2023 Hollanda genel seçimleri

2023 Hollanda genel seçimi, 22 Kasım 2023'te Hollanda Krallığı'nda 150 üyeli Temsilciler Meclisi için yapılan erken genel seçimdir.^[1][2][3]

2023 Hollanda genel seçimleri

← 2021 22 Kasım 2023
Hollanda Temsilciler Meclisi'nin 150 sandalyesi için Çoğunluk için 76 sandalye gerekli
Katılım	77.8 ( 0.91)
Çoğunluk partisi Azınlık partisi Üçüncü parti   Lider Geert Wilders Frans Timmermans Dilan Yeşilgöz-Zegerius Parti PVV|Özgürlük Partisi|PVV GL/PvdA|GroenLinks –PvdA|GL/PvdA VVD|Özgürlük ve Demokrasi için Halk Partisi|VVD Son seçim 17 sandalye, 10.81% 34 sandalye, 21% Sandalye 37 25 24 Değişim 20 8 10 Aldığı oy 2,414,657 1,372,941 1,549,725 Oran 23% 15% 15%
Önceki Başbakan Mark Rutte VVD|Özgürlük ve Demokrasi için Halk Partisi|VVD Seçilen Başbakan Geert Wilders Geert Wilders

Seçimlerin 2025'te yapılması bekleniyordu ancak göçmenlik politikasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle 7 Temmuz 2023'te dördüncü Rutte kabinesinin dağılmasının ardından erken seçim çağrısı yapıldı.^[4] Görevdeki Başbakan Mark Rutte, seçimlerde partisinin lideri olmayacağını açıklayarak siyasetten emekli oldu.^[5]

Kesin olmayan sonuçlara göre, seçimler, Özgürlük Partisi'nin (PVV) birinciliği ile sonuçlandı.^[6][7] Aşırı sağ olarak nitelendirilen partinin bu başarısı, "İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Hollanda siyasetinde yaşanan en büyük siyasi çalkantılardan biri" olarak tanımlandı.^[7][8][9] Frans Timmermans liderliğindeki Yeşil-Sol İttifak (GroenLinks–PvdA) ikinci, bir önceki seçimin birincisi Dilan Yeşilgöz-Zegerius liderliğindeki VVD üçüncü oldu.

PVV, göç karşıtı ve İslam karşıtı politikaları temsil etmektedir.^[10] PVV olmadan diğer partiler, GL-PvdA, VVD, NSC ve daha küçük bir partiden oluşan büyük bir çadır koalisyonu mümkün olsa da bu partiler arasında da göç ve vergi politikası konusunda görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Özellikle sol partiler, anlaşmaya varmaları halinde "sığınmacılara karşı daha yumuşak bir tavır" alınmasını istemektedir.^[11]

Seçim öncesi gelişmeler

2021 genel seçimleri, Özgürlük ve Demokrasi için Halk Partisi (VVD), Demokratlar 66 (D66), Hristiyan Demokrat Temyiz (CDA) ve Hıristiyan Birliği'nden (CU) oluşan bir koalisyonla sonuçlanmıştı. VVD lideri Mark Rutte başbakanlık görevine devam etti ve dördüncü kez kabine kurmuş oldu.^[12]

Hükûmet, dört partinin silahlı çatışmalardan kaçan mülteciler için önerilen aile birleşimi sınırlaması üzerinde anlaşmaya varamaması nedeniyle 7 Temmuz 2023 tarihinde istifa etti.^[4][13]

Liderlik değişiklikleri

10 Temmuz 2023 tarihinde Başbakan Mark Rutte, VVD'nin baş adayı olarak bir daha aday olmayacağını ve yeni bir kabine oluştuğunda siyaseti bırakacağını duyurdu. Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra, Pieter Heerma (her ikisi de CDA),^[14] Attje Kuiken (PvdA), Kees van der Staaij (SGP),^[15] dahil olmak üzere diğer parti ve parlamento liderleri de geri dönmeyeceklerini açıkladılar.^[16] Bunların dışında Farid Azarkan (DENK),^[17] Liane den Haan (bağımsız),^[18] Nilüfer Gündoğan (bağımsız)^[19] ve Sylvana Simons (BIJ1)^[20] de aday olmayacaklarını duyurdular. Jesse Klaver, parlamento üyeliğine devam etmek istese de İşçi Partisi-GroenLinks ittifakının liderliğine aday olmayacağını açıkladı. Ayrıca Temsilciler Meclisi Başkanı Vera Bergkamp yeniden aday olmayacağını açıkladı.^[21]

Seçim sistemi

Seçim Kanunu'nun C.1, C.2 ve C.3 maddeleri uyarınca Temsilciler Meclisi seçimleri, erken seçim çağrısı yapılmadığı sürece her dört yılda bir Mart ayında yapılır. 150 üyeli Meclis açık listeli nispi temsil yoluyla seçilir. Liste başına koltuk sayısı, D'Hondt yöntemi kullanılarak belirlenir. Bir listenin koltuk dağıtımına hak kazanabilmesi için Hare kotasına (1 tam sandalye) eşit veya bu kotayı aşan sayıda oy alması gerekir. Bu durum, %0,67'lik bir seçim barajının olduğu anlamına gelir.^[22] Seçmenlerin tercihli oy kullanma seçeneği bulunmaktadır. Bir listeyle kazanılan sandalyeler ilk olarak, tercihli oylarda, Hare kotasının en az %25'ini (gerçekte bir sandalyenin 1/4'ü veya toplam oyların %0,17'sini) alan adaylara, seçim listesindeki sıralamasına bakılmaksızın tahsis edilir. Bir listeden birden fazla adayın bu eşiği geçmesi durumunda sıralamaları alınan oy sayısına göre belirlenir. Kalan sandalyeler adaylara seçmen listesindeki konumlarına göre dağıtılır.^[23][24]

Seçim Sonuçları

*Meclise giren partiler

Partiler	İdeoloji	Siyasi Pozisyon	Lider	Aldığı oy	Oran	Sandalye	+/–
PVV	Hollanda Milliyetçiliği	Aşırı sağ	Geert Wilders	2,414,657	%23.69	37	+20
GL/PvdA	Sosyal Demokrasi Yeşil Sol	Merkez sol	Frans Timmermans	1,589,045	%15.59	25	+8
VVD	Muhafazakâr liberalizm	Merkez sağ	Dilan Yeşilgöz-Zegerius	1,549,725	%15.20	24	-3
NSC	Hristiyan Demokrasi	Merkez sağ	Pieter Omtzigt	1,315,062	%12.90	20	Yeni
D66	Sosyal Liberalizm	Merkez sol	Rob Jetten	640,497	%6.23	9	-15
BBB	Tarımcılık Sağ popülizm	Merkez sağ	Caroline van der Plas	477,107	%4.68	7	+6
CDA	Hristiyan Demokrasi	Merkez sağ	Henri Bontenbal	339,876	%3.33	5	-10
SP	Demokratik Sosyalizm	Merkez sol	Lilian Marijnissen	321,645	%3.16	5	-4
DENK	Göçmen hakları savunuculuğu	Merkez sol	Farid Azarkan	240,798	%2.36	3	0
FvD	Ulusal Muhafazakârlık	Aşırı sağ	Thierry Baudet	228,822	%2.24	3	-5
PvdD	Hayvan hakları savunuculuğu	Merkez sol	Esther Ouwehand	226,945	%2.23	3	-3
SGP	Teokrasi savunuculuğu	Aşırı sağ	Kees van der Staaij	212,857	%2.09	3	0
CU	Hristiyan Demokrasi	Merkez sağ	Mirjam Bikker	208,071	%2.04	3	-2
Volt	Avrupa Federalizmi	Merkez	Laurens Dassen	171,628	%1.68	2	-1
JA21	Muhafazakar liberalizm	Aşırı sağ	Joost Eerdmans	69,766	%0.68	1	-2

Tepkiler

Uluslararası medya, sonuçları "İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Hollanda siyasetinde yaşanan en büyük siyasi çalkantılardan biri"^[7] ve Özgürlük Partisi'nin (PVV) ezici bir zaferi olarak tanımladı.^[25][26][27] Göçmen karşıtı ve İslam karşıtı politikaları nedeniyle ^[10][28][29] birçok parti Wilders ve PVV ile hükûmet kurmak istemediklerini söylediği için seçim sonuçlarının uzun süreli ve karmaşık koalisyon görüşmelerine yol açması bekleniyor.^[11][30]

Kaynakça

1. "Hollanda sandık başına gitti". NTV. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
2. "Dutch general election to take place on November 22". DutchNews.nl (İngilizce). 14 Temmuz 2023. 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023.
3. "Dutch voters will go to the polls on Nov. 22 after the fall of Mark Rutte's coalition". Associated Press News (İngilizce). 14 Temmuz 2023. 12 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023.
4. "Kabinet gevallen over asieldeal: Rutte weet nog niet of hij doorgaat als VVD-leider". ad.nl (Felemenkçe). 7 Temmuz 2023. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2023.
5. "Rutte kondigt vertrek uit politiek aan: 'Niet meer beschikbaar als lijsttrekker VVD'". nos.nl (Felemenkçe). 10 Temmuz 2023. 10 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2023.
6. "Aşırı sağcı lider Wilders'in seçim zaferi medyada nasıl yankı buldu?". BBC Türkçe. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
7. Corder, Mike; Casert, Raf (22 Kasım 2023). "Anti-Islam populist Wilders heading for a massive win in Netherlands in a shock for Europe". Associated Press (İngilizce). THE HAGUE. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
8. Meijer, Bart; Deutsch, Anthony (22 Kasım 2023). "Dutch election: Wilders' far-right party set for gains". Reuters (İngilizce). AMSTERDAM. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
9. Henley, Jon; Pjotr, Sauer; Senay, Boztas (22 Kasım 2023). "Far-right party set to win most seats in Dutch elections, exit polls show". The Guardian (İngilizce). 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
10. "Party of Dutch anti-Islam populist Wilders to win most seats: Exit poll". Al Jazeera. 22 Kasım 2023. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
11. Meijer, Bart; Sterling, Toby (22 Kasım 2023). "Tough coalition talks ahead after far right's Dutch election win". Reuters (İngilizce). AMSTERDAM. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
12. "Huwelijk van kabinet-Rutte IV was gedoemd te mislukken". NOS (Felemenkçe). 7 Temmuz 2023. 15 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2023.
13. "Hoe Rutte vriend en vijand verraste: reconstructie van de val van Rutte IV". NOS (Felemenkçe). 8 Temmuz 2023. 8 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2023.
14. "Ook CDA-fractievoorzitter Heerma wil niet op kieslijst". NOS.nl (Felemenkçe). 10 Temmuz 2023. 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
15. "Attje Kuiken (PvdA) keert niet terug in de Tweede Kamer: 'Ik heb het fantastisch gehad'". AD.nl (Felemenkçe). 18 Ağustos 2023. 31 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
16. Dool, Pim van den (25 Ağustos 2023). "Met het vertrek van Kees van der Staaij verliest het parlement een schat aan ervaring en gezag". NRC (Felemenkçe). 2 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2023.
17. "DENK-voorman Farid Azarkan stopt: 'Tijd om andere dingen te gaan doen'". AD.nl (Felemenkçe). 24 Temmuz 2023. 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
18. "Ook ex-50Plus-Kamerlid Den Haan stopt: 'De huidige politiek is lelijk'". NOS.nl (Felemenkçe). 13 Temmuz 2023. 14 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
19. "Tweede Kamerlid Gündogan (ex-Volt) keert na verkiezingen niet terug". NOS.nl (Felemenkçe). 23 Ağustos 2023. 9 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.
20. "Ook Sylvana Simons (Bij1) verlaat Haagse politiek". NOS.nl (Felemenkçe). 24 Temmuz 2023. 20 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
21. "Kamervoorzitter Vera Bergkamp verlaat politiek na verkiezingen". RTL.nl (Felemenkçe). 24 Ağustos 2023. 27 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023.
22. "Zetelverdeling over partijen". Kiesraad (Felemenkçe). 22 Nisan 2016. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2023.
23. Nederland, Parlementsverkiezingen, 15 maart 2017: Eindrapport. OSCE/ODIHR. 7 Haziran 2017. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2017.
24. "Zetelverdeling over kandidaten". Kiesraad (Felemenkçe). 22 Nisan 2016. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2023.
25. Moses, Claire (22 Kasım 2023). "Far-Right Icon Predicted to Win Dutch Elections". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023. Instead, it appeared, the disaffected sought a more dramatic change than usual and gravitated toward Mr. Wilders, delivering a relative landslide for the far right for the first time in a national election for the House of Representatives.
26. "Far-right, anti-Islam Wilders on course for Dutch landslide" (İngilizce). The Hague: France 24. AFP. 22 Kasım 2023. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
27. "Exit poll says Dutch anti-Islam populist wins most votes with a landslide margin". Los Angeles Times. 22 Kasım 2023. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
28. "Dutch Mainstream Parties Shun Coalition With Far-right". Voice of America. 14 Mart 2017. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
29. "Geert Wilders: the Dutch far-right figurehead sending a chill across Europe". The Guardian. 22 Kasım 2023. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
30. SCHAART, ELINE; HAECK, PIETER; VELA, JAKOB (22 Kasım 2023). "Far-right leader Geert Wilders wins Dutch election: Exit poll". Politico (İngilizce). SCHEVENINGEN. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023. [VVD leader] Yeşilgöz said on Tuesday that she ruled out supporting [PVV leader] Wilders as prime minister if he won the largest share. And Pieter Omtzigt, whose newly formed party [NSC] is projected to win 20 seats, has previously ruled out joining forces with Wilders at all, saying his anti-Islam policies go against freedoms of expression and religion that are enshrined in the Dutch constitution. [GL–PvdA lead candidate] Timmermans has also set himself firmly against supporting Wilders.