Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Bayan, kadınların ad veya soyadlarının önüne gelen hitap ve saygı sözcüğüdür. 26 Kasım 1934'te Lâkap ve Unvanların Kaldırılması Hakkındaki Kanunun kabulü sırasında erkekler için kullanılan bay sözcüğünden türetilerek kullanımı sunulmuştur.[1] 5 Aralık 1934'te kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının tanınması sonrası Türk Kadınlar Birliği tarafından Ankara Halkevi ve Beyazıt Meydanında gerçekleştirilen kutlamalarla sözcüğün kullanımı yaygınlaştırılmıştır.[2][3] Ancak daha yaygın olarak, addan sonra kullanılan hanım sözcüğü nedeniyle günümüzde kullanımı arka planda kalmıştır.
Bayan kelimesi ilk olarak Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları Tarama Dergisi çalışmaları sırasında Türk lehçelerinden bulunup mevcudiyet, hayat, gani ve beka kelimelerine karşılık önerilmiştir.[4] Yusuf Ziya Özer bayan kelimesinin Tunguzca kökenli olduğunu belirtir.[5] Besim Atalay bayan kelimesini kökü bay olan Altay Türklerine ait bir tanrı adı olarak tanımlar.[6] İbrahim Necmi Dilmen beg > begüm, han > hanım gibi eril-dişil kullanımlardan yola çıkılarak bay kelimesinden türetildiğini söylemiştir.[7] Ahmet Cevat Emre bayan kelimesinin bay kelimesinin eşi ve benzeşi olarak -en morfeminden türetildiğini belirtir.[8] Sevan Nişanyan ise Türkçenin hiçbir döneminde +an ekinin dişil yapım eki olarak kullanılmadığını belirterek karşı çıkar ve bayan kelimesini keyfi bir türetme olarak açıklar.[9] Tuncer Gülensoy ve Osman Fikri Sertkaya Moğolcada zengin ve güçlü anlamına gelen bayan kelimesinin dil devrimi sırasında yeni bir anlam yüklenerek Türkçeye girdiğini belirtir.[10][11]
Son yıllarda[hangileri?] kadın ve kız ayrımının yetişkinlik veya gençliğe değil, cinselliğe yönelik çağrışım yaptığını düşünenler tarafından kadın anlamında kullanılmaya başlamıştır.[kim?] Sözcük bu şekliyle genellikle kadın demenin ayıp olacağının düşünüldüğü ortamlarda kullanılır.[12][13] Sevda Alankuş'a göre bu kullanım "kadın sözcüğünün, kız sözcüğü karşısında taşıdığı ‘aktifleşmiş’ cinsellik çağrışımından korkulması" şeklinde açıklanıyor.[14] Bu kullanım kadın haklarını savunan kişi ve örgütlerin tepkisini çekmektedir. Asıl kullanımın sadece "Bay"ın karşılığı olması gerektiği düşünülmektedir.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.