Wilson Ermenistanı
From Wikipedia, the free encyclopedia
Wilson Ermenistanı (Ermenice: Վիլսոնյան Հայաստան) ABD Başkanı Woodrow Wilson Dışişleri Bakanlığı tarafından çizildiği üzere Sevr Antlaşması'ndaki Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin sınır yapılandırmasını ifade eder.[1] Sevr Antlaşması, Ağustos 1920'de Batı Müttefik Güçleri ile Osmanlı İmparatorluğu'nun mağlup hükûmeti arasında hazırlanmış ve imzalanmış bir barış antlaşmasıydı. Anlaşma Amerika Birleşik Devletleri tarafından asla imzalanmadı. Antlaşmanın imzalanmasına rağmen Osmanlı İmparatorluğu tarafından hiçbir zaman onaylanmadı.
Önerilen sınırlar, bir zamanlar Ermeni nüfusunun yoğun olduğu Erzurum, Bitlis ve Van gibi Osmanlı vilayetlerini içeriyordu. Bu bölge, ilk Ermenistan Cumhuriyeti için Trabzon limanında Karadeniz'e çıkış sağlaması adına Trabzon'un batı tarafına kadar kuzeye doğru genişletilmiştir. Pontus'un önerilen devleti 1919 Paris Barış Konferansı'nda tartışıldı, ancak Yunan Eleftherios Venizelos hükûmeti böyle bir devletin tehlike yaratabileceği durumundan korkuyordu ve bunun yerine Wilson Ermenistanı'nın içerisine dahil edildi.
Amerika Birleşik Devletleri Senatosu 1920'de Ermenistan yetkisini reddetti. Türk Kurtuluş Savaşı'nın patlak vermesi Osmanlı İmparatorluğu'nun Sevr Antlaşması'nı onaylamamasına yol açtı. 1920 yılının ilerleyen zamanlarında Türk-Ermeni Savaşı başladı. Ermenistan mağlup edildi ve 2 Kasım 1920'de imzalanan Gümrü Antlaşması dolayısıyla Sevr Antlaşması uyarınca Ermeniler kendilerine vadedilen toprak bütünlüğünden feragat ettiler. Kars Antlaşması, 2 Aralık 1920'de Sovyet Ordusu tarafından Demokratik Ermenistan Cumhuriyeti'nin ilhak edilmesinin ardından Sovyet Rusya ve Türkiye arasında müzakere edildi ve 23 Ekim 1921'de Ermenistan'daki Sovyet hükûmeti arasında imzalandı.Sovyet Rusya hükûmeti, Moskova Antlaşması'nda Ermenistan toprakları ile Türkiye arasında gördüğü benzer bir sınırı ayrı olarak müzakere etti (1921).
Son Türk ve Ermeni sınırları, genel olarak onaylanmamış ve uygulanmayan Sevr Antlaşması'nın yerini alan Lozan Antlaşması'nda 1923'te uluslararası olarak kabul edildi.