine, onun yerine dublörünün öldürüldüğünü ve kendisinin ise Vatikan'da ya da Arjantin'de uzun bir süre saklandığına dair bir iddiayı aktarmış ve kitap boyunca bunu işlemiştir. Bu iddiaya da şu dayanaklar sunulmuştur:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
