Remove ads
Alfred Jarry (8 Eylül 1873, Laval - 1 Kasım 1907, Paris), Fransız oyun yazarı, romancı, şair, avangart, gerçeküstücü ve uyumsuz tiyatronun kurucusudur.
| Alfred Jarry | |
|---|---|
 Alfred Jarry | |
| Doğum | 8 Eylül 1873 Laval,  Fransa |
| Ölüm | 1 Kasım 1907 (34 yaşında) Paris, Fransa |
| Defin yeri | Cimetière parisien de Bagneux |
| Takma adlar | Docteur Faustroll, Père Ubu, Alain Jans |
| Meslek | Oyun yazarı, romancı, şair, avangard, gerçeküstücü ve saçma tiyatrosunun kurucusu |
| Milliyet | Fransız |
| Önemli eser |
|
| Önemli ödülleri | Concours général |
| İmza |  |
8 Eylül 1873 tarihinde Fransa'da doğdu. Babası Anselme Jarry (1837–1895), alkolizm ile boğuşan bir satıcıydı; annesi Caroline, (1842–1893), edebiyatla ilgileniyordu, ancak ailesinde bir miktar delilik vardı ve annesi ve erkek kardeşi tımarhaneye kaldırıldı. 1888'de aile, Jarry'nin 15 yaşında liseye girdiği Rennes'e taşındı.
Daha 15 yaşındayken, öğretmenleriyle dalga geçmeyi seven Jarry, örnek olarak öğretmenlerinden birini alarak yazdığı Ubu Roi (1888, Kral Übü ya da Übü) adlı oyunu, önce kukla oyunu olarak -Charles Morin adındaki bir öğrenci tarafından kaleme alınan- Les Polonais adı altında oynanmış (bu Jarry tarafından tiyatroya uyarlanmıştır ve Kral Übü'nün ilk versiyonudur); daha sonra 1896'da Lugnê-Poe tarafından sahnelenmiş, sahne tasarımı ise Pierre Bonnard ile Toulouse-Lautrec tarafından gerçekleştirilmiştir.
17 yaşında Jarry bakalorya aldı ve École normale supérieure'e kabul edilmeye hazırlanmak için Paris'e taşındı. Kabul edilmese de kısa sürede özgün şiirleri ve düzyazılarıyla dikkatleri üzerine çekti. Çalışmalarının bir derlemesi olan Les Minutes de Sable Mémorial 1893'te yayımlandı.
1894'te askere çağrıldı. Fakat tıbbi nedenlerden dolayı terhis edildi. Jerry, bundan sonra kendisini tamamen edebi ve tiyatral akımlara adadı. O yıllarda birçok bohem gibi o da cinsel sınıflandırmayı reddetti. Şair, Leon Paul Fargue ile olan kısa ama tutkulu ilişki yaşayıp bunu yarı otobiyografik oyunu Haldernablou'da (1894) yazdı.[1]
Remy de Gourmont'nun edebiyat dergisinde yazmaya başladı. Pierre Bonnard ve Claude Terrasse ile beraber 1898'de Ubu Roi'nin kukla gösterilerinin yapıldığı Théâtre des Pantins'in kurucu ortağı oldu.[2]
Sembolizm akımına kendisine kaptıran Jarry'de bu yıllarda ciddi bir alkol sorunu başladı. İşleri aksatması nedeniyle maddi sıkıntılar çekti. Bu yıllarda yanında bir silahla gezmeye başladı.
Son yıllarında Paris'teki bazı genç yazar ve sanatçılar için efsanevi ve kahraman bir figür haline dönüştü. Guillaume Apollinaire, Picasso ve Max Jacob onun dairesine sık sık girip çıkmaya başladılar.
Jarry, 1 Kasım 1907'de uyuşturucu ve alkol bağımlılığı sonucu ağırlaşan tüberküloz nedeniyle Paris'te öldü. Alkole gücü yetmediğinde eter içiyordu.[3] Jarry'nin ölümünden sonra Picasso tabancasını aldı.
Jarry,"insanlığın başına geçmiş olan burjuvazinin evrensel budalalığını, açgözlülüğünü, utanmazlığını ve canavarlığını" taşlayan kanlı canlı dev bir kukla boyutuyla Rabelais'in Gargantua'sına benzeyen(ağzını her açtığında söze "merdre-bork" [Tr. "bok"un deformasyonu] diye başlayan) Übü oyunlarıyla, grotesk tiyatro ile kara gülmece oyunlarının "babası" olarak avangard tiyatro üstüne geniş etkiler bırakmış; Dadacılık ile Artaud'un Vahşet Tiyatrosu'nu etkilemiş; "istisna yasaları"nı inceleyen ve evreni buna göre açıklayan "olanaksız çözümler bilimi" olarak adlandırdığı "patafizik kuramı"yla saçma tiyatrosu üstünde derin etkiler bırakmıştır.
Jarry'nin oyunları aslında kukla oyunları olarak düşünüldüğünden, pantomim yanı ağır basan, tıpkı Rabelais yazınındaki gibi kaba konuşma, okul çocuğu argosu, grotesk söyleşi gibi üsluplaştırılmış bir oyun dili ve açık biçim özellikleri olan; ters çözümlü durumlar üstüne kurulan, irrasyonalist bir mantıkla ele alınmış tuluata elverişli oyunlardır.
Remove ads
.svg){kind=small}
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads