Loading AI tools
bir bireyin başka bireyi bilinçli olarak öldürmesi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Öldürme bir canlı varlığın yaşamına son verme eylemidir.[1] Bir öldürme eylemi, başka bir kişinin ölümüyle sonuçlanan istemli bir eylemi gerektirir ve bu nedenle, bir zarar verme niyeti olmasa bile, kaza sonucu, umursamazlık veya ihmalkarlık sonucu da öldürme gerçekleşebilir.[2] Öldürme, ölüm şartlarına bağlı olarak cinayet, kasıtsız öldürme, hukuka uygunluk sebebinin var olduğu öldürme, savaşta öldürme (savaş hukukuna göre veya savaş suçu olarak), ötanazi ve ölüm cezası gibi birbiriyle örtüşen birçok yasal kategoriye ayrılabilir. Bu farklı cinayet türleri genellikle çoğu toplumlarda ve dinlerde çok farklı muamele görür; bazıları suç olarak kabul edilirken diğerlerine izin verilir veya hukuk düzeni tarafından gerçekleştirilmesine karar verilir.
Cezai öldürme, kaza sonucu öldürme veya cinayet dahil olmak üzere birçok biçimde olabilir. Cezai öldürme, cinayet ve kasıtsız öldürme olmak üzere iki geniş kategoriye ayrılır ve suçu işleyen kişinin ruh hali ve niyetine göre belirlenir.[3]
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi tarafından Temmuz 2019'da yayınlanan bir rapor, 2017 yılında dünya çapında yaklaşık 464.000 kişinin öldürüldüğünü belgeledi; bu rakamın, aynı dönemde silahlı çatışmalarda öldürülen 89.000'den "önemli ölçüde" fazla olduğu belirtilmiştir.[4]
Cinayet, öldürmeden sonra suçlanabilecek en ciddi suçtur.[5] Pek çok yargı sisteminde cinayet ömür boyu hapis veya ölüm cezası ile cezalandırılabilir.[6] Cinayet kategorileri yargı sistemine göre değişiklik gösterse de, cinayet suçlamaları iki kategoriye ayrıldığı kabul edilmektedir:
Bazı yargı sistemlerinde, tehlikeli bir suçun işlenmesi sırasında meydana gelen bir öldürme, kişinin öldürme niyetine bakılmaksızın cinayet teşkil edebilir. Amerika Birleşik Devletleri'nde bu, ağır cinayet kuralı olarak bilinir.[7] Basit bir ifadeyle, ağır cinayet kuralı uyarınca, bir suç işleyen bir kişi, suçun işlenmesi sonucunda bir kişi ölürse cinayetten suçlu olabilir; öldürme niyeti - ya da yokluğu - ve hatta ölüm, suçla ilgili bir davalı ya da üçüncü tarafın eylemlerinden kaynaklandığında bile.[5]
Kasıtsız öldürme, öldüren kişinin ya kurbanı öldürme niyetinde olmadığı ya da makul bir kişinin eylemlerinin kontrolünü duygusal ya da zihinsel olarak potansiyel olarak kaybetme noktasına kadar rahatsız olmasına neden olacak koşullar sonucunda kurbanı öldürdüğü bir öldürme türüdür.[8] Cinayet ve kasıtsız öldürme arasındaki ayrımın bazen ilk olarak antik Atinalı milletvekili Drakon tarafından MÖ 7. yüzyılda yapıldığı söylenir. Kasıtsız adam öldürmenin cezası normalde öldürmenin cezasından daha azdır. İki geniş adam öldürme kategorisi şunlardır:[5]
Bazı yargı sistemlerinde bir başka öldürme biçimi de, bir kişinin kasıtlı olmadan ölümüne neden olması durumunda, ancak önemli bir güvenlik yasası veya yönetmeliğini ihlal etmesi durumunda suçlanabileceği yapıcı öldürmedir.[9]
Öldürmelerin hepsi suç değildir veya cezai kovuşturmaya tabi tutulmaz.[10] Bazıları yasal olarak ayrıcalıklıdır, yani suç teşkil etmez. Diğerleri, davalıya ceza kovuşturmasına karşı tam veya kısmi savunma sağlayan koşullar altında meydana gelebilir. Ortak savunmalar şunları içerir:
Bir öldürmenin ardından suç isnadına karşı savunmanın varlığı, cinayet oranını etkileyebilir. Örneğin, Florida da dahil olmak üzere[14] savunmayı tanıyan ABD yargı sistemlerinde "yerinizde durun" savunmasının mevcudiyetinin cinayet oranlarında artışa neden olduğu öne sürülmüştür.[15][16]
Devlet görevlileri tarafından öldürülmeler, aşağıdakilere göre yasal veya yasa dışı kabul edilebilir:
Devlet cinayetlerinin türleri şunları içerir:
Bilim adamları, özellikle büyük öldürme olaylarını (tipik olarak beş yıl veya daha kısa sürede 50.000 ölüm) toplu katliam olarak inceler. Devlet aktörleri tarafından gerçekleştirilen bazı orta ve geniş ölçekli toplu öldürmeler katliam olarak adlandırılır, ancak bu tür öldürmelerin tümü bu şekilde adlandırılmaz. "Demosit" (siyasi nedenlerle soykırım) terimi, Rudolph Rummel tarafından hem yargısız infazları hem de yaygın sistematik öldürmeleri içeren, genel olarak "hükümet tarafından öldürülmeyi" tanımlamak için kullanılmıştır.
Devlet görevlileri tarafından gerçekleştirilen öldürmeler, özellikle yorumcu tarafından etik olarak görülmüyorsa, genel kullanımda "cinayet" veya "toplu katliam" olarak adlandırılabilir, ancak cinayet, adam öldürme vb. için yerel yasal tanımlar genellikle yasal hükûmet eylemleri tarafından gerçekleştirilen cinayetleri kapsamaz. .
Savaş zamanında ya da sivil itaatsizlik dönemlerinde, devletin silahlı güçlerince gerçekleştirilen tutsakların veya sivillerin kasıtlı olarak öldürülmelerini içeren olaylardan bazıları; Cengiz Han, Altın Orda, Kazıklı Voyvoda'nın birlikleri, kolonilerindeki İngiliz İmparatorluğu, Japon İmparatorluğu, Sovyetler Birliği, İkinci Çin-Japon Savaşı ve II.Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası, 20. yüzyılda gerçekleştirilen Ermeni Kırımı, Holokost, Nanjing Katliamı, 1940 Polonya vatandaşlarının Katyn Ormanı Katliamı ve Barbarossa Harekatı'nın başlamasının ardından gerçekleşen NKVD esir katliamları, Üç Alls Politikası, Babi Yar'daki Sovyet Yahudilerinin katliamı, Voyvodina'daki Macar, Sırp ve Alman nüfusun katli, "Bačka İntikamı", 24 silahsız köylünün Malay Krizi sırasında İngiliz birliklerince öldürüldüğü Batang Kali katliamı, Suharto'nun iktidara gelmesi sırasında Endonezya'daki toplu katliamlar, şüpheli solcuların öldürüldüğü Güney Amerika'da Condor Operasyonu,[17] Vietnam Savaşı sırasında My Lai Katliamı'nda Vietnamlı sivillerin Amerikan askerleri tarafından öldürülmesi, Guatemala İç Savaşı sırasında Mayaların katledilmesi, Salvador İç Savaşı sırasındaki El Mozote katliamı[18] ve El-Kubeyr katliamı da dahil olmak üzere Suriye İç Savaşı sırasında sivillere yönelik tekrarlanan saldırılar.
Devletin dolaylı olarak çok sayıda insanın ölümüne neden olduğu eylemler arasında İngiliz yönetimi sırasında Hindistan'daki kıtlıklar gibi devletin yol açtığı insan yapımı felaketler,[19] Özgür Kongo Eyaleti'ndeki zulümler,[20] Kamboçya'daki Kızıl Kmerler yılları , Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki Büyük Atılım ve Kültür Devrimi'nin[21] neden olduğu kıtlıklar ve yoksulluk ve ABD destekli Suudi Arabistan önderliğindeki müdahale ve abluka nedeniyle Yemen'deki kıtlık.[22][23][24]
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi tarafından 2011 yılında yapılan bir araştırma, trendlerin ve gelişmelerin dünya çapında bir resmini oluşturmak için çok çeşitli veri kaynaklarını bir araya getirdi.[25] Kaynaklar arasında Birleşmiş Milletler, Dünya Sağlık Örgütü ve 207 ülkeden ulusal ve uluslararası kaynakların çok sayıda ajansı ve saha ofisi vardı.
Rapor, 2010 yılında dünya çapında toplam öldürme sayısının 468.000 olduğunu tahmin ediyor. Üçte birinden fazlası (%36) Afrika'da, yüzde 31'i Amerika'da, yüzde 27'si Asya'da, yüzde beşi Avrupa'da ve yüzde biri Okyanusya'da meydana geldi. 1995'ten beri, öldürme oranı Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da düşerken, Orta Amerika ve Karayipler'de neredeyse bir “kriz noktasına” yükseldi. Dünyadaki tüm öldürmelerin yüzde 82'si erkek ve yüzde 18'i kadındı.[26] Kişi başına ölçeklenmiş bir düzeyde, "Afrika ve Amerika'daki öldürme oranı (sırasıyla 100.000 kişi başına 17 ve 16) küresel ortalamanın iki katından fazladır (100.000 kişi başına 6,9), Asya, Avrupa ve Okyanusya'da ise (100.000 kişi başına 6,9) 100.000'de 3 ve 4) kabaca yarısıdır ".
UNODC, 2013 küresel raporunda, dünya çapında toplam öldürme sayısının 2012'de 437.000'e düştüğünü tahmin etmektedir. Amerika, küresel olarak tüm öldürmelerin yüzde 36'sını, Afrika yüzde 21'ini, Asya yüzde 38'ini, Avrupa yüzde 5'ini ve Okyanusya yüzde 0,3'ünü oluşturuyordu. Dünyanın ortalama öldürme oranı 2012'de 100.000 kişi başına 6,2 oldu, ancak Güney Afrika bölgesi ve Orta Amerika kasıtlı cinayet oranları dünya ortalamasından dört kat daha yüksekti. Savaşların ve dini veya sosyopolitik terörizmin yaşandığı bölgelerin dışında, küresel olarak en şiddetli bölgelerdir. Batı Asya ve Orta Asya hariç Asya, Batı Avrupa, Kuzey Avrupa ve Okyanusya, dünyadaki en düşük cinayet oranlarına sahip ülkeler olarak görüldü. Dünyadaki öldürmelerin yaklaşık yüzde 41'i 2012 yılında silah kullanımıyla, yüzde 24'ü bıçak gibi keskin nesnelerle ve yüzde 35'i zehir gibi diğer yollarla meydana geldi. 2012 yılında kasıtlı adam öldürme suçuna ilişkin küresel mahkûmiyet oranı yüzde 43'tür.
Öldürme üzerine 2011 Küresel Araştırması, "Öldürme oranlarının yüksek olduğu ve ateşli silahların ve uyuşturucu kaçakçılığı şeklindeki organize suçların önemli bir rol oynadığı yerlerde, 20 yaşındaki 50 erkekten 1'inin 31 yaşına gelmeden öldürüldü. Öte yandan, böyle bir gerçekleşme olasılığı 400 kata kadar daha düşüktür. Öldürme, sosyoekonomik istikrarın öldürme için bir panzehir gibi göründüğü daha eşitlikçi toplumlara kıyasla, insani gelişme düzeyi düşük, gelir eşitsizliği yüksek ve hukukun üstünlüğünün zayıf olduğu ülkelerde çok daha yaygındır. Yakın partner ve aile ile ilgili öldürme vakalarında, geçmiş veya şimdiki erkek partnerleri tarafından öldürülen kadınlar, dünya çapında cinayet kurbanlarının büyük çoğunluğunu oluşturuyor." şeklinde tespitte bulunmuştur.[25]
| Avrupa'daki tahmini öldürme oranları [27]:100 |
Yıllık ölüm (100.000 nüfus başına) |
|---|---|
| 13. - 14. yüzyıllar | 32 |
| 15. yüzyıl | 41 |
| 16. yüzyıl | 19 |
| 17. yüzyıl | 11 |
| 18. yüzyıl | 3.2 |
| 19. yüzyıl | 2.6 |
| 20. yüzyıl | 1.4 |
İkinci milenyumun ortasında, Avrupa'daki yerel şiddet seviyeleri modern gelişmiş ülkelerin standartlarına göre oldukça yüksekti. Tipik olarak, küçük gruplar, bıçak, orak, çekiç ve balta gibi eldeki çiftlik aletlerini kullanarak komşularıyla savaşırdı. Kargaşa ve ölüm kasıtlıydı. Avrupalıların büyük çoğunluğu 1800'lerin sonlarında kırsal alanlarda yaşıyordu. Şehirler az ve küçüktü, ancak nüfus yoğunluğu şiddete elverişliydi ve eğilimleri kırsal alanlardakilere benziyordu.[27] Avrupa genelinde, cinayet eğilimleri istikrarlı bir uzun vadeli düşüş gösteriyor.[28][29] İtalya'nın düşüşünün daha sonra ve daha yavaş olması dışında bölgesel farklılıklar küçüktü. MS 1200'den MS 1800'e kadar, askerî eylemler hariç, şiddetli yerel olaylardan kaynaklanan cinayet oranları, 100.000 kişide yaklaşık 32 ölümden 100.000'de 3.2'ye 10 kat azaldı. 20. yüzyılda cinayet oranı 100.000'de 1,4'e düştü. Şehirlerin dışında polis güçleri nadiren vardı; hapishaneler ancak 1800'den sonra yaygınlaştı. O zamandan önce, cinayet için ağır cezalar verilirdi (şiddetli kırbaçlama veya infaz), ancak şiddetin çoğunu hızlandıran kişiliğe hakareti kontrol etmede veya azaltmada etkisiz kaldılar.[30] Düşüş, ekonomi ya da devlet kontrol önlemleri ile ilişkili değildir. Çoğu tarihçi, öldürmelerde eğilimi, Protestanlık tarafından teşvik edilen ve okullar ve fabrikalar tarafından gerekli kılınan türde sürekli bir öz denetim artışına bağlar. [27]:127–32 Eisner, nezaket, öz disiplin ve ileri görüşlülüğü teşvik etmeye yönelik toplumsal çabalar için makro düzeydeki göstergelerin, son altı yüzyıldaki cinayet oranlarındaki dalgalanmalarla güçlü bir şekilde ilişkili olduğunu savunuyor.[31]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
