2013 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimi, 9 Ekim 2013 tarihinde Azerbaycan'da yapılmış olan cumhurbaşkanlığı seçimidir.
| ||||||||||||||||||||
Katılım | 71.63% | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||
■ – İlham Aliyev'in kazandığı idari birimler (125 bölge) | ||||||||||||||||||||
|
Görevdeki Cumhurbaşkanı İlham Aliyev 3. kez aday oldu. Kudret Hasanguliyev ve Hafiz Hacıyev de 3. kez aday oldu. İkbal Ağazade ve İlyas İsmailov 2. kez aday olurken Zahit Oruç, Aras Alizade, Serdar Mammadov, Ferec Guliyev ve Cemil Hasanlı ilk kez aday oldular.
Seçimi ilk turda oyların salt çoğunluğu alan İlham Aliyev kazandı.[1]
Adaylar
Adaylık kriterleri
Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası'nın 100. maddesine esasen "Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 10 yıldan fazla daimi yaşayan, seçimlere katılma hakkı olan, ayrıca ağır cinayet sebebiyle tutuklu olmayan, başka devletler karşısında sorumluluğu olmayan, yükseköğrenim yapmış, ikili vatandaşlığı olmayan şahıslar Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçilebilir."
Aynı zamanda adaylar seçimlere katılabilmek için 40 bin geçerli imza toplamalılar.
Yeni Azerbaycan Partisi
7 Haziran 2013'te düzenlenen Yeni Azerbaycan Partisi 5. Kurultayında parti cumhurbaşkanlığı seçimlerine genel başkan İlham Aliyev'i aday gösterdi. Bunun üzerine YAP Merkezi Seçim Komisyonu'na 5 Ağustos 2013'te başvurdu, Aliyev'in adaylığı 10 Ağustos 2013'te onaylandı.[2]
Demokratik Kuvvetlerin Millî Şûrası
Azerbaycan muhalefeti ve çok sayda muhalif bağımsız siyasetçiler bir araya gelerek Demokratik Kuvvetlerin Millî Şûrası'nı kurdular. Kısaca Millî Şura adlanan kurumda Azerbaycan Halk Cephesi Partisi, Müsavat Partisi, Vatandaş Dayanışması Partisi, Klasik Halk Cephesi Partisi, Azerbaycan Liberal Partisi, Vahit Azerbaycan Millî Birlik Partisi, Aydınlar Partisi, Azerbaycan İslam Partisi, Açık Toplum Partisi, EL Hareketi, N!DA Vatandaş Hareketi ve Rifah Vatandaş Hareketi temsil olundular. Önce Rüstem İbrahimbeyov ortak aday olarak belirlense de, onun Rusya vatandaşı olması sebebiyle Cemil Hasanlı ortak aday olarak belirlendi. Eski AHCP milletvekili olan Hasanlı 2005 yılından bu yana bağımsız olarak çalışıyordu. 2013'te universitede çalışan Hasanlı bağımsız aday olarak Millî Şûra tarafından 24 Ağustos 2013'te adaylığı Merkezi Seçim Komisyonu'na sunuldu. Onun adaylığı 29 Ağustos 2013'te onaylandı.[3] Adaylık için gerekli olan 40 bin imzayı topladıktan sonra resmen adaylığı ilan edildi.[4]
Azerbaycan Ümit Partisi
Azerbaycan Ümit Partisi'nin 4. (6.) Kurultayında parti cumhurbaşkanlığı seçimleri için genel başkan İkbal Ağazade'yi belirledi. 8 Ağustos 2013'te Merkezi Seçim Komisyonu'na başvura partinin başvurusu 13 Ağustos 2013'te onaylandı.[5]
Azerbaycan Sosyal Demokrat Partisi
Azerbaycan Sosyal Demokrat Partisi ise genel başkan Aras Alizade'yi aday gösterdi. ASDP 11 Temmuz 2013'te MSK'ya başvurdu, 16 Ağustos 2013'te başvurus onaylandı.[6] Seçim için gereken 40 bin geçerli imzayı toplayan adayın adaylığı resmen 11 Eylül 2013'te onaylandı.[7]
Azerbaycan Demokrat Partisi
Azerbaycan Demokrat Partisi genel başkan Serdar Celaloğlu'yu (Mammadov) aday gösterdi. MSK'ya başvuruyu 29 Ağustos 2013'te yapan ADP'nin başvurusu 31 Ağustos 2013'te onaylandı.[8] Seçim için gerekli 40 bin geçerli imzayı toplayan adayın adaylığı resmen 13 Eylül 2013'te onaylandı.[9]
Bütün Azerbaycan Halk Cephesi Partisi
BAHCP’nin 2 Haziran 2013’te düzenlenen 3. Kurultayında genel başkan Kudret Hasanguliyev partinin cumhurbaşkanı adayı gösterildi. MSK’ya 11 Ağustos 2013’te başvuru yapan BAHCP’nin başvurusu 16 Ağustos 2013’te onaylandı.[10] Seçimler için gerekli olan 40 bin geçerli imzayı toplayan adayın adaylığı 11 Eylül 2013’te onaylandı.[11]
Millî Diriliş Harekatı Partisi
MDHP tarafından 13 Ağustos 2013 tarihinde genel başkan Ferec Guliyev’in adaylığı için MSK’ya başvuru yapıldı. Başvuru 17 Ağustos 2013’te onaylandı.[12] Seçim için gerekli 40 bin imzayı toplayan adayın adaylığı resmen 11 Eylül 2013’te ilan edildi.[13]
Adalet Partisi
Adalet Partisi 18 Ağustos 2013’te 5. Kurultayında [14] parti 2013 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde parti genel başkanı İlyas İsmailov’u aday gösterdi. MSK’ya 19 Ağustos 2013’te başvuran partinin başvurusu 24 Ağustos 2013’te onaylandı.[15] Gerekli 40 bin geçerli imzayı toplayan adayın adaylığı 12 Eylül 2013’te resmen ilan edildi.[16]
Muasır Müsavat Partisi
MMP genel başkan Hafız Hacıyev’i aday gösterdi. MSK’ya 12 Ağustos 2013’te başvuran partinin başvurusu 18 Ağustos 2013’te onaylandı.[17] Gerekli 40 bin geçerli imzayı toplayan adayın adaylığı resmen 11 Eylül 2013’te onaylandı.[18]
İptal edilenler/Geri çekilenler
Azatlık Partisi genel başkanı Ahmet Oruç, Azerbaycan Liberal Demokrat Partisi gemel başkanı Fuat Alizade, Vatandaş ve Kalkınma Partisi genel başkanı Ali Aliyev ve Cumhuriyetçi Alternatif Harekatı başkanı İlgar Mammadov [lower-alpha 1] 40 bin geçerli imzayı toplayamadı.
Bağımsız adaylar İlgar Mammadov (Ali oğlu), Arastun Oruçlu, Hidayet Rüstembeyli, İsmail Yusufov, Elşen Hasanov [lower-alpha 2] Kudret İsakov, Rauf Guliyev adaylığı geri çekti.
Resmî adaylar
Adayların oy pusulasındaki sıralaması soyadlarının alfabetik sıralamasına göre uygulandı.
Oy pusulasındaki sıralamaya göre resmî adaylar: | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | |
İkbal Ağazade | İlham Aliyev | Aras Alizade | Hafız Hacıyev | Kudret Hasanguliyev | Cemil Hasanlı | İlyas İsmailov | Ferec Guliyev | Serdar Mammadov | Zahit Oruç | |
ÜMİT | YAP | ASDP | MMP | BAHCP | Millî Şûra | ADALET | MDHP | ADP | Bağımsız | |
Olaylar
9 Ekim'de yapılan 2013 cumhurbabaşkanlığı seçimlerinde, Aliyev oyların açılmasından önce kazandığını iddia ederek oyların %85'ini alarak üçüncü beş yıllık dönemini güvence altına aldı. Seçim sonuçları kazara oylar açılmadan önce açıklandı.[19][20]
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi ve Avrupa Parlamentosu seçim gözlem heyetleri, oy verme sürecinin baskı veya tehdit belirtisi olmadan özgür, adil ve şeffaf olduğunu belirtti. Ancak oy verme işlemi başlamadan bir gün önce Merkezi Seçim Komitesi, vatandaşların oy sayımını gerçek zamanlı olarak izlemelerine izin vermek için yeni bir akıllı telefon uygulaması yayınladı ve istemeden seçim sonuçlarını seçimden önce gösterdi. Merkezi Seçim Komitesi, başlangıçta gösterilen sonuçların 2008 seçiminin sonuçları olduğunu, ancak ikinci sıradaki Jamil Hasanli dahil adayların 2013 seçimlerinden geldiğini iddia etti. Ancak Aliyev'in seçimdeki başlıca rakipleri Jamil Hasanli ve Igbal Agazade'ydi.[21][22][23]
2013 yılında Amnesty International, Anar Mammadli adlı önde gelen insan hakları aktivisti ve bağımsız Seçim Gözlemevi ve Demokrasi Araştırmaları Merkezi'nin başkanının gözaltına alınmasıyla ilgili batılı liderlere seslenerek, örgütünün seçim sırasında yaygın ihlalleri rapor ettikten sonra vergi kaçakçılığı ve yasa dışı iş faaliyeti ile yanlış bir şekilde suçlandığını söyledi.[24]
OSCE/ODIHR gözlemcileri, seçimler sırasında ifade özgürlüğüne kısıtlamalar olduğunu belirtti. ABD Dışişleri Bakanlığı, seçimlerin uluslararası standartları karşılamadığını ve ODIHR'nin değerlendirmesine destek verdiklerini ifade etti.[25][26][27]
Kampanyalar
Cemil Hasanlı
"Deyişimler için CEMİL HASANLI" ve "YETER" sloganlarıyla kampanya yürüten Cemil Hasanlı çok sayda görüşler düzenlemiştir.
İlham Aliyev
Başbakan yardımcısı, YAP genel sekreteri Ali Ahmedov İlham Aliyev'in hiçbir kampanyaya ihtiyacı olmadığını söylese de medya da ve sokaklarda "İlhamla İleri!" sloganları İlham Aliyev'in seçim kampanyası için kullanılmıştır.
İkbal Ağazade
İkbal Ağazade seçim için "Değişelim!" sloganını seçmiştir.
Diğer
Kudret Hasanguliyev "Hedefimiz parlamenter sistemli 4. cumhuriyet!", Ferec Guliyev "Biz Geleceğiz!", Aras Alizade "Vatanın desteği- ana, öğretmen, askerdir!", Serdar Celaloğlu "Yenilenme ve Islahat", Hafız Haciyev "Sesimize ses (oy) verin!" ve "Sosyal Adaletsizliğe karşı!" sloganlarını kullanmıştır.
İctimai TV Seçim Tartışmaları
Azerbaycan halkının vergileriyle finanse edilen televizyon kanalı olan İctimai TV'de "Seçki-2013" (Seçim-2013) tartışma programı yayınlandı. Her tartışmaya 10 adayın her birinin kendisi veya yetkili temsilcisi katılmak zorundaydı.
Programlar boyunca İlham Aliyev'i YAP genel sekreteri Ali Ahmedov ve başkaları, İlyas İsmailov'u ise Azerbaycan İslam Partisi'nin yetkilileri ve başkaları temsil etmiştir.
Tartışmalarda Cemil Hasanlı İlham Aliyev ve hükûmeti yolsuzlukta ve diktatörlükle suçlamıştır.
Hafız Hacıyev ve Ali Ahmedov ise Cemil Hasanlı'yı, Millî Şûra'nın üyeleri İsa Gamber'i, Ali Kerimli'yi vatan hainliği, yolsuzluk, sahtekarlık iddiaları ile suçladı.
Tartışmaların birinde Hafız Hacıyev Cemil Hasanlı'ya pet şişe fırlattı. Bunun üzerine Hacıyev tartışmadan kovuldu. Kaybedilen saniyelerini ger isteyen Hasanlı hakkında olan suçlamalara cevaben Ali Ahmedov ve hükûmeti ağır bir dille eleştirmiştir. Bunun üzerine Hasanlı da tartışmadan uzaklaştırıldı.
Tartışmalar
Medya sansürü
Cemil Hasanlı YAP'ın "İlham Aliyev'in kampanyaya ihtiyacı yok, tüm ülke onu tanıyor." iddiasının tam aksine televizyon kanallarının tüm gün Aliyev kampanyası yürüttüğünü iddia etti.
İddialara göre seçim kampanyası boyunca her defasında 6 dakika olmak üzere TV'de sadece 54 dakika Cemil Hasanlı'nın konuşmasına kıyaslayınca tüm TV Kanallarında Aliyev kampanyası yürütülmüş, ayrıca "Seçim-2013" programında başta İlham Aliyev'in temsilcileri Ali Ahmedov ve Siyavuş Nevruzov olmak üzere tüm diğer adayların da Aliyev'in kampanyasına destek olmuştur.
Sahte adaylar
Millî Şura adayı Cemil Hasanlı kendi ve İlham Aliyev hariç tüm adayların sahte olduğunu iddia etti. İddialara göre sahte adaylar seçime demokratik görünüş için katılmış ve amaçları Cemil Hasanlı'yı gözden düşürmek olmuştur.
Etik kurallar
İlham Aliyev'in temsilcileri Cemil Hasanlı'yı toplumun etik kurallarını çiğnemekle suçladı. İddiaya göre Hasanlı seçim yerine aile meselelerini öne çıkararak Seçim Kanunu'na aykırı kampanya yürütmüştür.
Anketler
STKEA[29] | 12 Ağustos - 12 Eylül | 7.94% | 0.91% | 8.37% | 0.62% | |
OpinionWay[30] | 23-29 Eylül | 7.8% | 0.6% | 3.5% | 8.2% | |
CNN Politics[31] | Ekim | 46% | 1% | 4% | - | |
GALLUP World[31] | Ekim | 23% | 4% | 12% | 7% | |
Azatlık Radyosu[32] | Eylül - Ekim | 11.6% | 1.4% | 3.6% | 7.9% | |
Exit-poll
Aday | Arthur J.Finkelstein ve Associates[33] | ELS[35] | OpinionWay[36] | STK Emektaşlık Alyansı[37] | |
---|---|---|---|---|---|
İkbal Ağazade | 1.6 % | 1.4 % | 1.88 % | 1.7 % | 1.88 % |
İlham Aliyev | 82.7 % | 81.4 % | 80.8 % | 82.8 % | 83.89 % |
Aras Alizade | 1.2 % | 0.7 % | 0.72 % | 0.5 % | 0.71 % |
Hafiz Hacıyev | 0.7 % | 0.3 % | 0.43 % | 0.4 % | 0.79 % |
Cemil Hasanlı | 8.8 % | 9.1 % | 10.55 % | 9.3 % | 8.2 % |
Kudret Hasanguliyev | 1.9 % | 0.3 % | 2.81 % | 2.9 % | 1.3 % |
İlyas İsmailov | 0.9 % | 0.3 % | 0.65 % | 0.5 % | 0.95 % |
Sardar Mammadov | 0.2 % | 0.63 % | 0.6 % | 0.67 % | |
Zahit Oruç | 0.9 % | 0.3 % | 0.65 % | 0.7 % | 0.98 % |
Ferec Guliyev | 0.9 % | 0.2 % | 0.88 % | 0.6 % | 0.63 % |
Oy verme
Seçim öncesi seçicilere seçim çağrısı niteliğinde bildirim afişleri dağıtıldı. (Örnek)
Oy verme için ülke içinde 5.492, ülke dışında 34 seçim sandık oluşturuldu.
5.145.592 seçmenden 3.734.592 seçmen oy kullandı. 36.622 oyun geçersiz olduğu kanaatine varıldı.
Sonuçlar
Kaynak:CEC29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Aday | Oy | % | |
---|---|---|---|
İlham Aliyev | 3.126.123 | 84,54 | |
Cemil Hasanlı | 204.642 | 5,53 | |
İkbal Ağazade | 88.723 | 2,4 | |
Kudret Hasanguliyev | 73.702 | 1,99 | |
Zahit Oruç | 53.839 | 1,46 | |
İlyas İsmailov | 39.722 | 1,07 | |
Aras Alizade | 32.069 | 0,87 | |
Ferec Guliyev | 31.926 | 0,86 | |
Hafiz Hacıyev | 24.461 | 0,66 | |
Serdar Celaloğlu | 22.773 | 0,62 | |
Geçersiz/boş oy | 36,622 | – | |
Toplam | 3,734,592 | 100 | |
Kayıtlı seçmen/katılım | 5,214,787 | 71.62 |
İtirazlar
12 Ekim 2013'te Millî Şûra seçimlerin sahtekeştirildiği iddiası ile Bakü'nün Yasamal ilçesinde bir stadyumda "YETER" adlı ilk seçimsonrası mitingini düzenledi.[38][39][40] Mitingle alakalı Facebook üzerindən kurulan etkinlik davetine 5500'den fazla insan kabul etti.[41] Reuters'a göre mitingde 4000'den fazla insan katılmıştır.[40]
27 Ekim 2013'te Millî Şûra seçimlerin sahteleştirildiği iddiasıyla yine aynı konumda "Talep ediyoruz!" adlı ikinci seçimsonrası mitingini düzenlemiştir.[42] Mitingle alakalı Facebook üzerindən kurulan etkinlik davetine 5000'den fazla insan kabul etti.[43] Bakü Şehir Baş Polis İdaresince verilen açıklamaya göre ise mitinge 1000 kişi katılmıştır.[44]
Notlar
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.