Aseton peroksit

Aseton peroksit (trisikloasetonperoksit), TATP, TCAP veya Şeytanın Anası gibi birçok isimle anılan patlayıcı madde. Patlama hızının 5300 m/s olması sebebiyle oldukça kuvvetli bir primer patlayıcıdır. Darbelere, sürtünmeye ve bilhassa ısıya karşı hassastır.^[1] Aseton ve hidrojen peroksit tepkimesi ile elde edilir. Yapımının kolaylığı sebebiyle bombalı saldırılarda sıklıkla tercih edilmektedir çünkü temel bileşenleri, çoğu yerden rahatlıkla temin edilebilir^[2] ve azot içermediğinden çoğu patlayıcı dedektörüne yakalanmaz. Londra'da 55 kişinin ölümüne ve 784'ünün de yaralanmasına yol açan metro ve otobüs eylemlerinde bu kimyasaldan (10 kilogram) kullanılmıştır.^[3] Beyaz renkli kristalize yapıdadır. Nötr ortamda monomer; asidik ortamda dimer, trimer ve tetramer molekül oluşturur.

Aseton peroksit

Aseton peroksit trimer
Adlandırmalar
IUPAC adı 3,3-Dimetil-1,2-dioksasiklopropan (monomer) 3,3,6,6-Tetrametil-1,2,4,5-tetraoksan (dimer) 3,3,6,6,9,9-Hekzametil-1,2,4, 5,7,8-hekzaoksasiklononan (trimer) 3,3,6,6,9,9,12,12-Oktametil-1,2,4, 5,7,8,10,11-oktaoksasiklododekan (tetramer)
Diğer adlar Triaseton Triperoksit Peroksiaseton Şeytanın Anası
Tanımlayıcılar
CAS numarası	17088-37-8
3D model (JSmol)	dimer: Etkileşimli görüntü trimer: Etkileşimli görüntü
ChemSpider	3582942
E numaraları	E929 (parlatıcılar, ...)
PubChem CID	536100
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID80158194
InChI InChI=1S/C9H18O6/c1-7(2)10-12-8(3,4)14-15-9(5,6)13-11-7/h1-6H3  Key: ZTLXICJMNFREPA-UHFFFAOYSA-N  InChI=1/C9H18O6/c1-7(2)10-12-8(3,4)14-15-9(5,6)13-11-7/h1-6H3 Key: ZTLXICJMNFREPA-UHFFFAOYAS
SMILES dimer: CC1(C)OOC(C)(C)OO1 trimer: CC1(C)OOC(C)(C)OOC(C)(C)OO1
Özellikler
Molekül formülü	C6H12O4 (dimer) C9H18O6 (trimer) C12H24O8 (tetramer)
Molekül kütlesi	148.157 gr/mol (dimer) 222.24 gr/mol (trimer)
Görünüm	Beyaz kristal katı
Erime noktası	91 °C
Kaynama noktası	97 – 160 °C
Çözünürlük (su içinde)	çözünmez
Tehlikeler
İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler	Patlayıcı
Patlayıcı verileri
Şok duyarlılığı	Yüksek / ıslakken de yüksek
Sürtünme duyarlılığı	Yüksek / ıslakken orta
Patlama hızı	5300 m/s
REFaktörü	0.83
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Aseton peroksitler metilen klorür, kloroform, toluen, aseton ve metanol gibi yaygın çözücülerde çözünür.^[4] "Aseton peroksit" ismi çoğu zaman siklik trimeri ifade eder.

Siklik aseton peroksit trimerinin sentezi.

Ayrıca bakınız

• Patlayıcıların patlama hızlarının listesi

Kaynakça

1. Lazarowski, Lucia; Simon, Alison; Krichbaum, Sarah; Angle, Craig; Singletary, Melissa; Waggoner, Paul; Van Arsdale, Kelly; Barrow, Jason A. (2021). "Generalization Across Acetone Peroxide Homemade Explosives by Detection Dogs". Frontiers in Analytical Science. 1. doi:10.3389/frans.2021.797520/full. ISSN 2673-9283.
2. "Why is it so easy to buy bomb ingredients?". BBC News (İngilizce). 17 Mart 2018. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
3. "TATP is suicide bombers' weapon of choice". TimesOnline. 15 Temmuz 2005. 10 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
4. Kende, Anikó; Lebics, Ferenc; Eke, Zsuzsanna; Torkos, Kornél (2008). "Trace level triacetone-triperoxide identification with SPME–GC-MS in model systems". Microchimica Acta. 163 (3–4): 335–338. doi:10.1007/s00604-008-0001-x. S2CID 97978057.

Dış bağlantılar

• ChemSub Online: Acetone peroxide – Triacetone triperoxide.20 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.