13. Waffen-SS Dağ Tümeni Handschar

13. SS Waffen Dağ Tümeni "Handschar" (Almanca: 13. Waffen-Gebirgs-Division der SS "Handschar" (kroatische Nr. 1) / anlamı: SS 13. Waffen Dağ Tümeni "Hançer" (Hırvat No. 1)), Waffen SS'e bağlı 38 tümenden biridir. Tümenin ismi olan Handschar, tümenin amblemiydi.^[1] Adı Hançer Birliği olmasına rağmen birliğin sembolü aynı zamanda Bosna-Hersek'in sembolü olan pala'dır. Ülkede yaşayan Müslüman Boşnaklar ve Katolik Hırvatlar'dan kurulmuştur. II. Dünya Savaşı sırasında Balkanlardaki komünist Partizanlara karşı savaşması için Kudüs Baş Müftüsü Emin el-Hüseyni'nin girişimi ile kuruldu. Himmler, Boşnakları^[2] etkilemek için Almanya'dan kaçan yahudilerin Orta Doğuda bir devlet kurmasından çekinen ve bu sebeple Nazilere sempati duyan Kudüs müftüsü Emin el-Hüseyni'den yararlanmıştır.^[3]

13. SS Waffen Dağ Tümeni "Handschar"
Etkin	Mart 1943 - Mayıs 1945
Ülke	Nazi Almanyası  Hırvatistan
Bağlılık	Adolf Hitler
Sınıfı	Waffen-SS
Tipi	Gebirgsjäger
Görevi	Anti Partizan Operasyonları
Büyüklük	Tümen (Maksimum 17.000)
Savaşları	II. Dünya Savaşı

Tümen kısa bir süre boyunca Sirem bölgesi ve kuzeydoğu Bosna'ya geçmeden önce Sava Nehirinin kuzeyinde çarpışmıştır. Sava Nehrini geçtikten sonra, Kuzeydoğu Bosna ile Sava arasında belirli bir ''Güvenli bölge'' kuruldu. Tümen; Bosna, Drina ve Spreca Nehirlerinde birkaç kez savaşmıştır. Şanını sadece Operasyonlarla değil, vahşet ve barbarlık ile kazanmıştır. Sırp ve Yahudilere karşı katliamlar işlemiştir. 1944'ün sonlarında Tümenin bir kısmı Zagreb'e transfer olmuştur. Savaşın kötüye gitme sebebiyle birlikteki Alman olmayan çoğu asker firar etmeye başlamıştır. 1944-1945 kışında birlik Kızıl Ordu ve Bulgarlara karşı savaşmak için Baranya bölgesine gönderildi. Birlik Reich'ın sınırlarına kadar savunma hatlarıyla geri çekilmiştir.

Bosnalı Müslümanların çoğu bu noktadan ayrılıp Bosna'ya dönmeye çalıştı. Ardından İttifaklara teslim olmak için batıya gittiler. Askerlerin çoğu İngiliz Ordusunun esiri oldu. Sonra 38 subay katliam suçlamaları için Yugoslavya'ya geri gönderildi. 10'u idam edildi. Birliğin eski üyeleri 1948 Arap-İsrail savaşında savaşmıştır.

Kuruluş, Eğitim, Ayaklanma

Tümen eğitim ve organizasyon için Güney Fransa'ya gönderildi. Ağırlıklı olarak Köy ve Kasaba gibi yerlerde konumlanmıştır. Tümene ismi resmi olarak kurulduktan uzun süre sonra verildi. Tümen "Kroatische SS-Freiwilligen-Division" olarak veya "Muselmanen-Division'' anılmaya başlandı.

9 Ağustos 1943'te Albay Karl-Gustav Sauberzweig tümenin komutanlığını Von Oberwuzer'den aldı. Sauberzweig Waffen SS'e transfer oldu ve SS-Oberführer (tuğgeneral) rütbesine terfi oldu. Sauberzweig Birinci Dünya Savaşında 18 yaşında bir bölük komutanıydı, Yaralanmadan önce Barbarossa Harekâtının ilk aşamalarında saha komutanı olarak görev yaptı. Sırpça ve Hırvatça konuşamıyordu ancak kısa bir sürede Tümen askerlerinin sevgisini kazandı.

Villefranche-de-Rouergue

16/17 Eylül 1943 gecesi 13.SS Tümeni Fransa'daki Villefranche-de-Rouergue'de eğitim görürken, Müslüman ve Katolik genç subaylar tarafından yönetilen bir grup partizan yanlısı asker Pioneer taburu içinde bir ayaklanma başlattı.^[1] Ferid Džanić, Božo Jelinek, Nikola Vukelić ve Lutfija Dizdarević tarafından yönetilen Alman askerlerin çoğunu esir aldılar ve tabur komutanı SS-Obersturmbannführer Oskar Kirchbaum da dahil olmak üzere beş Alman subayı infaz ettiler. İsyancılar askerlerin çoğunun kendi tarafına katılıp ittifaklara çıkarma için güvenli bir bölge oluşturabileceğini düşünüyorlard^[4] ı.

İsyan, birim imamı Halim Malkoč ve birim doktoru Dr. Willfried Schweiger'in yardımıyla bastırıldı. Malkoč 1.Bölük'ün Bosnalı erlerine kandırıldıklarını söyledi, Kalan Alman Astsubayları serbest bıraktırdı ve elebaşlarını yakalamak için bölüğü topladı. Schweiger 2.Bölüğüde aynı şeyi yaptı. Dizdarević ve Džanić savaş sırasında vurularak öldürüldü ve Vukelić yakalandı, Jelinek ise kaçtı.

Almanlar bu olayın sebebinin Tito olduğunu düşündü. Bazı partizanlar Üniforma ve eğitim almak için Polis,Asker görevine girildiği biliniyordu. Bazı güvenilmeyen askerler tasfiye edildi 825 Boşnak tümenden çıkarıldı ve işçi hizmeti için Almanya'ya gönderildi. 265'i Boşnak çalışmayı reddetti bu sebeple Neuengamme toplama kampına sürüldüler.

Himmler Daha önce Avusturya-Macaristan ordusuna hizmet eden Bosnalı Müslümanlardan askerlerden bahsederken şunları söylemiştir: Birkaç hainin tümene sokulma olasılığını biliyordum, Ama Boşnakların sadakatinden en ufak şüphem yok. Bu birlikler yirmi yıl önce başkomutanlarına sadıktı, Bugün neden olmasınlar? Himmler, isyanı önledikleri için hem Malkoč'u hem de Schweiger'i İkinci Sınıf Demir Haç ile ödüllendirdi. Beş askere de madalya verildi.

Villefranche-de-Rouergue 1944'te özgürlüğüne kavuştuğunda, Yerel halk sokaklarından birine Avenue des Croates adını vererek ''isyanı'' anarak borçlarını ödemeye karar verdi.

Kudüs Müftüsü

Mart ve Nisan 1943'te hem Himmler hem NDH içindeki Müslüman liderler o zamanlar Berlin'de kalan Kudüs Müftüsü Emin El-Hüseyniye Müslümanları örgütleme ve Waffen SS birimleri altında toplamaya konusunda yardım istedi. El Hüseyni 30 Mart ile 10 Nisan tarihleri arasında üst düzey Müslüman liderlerle görüşmek ve yeni Tümeni desteklemek için Zagreb, Saraybosna ve Banja Luka'yı ziyaret etti bu yolculukta kendisine Türkçe tercümanlık için Von Krompler^[4] eşlik etti. El Hüseyni tümeni bizzat görerek teftiş etti ve kutsadı. El Hüseyni ''Bu tümenin en önemli görevi kendi topraklarını ve ailelerini korumak olmalıdır; Tümenin Bosna dışına çıkmaması gereklidir'' dedi. Ancak Almanlar bunu takmadı.

Katolik Hırvatların Tümene Alımı

Boşnak Müslümanların El Hüseyniye Tümene gereken Müslüman sayısı yetersizdi. Himmler tümen içinde %10'luk bir Hristiyan bileşeni oluşturdu. Ancak Tümene hala yeterli sayıda Müslüman alınamıyordu, Ardından 2.800 Hırvat Tümene alındı ve göreve başladı. Himmler'in isteği bu değildi tümendeki Katolik oranı beklediğinden daha büyüktü.

Hussein Biščević (28 Temmuz 1894 doğumlu) Tümendeki en yüksek rütbeli (ve belki de en yaşlı) Bosnalı subaydı. Biščević deneyimli bir askerdi daha önce Avusturya-Macaristan ordusunda görev yapmıştı Ağustos 1943'te Biščević bir uçaksavar taburunu komuta etmek için SS-Obersturmbannführer (Yarbay) olarak terfi edildi. Bu kararın yanlış olduğu düşünüldü ve tümen herhangi bir savaşa girmeden komutanı değiştirildi.

Müslüman Boşnak askerler kendilerine dağıtılan Emin el-Hüseyni'nin kaleme aldığı Islam und Judentum (İslam ve Yahudilik) isimli kitapçığı inceliyorlar, Haziran 1943

Reich'a geri çekilme

29 Mart 1945'te Sovyet 57. Ordusu ve Bulgar Birinci Ordusu, tüm İkinci Panzer Ordusu cephesine saldırdı ve Nagybajom yakınlarındaki hattı hızla kırdı. Penetrasyonun hemen güneyinde yer alan tümen, kuzeybatıya çekilmeye başladı. Mora nehrine geri döndüler ve sürekli hava ve kara saldırıları altında ağır kayıplar vererek zar zor geçmeyi başardılar. Etkili pozisyon alamayan tümen 6 Nisan'da Reich sınırını geçti ve Pettau'da 5 Mayıs'a kadar kalacağı sözde "Reich Savunma Hattı"nda pozisyon aldı. Son çarpışması 19 Nisan'da Kiesmanndorff civarındaydı.^[5]

5 Mayıs'ta, tümenin ardından geri kalan hem Alman hem de Boşnak askerleri, kuzeye Avusturya'ya doğru çekilmeye başladı. 8 Mayıs'ta tümene, Wolfsberg'e geri çekilme emri gönderildi.^[6] Emirleri öğrenen 28'inci Alayın birlik imamları "komutanları Hans Hanke'nin yanına giderek, kendilerinin ve adamlarının terhis edilmesini ve anavatanlarına dönmeye teşebbüs etmelerine izin verilmesini istedi... kalmak isteyip istemedikleri soruldu."^[7] Tümene bağlı üyelerinin Partizanlar tarafından büyük çaplı misilleme amaçlı öldürüldüğüne dair iki rapor bulunmaktadır. Bunlardan biri 1.400 askerin toplu olarak vurulmasını içeriyordu.^[8][9]

Geri çekilme 11 Mayıs'a kadar devam etti. 12 Mayıs'ta Hampel, İngiliz Ordusu ile Sankt Veit an der Glan'da teslim müzakereleri yürüttü. 15 Mayıs'ta askerlerin çoğu İtalya'daki Rimini'ye nakledildi ve burada 7. SS Tümeni ve 16. SS Panzergrenadier Tümeni Reichsführer-SS'den diğer savaş esirleriyle birlikte hapsedildiler.^[10] Tümenin dağınık kalıntıları 18 Mayıs'a kadar teslim olmadı ve birçoğu SS kan grubu dövmelerini silmeye çalıştı. Hampel, Fallingbostel'deki bir savaş esiri kampından kaçtı.^[11]

Sonrası

Birlik doğu Bosna'daki Partizanlara karşı isyan bastırma operasyonlarında başarılar elde etmiş ve kendini kanıtlamış olsa da,^[12] sadece muharebe operasyonları sırasında değil,^[13] aynı zamanda Sırplara ve Yahudi sivillere karşı işlenen vahşet^[14] konusunda ün kazanmıştır.^[15] Kuzey ve doğu Bosna'daki misilleme saldırıları, 1944 baharı ve yazına kadar yüzlerce ve muhtemelen birkaç bin kadar Sırp sivili öldürüldü.^[16] Savaş sonrası Nürnberg Davaları, Waffen-SS'in, savaş esirlerinin öldürülmesi ve işgal altındaki ülkelerde işlenen zulümler de dahil olmak üzere, savaş suçlarına ve insanlığa karşı suçlara büyük katılımı nedeniyle bir suç örgütü olduğuna dair açıklayıcı karar verdi.^[17] Waffen-SS'de askere alınan ve kişisel olarak savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar işlememiş olanlar bu kararın dışında tutuldu.^[18]

Tümenin otuz sekiz üyesi, savaşın ardından yargılanmak üzere Yugoslavya'ya iade edildi. Aralarında 20 Ekim 1946'da Korgeneral Sauberzweig ve SS-Obersturmführer Hans König'in de bulunduğu bazı kişiler intihar etti.^[19] Duruşmalar 22-30 Ağustos 1947 tarihleri arasında Saraybosna'daki bir askeri mahkemede yapıldı. İddianame tümenin yaklaşık 5.000 kişiyi öldürmekle suçlamasına rağmen, 38 sanıktan sadece yedisi belirli suçlarla suçlandı.^[20] Sanıklar, iki sivil ve bir askeri görevliden oluşan üç Yugoslav avukat tarafından savunuldu. Hepsi suçlu bulundu; 10'u ölüm cezasına çarptırıldı ve 28'i beş yıl ile müebbet arasında hapis cezası aldı.^[21] SS-Obersturmführer İmam Halim Malkoç 7 Mart 1947'de Bihaç'ta çoktan idam edilmişti.^[22] İnfaz edilenlerin tamamı genç subaylar ve astsubaylardı.^[23] Neredeyse tüm mahkûmlar erken salıverildi ve 1952'de ölen biri dışında hepsi serbest bırakıldı. Kaçtıktan sonra, Hampel hiçbir zaman yargılanmadı ve 11 Ocak 1981'deki ölümüne kadar Avusturya'nın Graz kentinde yaşadı.^[19]

13. ve 23. SS Tümenlerinin yüzlerce üyesi 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda savaşmak için gönüllü oldu.^[24][25] Suriye hükûmeti, çoğu Suriye Silahlı Kuvvetlerine alınmak üzere 8.000 Bosnalı Müslüman mültecinin Suriye'ye nakledilmesi talebinde bulundu. Irak, Avrupa'ya temsilciler gönderdi ve 2.500 Bosnalı Müslümanı oraya yerleşmeye davet etti.^[26] Frantzman ve Culibrk, Filistin'de yaklaşık 1.000 eski Bosnalı Müslüman SS üyesinin savaştığını tahmin etmektedir. Gönüllülerin çoğu Arap Kurtuluş Ordusu'nun Ecnaddin Taburu'nda görev yaptı.^[27]

Komutanları

• SS-Obergruppenführer Artur Phelps (10 Şubat 1943)
• SS-Oberführer Herbert von Obwurzer (1 Nisan 1943 – 9 Ağustos 1943)
• SS-Gruppenführer Karl-Gustav Sauberzweig (9 Ağustos 1943 – 1 Haziran 1944)
• SS-Brigadeführer Desiderius Hampel (1 Haziran 1944 Mayıs – 8 Mayıs 1945)

Ayrıca bakınız

• Nazi Almanyası'nda yabancı gönüllü birlikleri (SSCB doğu halkları)
• Doğu lejyonları
• Çetnikler

Kaynakça

1. Tomasevich, Jozo (Ekim 2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration (İngilizce). Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-7924-1. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.
2. Malcolm, Noel (1996). Bosnia: A Short History. New York University Press. ss. 174-176. ISBN 0-8147-5561-5.
3. Handschar (Handžar) (Tomasevich (2001), p. 497)
4. Lepre, George (1997). Himmler's Bosnian Division : the Waffen-SS Handschar Division, 1943-1945. Atglen, PA: Schiffer Military History. ISBN 0-7643-0134-9. OCLC 37822462. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.
5. Lepre 1997, ss. 292–301.
6. Lepre 1997, s. 300.
7. Lepre 1997, s. 302.
8. Böhme 1962, ss. 107–109.
9. Lepre 1997, ss. 303–304.
10. Lepre 1997, ss. 304–308.
11. Lepre 1997, ss. 309–310.
12. Bishop 2007, ss. 137–138.
13. Tomasevich 2001, s. 499.
14. Keegan 1970, s. 105.
15. Velikonja 2003, s. 180.
16. Malcolm 1994, s. 191.
17. Stein 1984, ss. 250–251.
18. Ginsburgs & Kudriavtsev 1990, s. 244.
19. Lepre 1997, s. 311.
20. Lepre 1997, s. 312.
21. Lepre 1997, ss. 312–313.
22. Lepre 1997, s. 89.
23. Lepre 1997, s. 313.
24. Rubin 2007, s. 109.
25. Frantzman & Culibrk 2009, s. 190.
26. Frantzman & Culibrk 2009, s. 194.
27. Frantzman & Culibrk 2009, s. 195.

Kitap

• Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: Occupation and Collaboration. 2. San Francisco, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-7924-1. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.