En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Balat, Fatih
Fatih, İstanbul, Türkiye'de mahalle Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Balat, İstanbul'un Avrupa Yakası'da Fatih ilçesinde, Haliç kıyısında, Ayvansaray ile Fener semtleri arasında yer alan bir semttir. 2008 yılında yapılan bir düzenleme ile Katip Musluhiddin, Tevkii Cafer, Hızır Çavuş, Tahta Minare, Hatip Musluhittin Mahalleleri'nin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.[6]
Remove ads
Balat adı, Rumca saray anlamına gelen palation kelimesinden gelmektedir; surlardaki Blaherna Sarayı'na yakınlığından ötürü semte bu isim verilmiştir.[7][8]
İstanbul tarihinde Balat'ın özel önemi, İspanya'dan gelen Yahudilerin buraya yerleştirilmesi ve yakın zamanlara kadar bu semtin İstanbul'daki başlıca Yahudi mahallesi olarak varlığını sürdürmesidir. Ayrıca Yahudilerin Balat çevresine yerleşmeleri Gürcistan Yahudilerini de bu bölgeye çekmiştir. İspanya'da Engizisyon'dan kaçan Sefarad Yahudileri, II. Bayezid'in davetiyle İstanbul'a gelmişlerdi. 15. yüzyıldan itibaren İstanbul'un Musevî cemaati Balat'ta ve Haliç'in karşısında Hasköy'de oturmuştur.[9] İki yaka, 1852 ve 1962 yılları arasında Yahudi Köprüsü ile birbirine bağlanmıştır.[10] Semtte tarihî evlerden günümüze kalan örnekler mahallenin içlerine doğru çoğalır. Bunlar genellikle üç katlı, dar ön yüzlü, ikinci ve üçüncü katlarında cumbaları olan binalardır. Semt, tarihî yapıları, dar sokakları ve renkli evleri ile dikkat çekmektedir. Balat, aynı zamanda fotoğrafçılar için popüler bir mekan olup, "açık hava fotoğraf atölyesi" olarak da kullanılmaktadır. Sokaklarında yalnız ya da grup halinde fotoğraf çeken çok sayıda kişi rastlanabilir. Balat, bohem, varoş, entelektüel, Asya ve Avrupa kültürlerinin harmanlandığı, tarihi ve kültürel dokusuyla zengin bir semttir.[11]
Eski Balat kapısından içeri girildiğinde sağ tarafta Yanbol Sinagogu, az ilerisinde de Makedonya'nın Ohri kasabasından gelen Yahudilerin yaptırdığı Ahrida Sinagogu bulunur. Balat'ın en eski sinagogunun burada olduğu sanılmaktadır. Ancak bugünkü yapı 19. yüzyıl ortalarından kalmıştır.
Her ne kadar Balat'ın Musevi kimliği baskın olsa da, mahalle her zaman çok kültürlü bir yer olma özelliğini korumuştur. Balat'ta Ermeniler, Rumlar ve Türkler gibi farklı dini grupların birlikte yaşadığı 1815 tarihli Bostancıbaşı Sicilleri gibi kayıtlardan anlaşılmaktadır. Bu çok kültürlü yapı, Balat'ın toplumsal ve kentsel gelişimine katkı sağlamıştır.[12]
Balat Yahudileri 6-7 Eylül Olayları'ndan sonra İstanbul'u terk ettiler. Kalanlar da şehrin başka semtlerine taşındıklarından Balat'ta çok az sayıda Yahudi kalmıştır. Semtte ayrıca Aya Triada Rum Ortodoks Kilisesi bulunur. Semtteki başlıca cami Mimar Sinan'ın eseri olan Kethüda Camii'dir. Caminin az ilerisinde ise aslen bir Rum Ortodoks kilisesi olan ama 1629'da Ermeni-Gregoryen cemaatine devredilen Surp Hıreşdegabed Kilisesi bulunur.[13] Ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi Spor Kulübü'nün altyapısı burada bulunmaktadır.
Remove ads
Balat'ta Tarihi Yangınlar
Özetle
Bakış açısı
Balat, İstanbul'un tarihî semtlerinden biri olarak birçok büyük yangına tanıklık etmiştir. Bu yangınlar, semtin mahalle dokusunu zaman içinde şekillendirmiştir:[14]
- 1303 - Bizans Dönemi: Balat'taki ilk büyük yangın olarak kaydedilmiştir.[12]
- 1510 - Osmanlı Dönemi: Bir mahallede başlayıp önce Balat'a, Balat'tan da Bahçekapı'ya kadar yayılan büyük yangında, yaklaşık 800 dükkan yanmıştır.
- 1639 - Balat Kapısı Dışında Başlayan Yangın: Bir mumhanede başlayan yangın, güçlü rüzgarların etkisiyle hızla yayılarak alevler sabaha kadar Balat semtini kül etmiştir. Yangın, Çukurbostan'a kadar devam etmiş Fener kapısı ile Çukurbostan arası kül olmuştur.
- 1692 - Ferrah Kethuda Camii Yakınlarındaki Yangın: Bir hallaç dükkanında başlamış, Kesmekaya'ya kadar 1500 ev ve dükkan yanarak büyük bir yıkıma yol açmıştır.
- 1729- Balatkapı dışındaki bir manavda çıkan Yangın: Kısa sürede rüzgarın etkisiyle çok geniş alana yayılmıştır. Bu büyük afette İstanbul'un yaklaşık sekizde biri kül olmuştur. Fener Kapısı'ndan Ayvansaray'a kadar uzanarak Tekfur Sarayı'nın çevresini ciddi olarak etkilemiştir.
- Bu yangınlardan sonra 1743, 1746, 1780, 1812, 1866, 1868, 1892, 1911, 1967 ve 1968 yıllarında 10 farklı yangında can ve mal kayıpları yaşanmıştır.
Remove ads
Din
Semtte bulunan Eliav Sinagogu (Eliyahu Sinagogu ya da Kal Kadoş Eliyahu Sinagogu), uzun yıllar ölü yıkama yeri ve depo olarak kullanılmasının ardından boşaltıldı ve yıllarca metruk hâlde kaldı. Daha sonra bakımsızlıktan dolayı yıkıldı ve günümüze ulaşamadı.[15]
Nüfus
Ulaşım
Otobüs Hatları
- 55T Gaziosmanpaşa - Taksim
- 99A Gaziosmanpaşa - Eminönü
- 35D Balat - Kocamustafapaşa
Tramvay ve Teleferik Hatları
Galeri
Balat'ın Haliç'ten görünümü. Sağ tarafta Fener Rum Erkek Lisesi, sol tarafta arkada Yavuz Selim Camii görülmektedir (Mart 2013)
Balat'ın Haliç'ten görünümü (Mart 2013)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Belge, Murat (2000). İstanbul Gezi Rehberi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ISBN 975-333-002-2.
Notlar
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads