Bömbögör Yazıtı

Bömbögör Yazıtı, Moğolistan'da Bayanhöngör aymağı, Bömbögör somunun kuzeybatısındaki Şiveni Herem bölgesinde bulunan bir Göktürk yazıtıdır. Mezar kompleksi bir tümsek, bir dikili taş ve taş çitlerden oluşur. Yazıt, Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü'nde görevli bilim insanlarının Govi-Altay ve Bayanhöngör aymağında yaptığı keşif gezileri sonucunda bulunmuştur. Yazıt metninin fotoğrafı ve taslak kopyası, bulunmasının hemen ardından yayımlanmıştır.^[1] Yazıt metnini ilk kez Moğol bilim insanı Ts. Battulga, ikinci kez de Japon bilim insanı S. Kosetu,^[2] üçüncü ve son kez de Türk bilim insanı Hatice Şirin yayınlamıştır.^[3]

Yazıttaki Metinler

Dikili taşın tepesinde dört kısa yatay satır ve yan tarafında dikey biçimde kazılmış uzun bir satır vardır. Yazıt üzerinde birçok damga bulunmaktadır. Bu damgaların kağana bağlı alt boyları, aileleri temsil ettiği düşünülmektedir.^[4]

Yazıtın boyutları

Çit halkanın uzunluğu 22-29 metredir. Dikili taşın yüksekliği 1.33 m., uzunluğu 0.20-0.47 m., genişliği ise 0.16-0.20 m.'dir.

Yazıttaki metinlerin konusu

Yazıt Aşina Hanedanlığı'na mensup ve Karluklar'a gelin olarak gönderildiği düşünülen Türk kunçuyunun cenaze törenidir. Yazıt metnini bu şekilde ilk okuyan Türk profesör Hatice Şirin'dir. Yazıtta Karluk ve Basmil boylarının adı geçmektedir. Kunçuy kelimesi Prenses anlamına gelmektedir^{[kaynak belirtilmeli]}.

Yazıtın dikiliş tarihi

Araştırmacılar Göktürkler'in Karluklar'a gelin göndermesinden yola çıkarak bu yazıtın 718-742 yılları arasında dikilmiş olabileceğini düşünmektedir. Çünkü Göktürkler ile Karluklar arasındaki son savaş 718 yılında Tez Irmağı'nda gerçekleşmiştir. Bu yıldan 742 yılında gerçekleşen Uygur-Karluk-Basmil ittifakına kadar Karluklar, Göktürk Kağanlığı'na baş eğip barış içerisinde yaşamışlardır.

Kaynakça

1. Moğolca Tseveendorj D. - Batbold N. Enhtör, A. - Bazargür, D. (2004), Govi-altay, Bayanhöngör aymgiyn zarim nutagt hiysennarheologiyiyn sudalgaa (ur'dçilsan ür düngees) Arheologiyn sudalgaa, Tomus II (XXII), Fasc. 1-23, Ulanbaatar, 5-17..
2. İngilizce Kosetu, S. (2010), Newly Found Turkic Inscription from Bömbögör: On the Conflicts for the Hegemony in Mongolia from the Qarluq'a Viewpoint, New Trends in Studies on Liao, Jin and Xi-Xia (3), Edited by: S. Arakawa, Y. Takai, K. Watanabe, Tokyo University of Foreign Studies, Research Institute for Language and Culture of Asia and Africa (ILCAA): Tokyo.
3. Hatice Şirin, “Bombogor Inscription: Tombstone of a Turkic Qunčuy (“Princess”)”, Journal of the Royal Asiatic Society, FirstView Article, November 2015, pp 1 - 9.
4. Mert, O. (2008), Öngöt Mezar Külliyesi ve Külliyede Bulunan Damgalar, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 36, Erzurum, 281-305.