Afroamerikalılar veya Siyahi Amerikalılar olarak da bilinen Afrikalı Amerikalılar, Afrika'nın Siyah ırk gruplarından herhangi birinden kısmen veya tamamen gelen Amerikalılardan oluşan etnik bir gruptur.[3][4] Afrikalı Amerikalılar, Beyaz Amerikalılar ile Hispanik ve Latino Amerikalılardan sonra ABD'deki en büyük üçüncü ırksal veya etnik grubu oluşturmaktadır.[5] "Afroamerikalı" terimi genellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde köleleştirilen Afrikalıların torunlarını ifade eder.[6][7]
African Americans | |
|---|---|
 2020'de Afroamerikalıların ülke içindeki dağılımı | |
| Toplam nüfus | |
41.104.200 Toplam ABD nüfusunun 12,4%'ü (2020)[1] | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Birleşik Devletler geneli, özellikle Güney ve kentsel alanlarda | |
| Diller | |
İngilizce (Amerikan İngilizcesi lehçeleri, Afro-Amerikan İngilizcesi) | |
| Din | |
![Thumb](#/media/Dosya:"Colored"_drinking_fountain_from_mid-20th_century_with_african-american_drinking.jpg)
Afrikalı Amerikalıların çoğu, bugünkü Birleşik Devletler sınırları içinde köleleştirilmiş insanların torunlarıdır.[8][9] Bazı siyahi göçmenler veya onların çocukları da kendilerini Afroamerikalı olarak tanımlayabilse de, birinci nesil göçmenlerin çoğunluğu bunu yapmamakta ve kendilerini köken uluslarıyla tanımlamayı tercih etmektedir.[10] Afrikalı Amerikalıların çoğunluğu Batı ve Orta Afrika kökenli olup, bazı önemli Batı Avrupalı ve küçük Kızılderili soyları da bulunmaktadır.[11]
Afroamerikan tarihi, 16. yüzyılda Batı ve Orta Afrika'dan gelen Afrikalıların, Avrupalı köle tüccarlarına satılması ve Atlantik üzerinden Batı Yarımküre'ye taşınmasıyla başladı. Amerika'ya vardıktan sonra Avrupalı sömürgecilere köle olarak satıldılar ve özellikle güney kolonilerindeki plantasyonlarda çalıştırıldılar. Çok az bir kısmı köle olmaktan kurtularak ya da kaçarak özgürlüklerine kavuşabildi ve Amerikan Devrimi öncesinde ve sırasında bağımsız topluluklar kurdular. Amerika Birleşik Devletleri'nin 1783'te kurulmasından sonra, Siyahların çoğu köleleştirilmeye devam edildi ve en yoğun olarak Güney Amerika'da olmak üzere, dört milyon köle ancak 1865'te İç Savaş sırasında ve sonunda özgürlüğüne kavuştu.[12] Yeniden yapılanma sırasında vatandaşlık ve yetişkin erkeklere oy kullanma hakkı kazandılar; beyaz üstünlüğünün yaygın politikası ve ideolojisi nedeniyle, büyük ölçüde ikinci sınıf vatandaş muamelesi gördüler ve kendilerini Güney'de kısa sürede haklarından mahrum bırakılmış buldular. Bu koşullar, Amerika Birleşik Devletleri'nin askeri çatışmalarına katılım, Güney'den önemli ölçüde göç, yasal ırk ayrımcılığının ortadan kaldırılması ve siyasi ve sosyal özgürlük arayan sivil haklar hareketi nedeniyle değişti. Ancak Afrikalı Amerikalılara karşı ırkçılık 21. yüzyılda da bir sorun olmaya devam etmektedir. 2008 yılında Barack Obama, Amerika Birleşik Devletleri'ne başkan seçilen ilk ve şimdiye kadar da tek Afrikalı Amerikalı oldu.[13]
Afroamerikan kültürü; görsel sanatlar, edebiyat, İngiliz dili, felsefe, politika, mutfak, spor ve müziğe sayısız katkılarda bulunarak dünya kültürü üzerinde önemli bir etkiye sahip oldu. Afroamerikalıların popüler müziğe katkıları o kadar derindir ki, caz, gospel, blues, rock and roll, funk, disko, hip hop, R&B ve soul dahil olmak üzere çoğu Amerikan müziğinin kökeni ya kısmen ya da tamamen Afroamerikan toplumuna dayanmaktadır.[14][15]
Etimoloji
Günümüzde hakaret kabul edildiği için artık kullanılmayan "negro" sözcüğü Latince "niger" (siyah) sözcüğünden İspanyolca ve Portekizceye geçmiştir. Türkçeye zaman zaman "zenci" olarak çevirilse de Arapça kökenli zenci sözcüğü ile negro sözcüğü arasında anlam benzerliği haricinde bir dilbilimsel ilişki yoktur fakat zenci kelimesi yer yer ve söylendiği zaman ve duruma göre hakaret anlamı taşımaktadır.
Tarihçe
Şimdiki adıyla Amerika Birleşik Devletleri, o zamanki adıyla İngiliz Kuzey Amerikası'na gelen ilk Afrikalılar 1869 yılında, Jamestown bölgesine sözleşmeli hizmetliler olarak kayıtlara geçmişlerdir.[16] Bölgenin sert koşullarından ötürü İngiliz göçmenlerin ölümleri arttığından daha fazla Afrikalı, işçi olarak bölgeye yerleştirilmiştir.[17]
Demografi
1790 yılında, ABD'de ilk nüfus sayımı yapıldığında, ABD'de yaklaşık 760.000 Afrikalı (özgür ve köleleştirilmiş) yaşıyordu, yani nüfusun %19,3'üydü. İç Savaş'ın başladığı 1860 yılında 4,4 milyon kişi vardı, ancak bu oran sadece %14'tü. Büyük çoğunluğu köleydi, sadece 400.000'i özgürdü. 1900 yılına gelindiğinde Afroamerikalıların sayısı iki katına çıkmıştı.[18]
1910 yılında Afroamerikalıların yaklaşık %90'ı güneyde yaşıyordu, ancak birçoğu daha iyi fırsatlar aramak ve Jim Crow yasalarından kaçmak için kuzeye taşınmaya başladı. 1890'lar ile 1970'ler arasında Büyük Göç olarak bilinen bir dönem yaşandı. 1916 ile 1960'lar arasında 6 milyondan fazla Afroamerikalı kuzeye göç etti, ancak 1970'lere gelindiğinde kuzeyden güneye göç edenlerin sayısı güneyden kuzeye göç edenlerin sayısından daha fazlaydı.[19]
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Afroamerikan nüfusun zaman içindeki seyrine ilişkin aşağıdaki tablo, siyahların toplam ABD nüfusunun yüzdesi olarak 1930 yılına kadar nasıl azaldığını ve o zamandan beri nasıl arttığını göstermektedir.
| Yıl | Numara | Toplam nüfusun %'si | % Artış (10 yıl) | Köleler | Kölelerin %'si |
|---|---|---|---|---|---|
| 1790 | 757,208 | 19.3% (en yüksek) | – | 697,681 | 92% |
| 1800 | 1,002,037 | 18.9% | 32.3% | 893,602 | 89% |
| 1810 | 1,377,808 | 19.0% | 37.5% | 1,191,362 | 86% |
| 1820 | 1,771,656 | 18.4% | 28.6% | 1,538,022 | 87% |
| 1830 | 2,328,642 | 18.1% | 31.4% | 2,009,043 | 86% |
| 1840 | 2,873,648 | 16.8% | 23.4% | 2,487,355 | 87% |
| 1850 | 3,638,808 | 15.7% | 26.6% | 3,204,287 | 88% |
| 1860 | 4,441,830 | 14.1% | 22.1% | 3,953,731 | 89% |
| 1870 | 4,880,009 | 12.7% | 9.9% | – | – |
| 1880 | 6,580,793 | 13.1% | 34.9% | – | – |
| 1890 | 7,488,788 | 11.9% | 13.8% | – | – |
| 1900 | 8,833,994 | 11.6% | 18.0% | – | – |
| 1910 | 9,827,763 | 10.7% | 11.2% | – | – |
| 1920 | 10.5 milyon | 9.9% | 6.8% | – | – |
| 1930 | 11.9 milyon | 9.7% (en düşük) | 13% | – | – |
| 1940 | 12.9 milyon | 9.8% | 8.4% | – | – |
| 1950 | 15.0 milyon | 10.0% | 16% | – | – |
| 1960 | 18.9 milyon | 10.5% | 26% | – | – |
| 1970 | 22.6 milyon | 11.1% | 20% | – | – |
| 1980 | 26.5 milyon | 11.7% | 17% | – | – |
| 1990 | 30.0 milyon | 12.1% | 13% | – | – |
| 2000 | 34.6 milyon | 12.3% | 15% | – | – |
| 2010 | 38.9 milyon | 12.6% | 12% | – | – |
| 2020 | 41.1 milyon | 12.4% | 5.6% | – | – |
1990 yılında Afroamerikan nüfusu 30 milyona ulaşmış ve ABD nüfusunun %12'sini oluşturmuştur; bu oran 1900 yılındaki oranla neredeyse aynıdır.[21]
Din
Afroamerikalıların dini dağılımı
Afroamerikalıların çoğunluğu Protestandır ve çoğunlukla geleneksel olarak siyahların çoğunlukta olduğu Protestan mezheplerine mensuptur: Baptist, Metodist, Pentekostal. Ancak diğer Protestanlar, Katolikler ve Müslümanlar da bulunmaktadır.[22]
Siyah Protestanlar takipçilerinin %59'unu oluştururken, Evanjelikler Afroamerikalıların %15'ini, diğer Protestanlar ise kalan %4'ünü oluşturmaktadır. Roma Katolikleri bunların %5'ini, Yehova Şahitleri ise yaklaşık %2'sini oluşturmaktadır.[23]
Kuzey Amerika'ya sürgün edilen Afroamerikalıların yaklaşık %20'si Müslümandı, ancak kölelikleri sırasında Hristiyanlığa geçtiler.[24] Daha sonra bazıları 20. yüzyılda Malcolm X, Kareem Abdul-Jabbar ve Muhammed Ali gibi siyah milliyetçi hareketler aracılığıyla İslam'a geçmişlerdir.[25][26][27] Afroamerikalılar ABD'deki Müslüman nüfusun %20'sini oluşturmaktadır[28] ve bunların çoğunluğu Ortodoks ya da Sünnidir.[29]
Buna ek olarak, Afroamerikalıların yalnızca %0,4'ünü oluşturan küçük ama büyüyen bir Yahudi Afroamerikalı azınlık bulunmaktadır.[30]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
İlgili yayımlar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
