Ahikar'ın Hikayesi

Ahikar'ın Öyküsü, (veya Sözleri ) Orta ve Yakın Doğu'da geniş çapta dolaşan Elefantin, Mısır'dan gelen papirüslerde MÖ beşinci yüzyıl İmparatorluk Aramicesinde tasdik edilen bir öyküdür.^[1][2] "Dünya edebiyatının en eski 'uluslararası kitaplarından' biri" olarak nitelendirilir.^[3]

Bilge şansölye Ahiqar'ın hikayesini anlatan Aramice papirüs. MÖ 5. yüzyıl. (Elefantin, Mısır) Neues Müzesi, Berlin

Ahikar Mısır Kralını Alt Eder. ( Henry Justice Ford )

Ana karakter Ahiqar, Asur Kralları Sanherib ve Esarhaddon'un şansölyesi olabilir. Uruk'tan yalnızca bir Geç Babil bir çivi yazısı tableti Arami dilinde Aḫu'aqār adından bahseder.^[4] Adı Imperial Aramice אחיקר ve Süryanice: ܐܚܝܩܪ ile yazılmıştı ve Arapça: حَيْقَار Hayqār, Yunan Achiacharos ve Slav Akyrios ve Armenian (Xikar), Osmanlı Türkçesi Hikar gibi varyantları ile eski Yakın Doğu'da olağanüstü bilgeliğiyle tanınan bir bilgedir.^[5]

Anlatı

Ahikar hikâyede Asur kralları Sanherib ve Esarhaddon'un efsanevi bir başveziridir.^[6] Kendi çocuğu olmadığı için yeğeni Nadab (Nadin)'i evlat edinir ve halefi olarak büyütür. Nadin yaşlı amcasının öldürülmesi için nankörce plan yapar ve Esarhaddon'u Ahikar'ın vatana ihanet ettiğine ikna eder. Esarhaddon, yanıt olarak Ahikar'ın idam edilmesini emreder, Ahikar tutuklanır ve cezasını beklemek üzere hapsedilir. Ancak Ahikar, cellata, Sanheribin verdiği benzer bir kaderden onu kendisinin kurtardığını hatırlatır. Cellat onun yerine başka bir mahkûmu öldürür ve Esarhaddon'a bunun Ahikar'ın bedeni olduğunu iddia eder.

İlk metinlerin geri kalanı bu noktadan sonra hayatta kalamaz, ancak düşünülen orijinal son Ahikar rehabilite edilirken Nadin'in idam edilmesidir. Daha sonraki metinler, Ahikar'ın Esarhaddon adına Mısır kralına öğüt vermek için saklandığı yerden dönüşünü tasvir eder. Daha sonraki metinlerde Ahikar dönüşünde Nadin ile yüzleşir, ona kızar ve Nadin ölür.

Kökenler ve gelişme

Uruk'ta, MÖ 7. yüzyıl Esarhaddon yönetimindeki bir ummānu "bilge" Aba-enlil-dari'nin Aramice adı A-ḫu-u'-qa-a-ri'den bahseden, MÖ 2. yüzyıla ait bir Geç Babil çivi yazısı metni bulundu.^[4] Bilge Aḥiqar'ın bu edebi metni, muhtemelen MÖ 7. yüzyılın sonları veya 6. yüzyılın başlarında Mezopotamya'da Aramice yazılmış olabilir. İlk kanıt, Mısır'ın Elefantin adasındaki Yahudi askeri kolonisinin kalıntılarından MÖ 5. yüzyıla ait birkaç papirüs parçasıdır.^[7][8] Ahikar'ın yeğeniyle konuşurken resmedildiği çok sayıda hikmetli söz ve atasözünün varlığı, hikâyenin ilk bölümünün anlatımını büyük ölçüde genişletir. Ahikar'dan bahsetmedikleri için, çoğu bilim adamı bu söz ve atasözlerinin orijinal olarak ayrı bir belge olduğundan şüpheleniyor. Bazı sözler İncilin Özdeyişler Kitabı'nın bölümlerine, diğerleri deuterokanonik Sirak Bilgeliği'ne ve diğerleri Babil ve Fars atasözlerine benzer. Deyişler derlemesi özünde o dönemde Orta Doğu'da yaygın olanlardan bir seçkidir.^[9]

MÖ ikinci veya üçüncü yüzyıl Koini YunancaTobit Kitabında, Ninova'da kraliyet hizmetinde bulunan Tobit'in Akiakaros (Αχιαχαρος, Tobit 1:21) adında bir yeğeni vardır. 1880'de bilim adamı George Hoffmann Ahikar ve Tobit'in Akiakaros'unun aynı olduğuna dikkat çekti. WC Kaiser, Jr.'ın özetinde,

'Baş saki, mührün koruyucusu ve Asur Kralı Sanherib ve daha sonra Esarhaddon yönetiminde hesapların idaresinden sorumluydu (Tob. 1:21–22 NRSV). Tobit görme yetisini kaybedince Ahikar [Αχιαχαρος] ona iki yıl baktı. Ahikar ve yeğeni Nadab [Νασβας], Tobit'in oğlu Tobias'ın düğününde hazır bulundu (2:10; 11:18). Tobit, ölümünden kısa bir süre önce oğluna şöyle dedi: "Oğlum, Nadab'ın onu yetiştiren Ahikar'a neler yaptığını gör. Daha yaşarken toprağa indirilmedi mi? Çünkü Tanrı, bu utanç verici davranışın karşılığını ona karşı ödedi. Ahikar ışığa çıktı ama Nadab, Ahikar'ı öldürmeye çalıştığı için sonsuz karanlığa girdi. Ahikar sadaka verdiği için Nadab'ın kendisi için kurduğu ölümcül tuzaktan kurtuldu ama Nadab buna kendisi düştü ve yok edildi' (14:10 NRSV).^[10]

Yeni Gözden Geçirilmiş Standart Versiyonun takip ettiği Codex Sinaiticus Yunanca Metnindeki "Nadab", Vaticanus ve Alexandrinus Kodekslerinin takip ettiği Yunanca Metinde "Aman" olarak adlandırır.

Efsanenin izlerinin Yeni Ahit'te bile olduğu ileri sürülmüştür. Ayrıca Maximus Planudes'in yazdığı Ezop'un Hayatı (bölüm xxiii–xxxii) arasında çarpıcı bir benzerlik var. Strabon tarafından da Doğulu bir bilge olarak Akaikarus'tan bahsedilir.^[11] Çeşitli versiyonlar arasındaki ilişki güçlükle kurtarılabilse de, efsanenin köken olarak doğulu olması şüphesiz görülüyor. Ahikar hikâyesinin unsurları Demotik Mısır'da da bulundu.^[1][12] İngiliz klasikçi Stephanie West, Herodot'ta Büyük Kiros'un danışmanı olarak Kroisos'un hikâyesinin Ahikar hikâyesinin başka bir tezahürü olduğunu savundu.^[13] Ahikar Hikâyesi'nin tam bir Yunanca çevirisi bir noktada yapılmış, ancak günümüze ulaşamamıştır. Bununla birlikte, Eski Slavca ve Rumence'ye çevirilerin temeliydi.^[12]

Hikayenin beş Klasik Süryanice versiyonu ve daha eski bir Süryanice versiyonuna dair hayatta kalan kanıtlar var. İkincisi Ermenice ve Arapçaya çevrildi. Arapça uyarlamalarda bazı Ahikar unsurları Lokman'a aktarılmıştır. Gürcüce ve Eski Türkçe tercümeler Ermeniceye dayanırken, Etiyopya tercümesi ise etkisi artık Suret versiyonlarında da görülen Arapçadan türetilmiştir.^[12]

Sürümler ve çeviriler

• Eduard Sachau, Aramäische Papyrus und Ostraca aus einer jüdischen Militärkolonie (Leipzig: JC Hindrichs, 1911), s. 147–182, lütfen. 40–50.
• Aramice, Süryanice, Arapça, Ermenice, Etiyopya, Eski Türkçe, Yunanca ve Slav Versiyonlarından Ahiḳar'ın Hikayesi, ed. FC Conybeare, J. Rendel Harrisl Agnes Smith Lewis, 2. baskı (Cambridge: Cambridge University Press, 1913) archive.org
• A. Cowley, "The Story of Aḥiḳar", Aramice Papyri of the Fifth Century'de (Oxford: Clarendon Press, 1923), s. 204–248.
• (sesli kitap )
• Bilge Haykar'ın Sözü Richard Francis Burton tarafından çevrilmiştir.
• James M. Lindenberger, Ahiqar'ın Aramice Atasözleri (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1983).
• James M. Lindenberger, Ahikar. Yeni Bir Çeviri ve Giriş, James H. Charlesworth (1985), The Old Testament Pseudoepigrapha, Garden City, NY: Doubleday & Company Inc., Cilt 2,0-385-09630-5 (Cilt 1),0-385-18813-7 (Cilt 2), sayfa 494-507.^[14]
• Ingo Kottsieper, Die Sprache der Aḥiqarsprüche (= Beihefte zur Zeitschrift für die altestamentliche Wissenschaft, 194) (Berlin: De Gruyter, 1990).3-11-012331-2ISBN 3-11-012331-2
• Bezalel Porten, Ada Yardeni, "C1.1 Aḥiqar," Textbook of Aramic Documents from Ancient Egypt içinde, cilt. 3 (Kudüs, 1993), s. 23–57.965-350-014-7ISBN 965-350-014-7

Edebiyat

• Pierre Grelot, "Histoire et sagesse de 'Aḥîqar l'assyrien," Documents araméens d'Égypte (Paris: L'édition du Cerf, 1972), s. 427–452.
• Ricardo Contini, Christiano Grottanelli, Il saggio Ahiqar (Brescia: Peidaeia Editrice, 2006).88-394-0709-XISBN 88-394-0709-X
• Karlheinz Kessler, "Das wahre Ende Babylons – Die Tradition der Aramäer, Mandaäer, Juden und Manichäer,", Joachim Marzahn, Günther Schauerte (edd.), Babylon – Wahrheit (Münih, 2008), s. 483, şek. 341 (fotoğraf).978-3-7774-4295-2ISBN 978-3-7774-4295-2

Alıntılar

Kaynakça

1. Christa Müller-Kessler, "Ahiqar," in Brill’s New Pauly, Antiquity volumes, ed. by Hubert Cancik and Helmuth Schneider, English edition by Christine F. Salazar, Classical Tradition volumes ed. by Manfred Landfester, English Edition by Francis G. Gentry.
2. "The Story of Ahikar | Pseudepigrapha". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 14 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
3. Ioannis M. Konstantakos, "A Passage to Egypt: Aesop, the Priests of Heliopolis and the Riddle of the Year (Vita Aesopi 119–120)," Trends in Classics 3, 2011, pp. 83–112, esp. 84).
4. J. J. A. van Dijk, Die Inschriftenfunde der Kampagne 1959/60, Archiv für Orientforschung 20, 1963, p. 217.
5. The Story of Aḥiḳar from the Aramaic, Syriac, Arabic, Armenian, Ethiopic, Old Turkish, Greek and Slavonic Versions, ed. by F. C. Conybeare, J. Rendel Harrisl Agnes Smith Lewis, 2nd edition (Cambridge: Cambridge University Press, 1913) archive.org
6. Scribes, Sages, and Seers: The Sage in the Eastern Mediterranean World (İngilizce). Vandenhoeck & Ruprecht. 2008. s. 109. ISBN 978-3-525-53083-2. The story of Ahikar, who is said to have served at the courts of Sennacherib and then Esarhaddon, and the sayings connected with his name were well known in the Ancient Mediterranean World. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
7. Ingo Kottsieper, Die Sprache der Aḥiqarsprüche (= Beihefte zur Zeitschrift für die altestamentliche Wissenschaft, 194) (Berlin: De Gruyter, 1990).
8. Bezalel Porten, Ada Yardeni, C1.1 Aḥiqar, in Textbook of Aramaci Documents from Ancient Egypt, vol. 3 (Jerusalem, 1993), pp. 23–57.
9. James M. Lindenberger, The Aramaic Proverbs of Ahiqar (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1983).
10. W. C. Kaiser, Kr., 'Ahikar uh-hi'kahr', The Zondervan Encyclopedia of the Bible içinde, ed. Merrill C. Tenney tarafından, rev. edn by Moisés Silva, 5 cilt (Zondervan, 2009), s.v.
11. Strabo, Geographica 16.2.39: "...παρὰ δὲ τοῖς Βοσπορηνοῖς Ἀχαΐκαρος..."
12. Sebastian P. Brock, "Aḥiqar" 27 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition, edited by Sebastian P. Brock, Aaron M. Butts, George A. Kiraz and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).
13. "Croesus' Second Reprieve and Other Tales of the Persian Court," Classical Quarterly (n.s.) 53 (2003): 416–437.
14. Quote from the 1985 book: "[the translated Aramaic text is based on the oldest extant version] found in a single papyrus manuscript. It was discovered by the German exvators of ancient Elephantine in 1907. Catalogued by the Berlin State Museums as P. 13446, most of the manuscript remains in the museum's Papyrus Collection. Column vi was subsequent returned to Egypt along with a number of other papyri from Elephantine and it is now in the Egyptian Museum at Cairo, where it bears the catalogue number 43502." (pp. 480-479)

Dış bağlantılar

• Ahikar'ın Hikayesi 28 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• AḤIḳAR, JewishEncyclopedia.com'da 2 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İlk Purim 28 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Aramice Geleneğinde Sennacherib Anıları" 23 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.