Özel Harp Dairesi, Soğuk Savaş dönemi Türkiyesi'nde, Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde ABD'nin gizli servisi CIA ve NATO iş birliği ile kurulduğu ileri sürülen gizli örgüt.
 | Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve bağlantı ölümüne karşı savunmasız olan yalın URL'ler kullanılmıştır. (Ekim 2023) |
| Özel Harp Dairesi | |
|---|---|
| Etkin | 22 Eylül 1952[1]-1992[2] |
| Ülke |  Türkiye |
| Bağlılık | Türk Silahlı Kuvvetleri |
| Sınıfı | Özel kuvvet |
| Görevi | Gayrinizami harp |
| Parçası | Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı |
Tarihi
1952 yılındaki ABD belgelerine göre Kurmay Albay Emin Çobanoğlu'nun talebi üzerine psikolojik savaş departmanı için ABD tarafından örgütlenme şeması gönderildi.[3] İlk olarak 1952 yılında "Hususi ve Yardımcı Muharip Birlikleri" adıyla kurulmuş, 1953 yılında Seferberlik Tetkik Kurulu adını almıştır. 1970 yılında ise Özel Harp Dairesi adını almıştır.[4][5] Körfez Savaşı'ndan sonra dış tehlikelerin belirmesi ve Irak'ın kuzeyinden tehditler gelmesi nedeniyle 1992 yılında yerleşkesi ve yapısı değiştirilerek yerine Özel Kuvvetler Komutanlığı kurulmuştur.[6][7][8][9]
Görevi
İşgal durumlarında direniş faaliyetlerini başlatarak düşmanı yıpratma ve engellemekle görevlidir.[10] Bunun için daha önceden askerliğini yapmış kişiler seçilirdi.[11] Sefer görev emri verilebilecek yedek personelden arazide görev yapacak olanlar siyah kuvvet, meskûn mahallerde görev yapacak olanlar ise beyaz kuvvet olarak adlandırılır, görev yeteneğini kaybeden personel ise turuncu olarak adlandırılırdı.[12][13] Direnişte kullanılmak üzeri belirli bölgelerde toprak altına gömülü silah ve mühimmat bulunduruldu.[14][15]
Kontrgerilla
Avrupa'da II. Dünya Savaşı'ndan sonra muhaliflerin (o dönem komünistlerin) iktidara gelmesini önlemek için kurulan "Gladio" adlı kontrgerilla örgütünün Türkiye'deki uzantısına siyasi literatürde Özel Harp Dairesi, eylemleri gerçekleştirenlere ise Kontrgerilla denmiştir.[16][17] NATO'nun Özel Harp talimnamelerine göre, üye ülkelerde kurulan NATO birimleri, Türkiye'de önce Seferberlik Tetkik Kurulu adıyla örgütlenmiş sonra doğrudan Genelkurmay Başkanlığına bağlı Özel Harp Dairesi çatısı altında ve bunun sivil uzantısı Kontrgerilla olarak faaliyet yürütmüştür.[18]
Seferberlik Tetkik Kurulu
Seferberlik Tetkik Kurulu, 1952 yılında ABD'lilerin teklifiyle Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde gizlice kurulmuş bir teşkilattır. STK'nin amacı, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'yi işgal etmesi hâlinde milisleri silahlandırarak gerilla direnişini örgütlemekti. Üyelik yapısı gizli tutulan bu kurulun mali kaynağı, Millî Savunma Bakanlığı tarafından Ankara'da tahsis edilen arazide kurulan Amerikan Yardım Heyeti (JUSMAT) tarafından sağlanıyordu.[19] SSCB'ye karşı kurulmuş olmasına rağmen ilk olarak Kıbrıs'taki Türk direnişini örgütlemekte ve Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) kurulmasında kullanıldı,[20][21][22] daha sonra 1960'lı yıllarda başlayan öğrenci ve işçi hareketlerini bastırmak için kullanıldı.[23]
STK, 1967'de Tuğgeneral Cihat Akyol tarafından Özel Harp Dairesi'ne dönüştürüldü.[24]
Özel Harp Dairesi
1967'de Özel Harp Dairesi adını alan oluşum, Kıbrıs Harekatı'ndan sonra 5 Şubat 1975 tarihinde başlayan ABD ambargosu nedeniyle maddi zorluklar yaşadı. Dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Semih Sancar, ödeneği kesilen ÖHD için dönemin Başbakanı Bülent Ecevit'ten örtülü ödenek desteği talep edince ÖHD'nin varlığı ortaya çıktı.[24][25]
1970'li yılların başında ÖHD'nin başında bulunmuş olan Orgeneral Kemal Yamak, Amerikalıların her yıl düzenli olarak ÖHD'ye 1 milyon ABD Doları hibe ettiğini, bu paranın resmi bütçeye karıştırılmadan, ayrı muhasebede tutulduğunu anlattı. 1974’te ABD ile gerçekleştirilen pazarlıkta ihtiyaç olmayan malzemelerin verilmeye çalışılması ve ABD tarafının "Para bizim, bizim dediğimizi yapacaksınız" ısrarıyla görüşmeler bitirilerek maddi ihtiyacın örtülü ödenekten karşılanması kararına verildiğini açıkladı.[26]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
