Amfetamin

Amfetamin (alfa-metil-fenetilamin) narkolepsi ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu dahil çeşitli bozuklukların tedavisinde ve kilo kontrolünde iştah azaltıcı olarak kullanılan sentetik bir merkezî sinir sistemi uyarıcısıdır.^[1] Özellikle DEHB tedavisinde ilaç olarak yaygın kullanımları sebebiyle rahatlıkla elde edilebilir.^[1] Bu sebeple yasa dışı olarak en sık kullanılan uyarıcı maddelerden biridir. Yan etki olarak şizofreni benzeri psikozlara neden olur. Yaklaşık 20 günlük kullanım sonunda tolerans gelişir. Zayıf olarak MAO enzimini de inhibe ettiğinden MAO inhibitörleri ve SSRI'lar ile beraber kullanılırsa serotonin sendromuna sebep olabilir. Bu durum siproheptadin ile tedavi edilebilir. DEHB tedavisinde kullanılan ticari ilaçlardan Dexedrine, Elvanse ve Adderall amfetamin içeren ilaçlar arasında sayılabilir. Amfetamin türevi ilaçlar (amfetamin, metamfetamin), ekstazi (3,4-metilenedioksi-metamfetamin) ve türevi maddeler ve diğer sentetik uyarıcılar (metkatinon, fenetilin) amfetamin tipi uyarıcıları oluşturmaktadır.^[1]

Amfetamin

Klinik verisi
Uygulama yolu	Oral, intravenöz, buğu şeklinde, rektal, sublingual
Farmakokinetik veri
Biyoyararlanım	%
Protein bağlanma	%20
Metabolizma	Hepatik
Eliminasyon yarı ömrü	10-13 saat
Boşaltım	Renal
Tanımlayıcılar
IUPAC adı (±)-1-phenylpropan-2-amine
CAS Numarası	300-62-9
PubChem CID	300999
DrugBank	APRD00480
CompTox Bilgi Paneli (EPA)	DTXSID4022600
ECHA Bilgi Kartı	100.005.543
Kimyasal ve fiziksel veriler
Formül	C9H13N
Mol kütlesi	135.208 g/mol

Amfetamin, genellikle uzun yol araç kullananlarca uyku kaçırmak ve konsantrasyon gerektiren sporlarda (atıcılık, okçuluk, vb.) veya kişisel zevk amacıyla da kullanılabilmektedir (amfetamin istismarı).^[1][2]

Etki mekanizmaları

• Aminlerin re-uptake 1 ile nörona alınmasını inhibe ederler.
• Aminlerin vezikülden sinaptik aralığa salınmasını artırırlar.

Klinik kullanım

• Dikkat eksikliğinde ve hiperkinezide.
• Latearl hipotalamustaki merkezi inhibe etmesi nedeniyle obezitede.
• Dopaminerjik aktivite artışı nedeniyle parkinsonda.
• REM dönemini kısalttıkları için narkolepside kullanılırlar.

Yan etkiler

Amfetamin/metamfetamin kullananlarda beyin kanamaları sık görülür; beyin kanamaları felçlere (hemorajik stroke) neden olabilir.^[2][3] Süreç yüksek ateşle başlar; bir süre sonra tabloya hipertansiyon ve kalpte ritim bozuklukları (aritmiler) eklenir. Hastaların bir bölümü hızla gelişen beyin sapı kanaması sonrasında felç bulguları gelişemeden ölebilirler (ansızın ölüm).^[4]