Sivil toplum kuruluşu Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Wikileaks, anonim kaynaklara dayanarak hassas belgeler yayımlayan ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. Bağış[13] ve medya ortaklıkları yoluyla finanse edilmektedir. 2006-2016 arasındaki 10 yıllık süreçte 10 milyon belge yayınladığı[14] belirtilen organizasyonun kurucusu ve yöneticisi Avustralyalı internet aktivisti Julian Assange’dır.[15] Kristinn Hrafnsson, 2018 yılından beri sorumlu editörlüğünü yürütmektedir.[16]
Pratik Bilgiler Sahip, Oluşturan ...
WikiLeaks
Wikileaks'in logosu: Kum saatinin içinde sıvı sızdıran bir yerküre
Kuruluş başlangıçta, Afganistan’daki savaş harcamaları,[17] Kenya’da yolsuzluk soruşturmaları,[18][19] Guantanamo Körfezi’ndeki Amerikan hapishanelerinin operasyon bilgilerini[20][21] yayınlamıştır. 2012’de “Suriye Dosyaları” ismiyle iki milyondan fazla e-postayı ifşa etmiştir.[22][23]
2016’daki Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri sırasında Democratic National Committee (DNC) ve Hillary Clinton’un kampanya yöneticisi John Podesta’nın çeşitli belge ve e-postalarını yayınlayarak[24] kampanyaya verdiği zarar tartışma konusu olmuştur.[25]
Yayınladığı sosyal güvenlik ve kredi kartı numaraları ve sağlık bilgileriyle[26][27] vatandaşların mahremiyetine özen göstermemenin yanı sıra Panama Belgeleri karşısında aldığı tutum[28] ve Rusya ile ilgili tartışmalı konulardaki pasif yaklaşımı, Wikileaks’in başlıca eleştirilme sebepleri olmuştur.[29]
Site 4 Ekim 2006 tarihinde yayına girmiş olup kayıtlı olduğu ülke ABD'dir.[33] Sitenin ziyaret edilme oranının en yüksek olduğu ülke 29 Kasım 2010 itibarı ile İsveç'tir. İsveç'i İtalya ve Hollanda izlemektedir.[34]
WikiLeaks belgelerinin ilk bölümü, Tor ağında bir düğüm sunucusunun sahibi taranfından yayımlandı. Kullanıcı, Çinli hackerların bu ağı yabancı hükümetlerden bilgi toplamak için kullandığını fark ettikten sonra bu bilgileri kaydetmeye başladı. Bu, Assange'ın, katkıda bulunmak isteyenlere WikiLeaks'in çalışan bir sistem olduğunu göstermesine ve "on üç ülkeden bir milyondan fazla belge aldığını" söylemesine olanak sağladı.[35]
2006–2008
WikiLeaks'in yayımladığı ilk belge; Aralık 2006'da, isyancı lider Şeyh Hasan Dahir Aweys tarafından imzalanan, Somali hükümet yetkililerinin suikast kararıydı. Assange ve WikiLeaks, belgenin gerçekliğinden emin değildi ve belgenin gerçekliği hiçbir zaman belirlenemedi.[35]
Ağustos 2007'de, İngiliz gazetesi The Guardian, WikiLeaks aracılığıyla sağlanan bilgilere dayanarak eski Kenya lideri Daniel arap Moi'nin ailesinin yolsuzluğu hakkında bir hikaye yayımladı. Yolsuzluk, şiddetin gölgelediği seçimde önemli bir sorundu. Assange'a göre, "Sonunda 1300 kişi öldürüldü ve 350.000 kişi yerinden edildi. Bu, bizim sızıntımızın bir sonucuydu. Öte yandan, Kenya halkının bu bilgiye hakkı vardı ve Kenya'da yılda 40.000 çocuk sıtmadan ölüyor. Ve çok daha fazlası Kenya'dan para çekilmesi ve Kenya şilininin değerinin düşürülmesi sonucu ölüyor".[36][37][38]
Kasım 2007'de, ABD Ordusunun Guantanamo Kampı'ndaki protokolünü ayrıntılı olarak açıklayan "Camp Delta için Standart İşletim Prosedürleri"nin Mart 2003 kopyası yayımlandı. Belge, bazı tutukluların Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nce tutuklanması yasak kişiler olduğunu ortaya koydu; bu, ABD ordusunun geçmişte defalarca reddettiği bir şeydi.[39] Guantanamo Körfezi El Kitabı, tutukluların transferine yönelik prosedürleri ve Cenevre sözleşmelerinin kurallarından kaçınma yöntemlerini içeriyordu.[40]
Şubat 2008'de WikiLeaks, Rudolf Elmer tarafından WikiLeaks'e verilen İsviçre Bankası Julius Baer'in Cayman Adaları şubesinde kara para aklama ve vergi kaçırmaya karıştığını gösterdiğini iddia ettiği belgeleri yayımladı; bunun sonucunda banka WikiLeaks'e dava açıp wikileaks.org'un faaliyetlerini geçici olarak askıya alan bir ihtiyati tedbir aldı.[41] Kaliforniya hükümeti, WikiLeaks'in hizmet sağlayıcısı olan Dynadot'un 18 Şubat 2008'de sitenin alan adını (wikileaks.org) engelletti. Web sitesi anında yansıtıldı ve ayın ilerleyen günlerinde yargıç, Amerika Birleşik Devletleri Anayasası Birinci Değişikliği endişelerini ve yasal yargı yetkisiyle ilgili soruları gerekçe göstererek önceki kararını bozdu.[42][43]
Mart 2008'de WikiLeaks, "Scientology'nin toplanmış gizli 'İncilleri'" olarak adlandırdığı belgeleri yayımladı ve üç gün sonra telif hakkını ihlal ettikleri gerekçesiyle kendilerine dava açmakla tehdit eden mektuplar aldı.[44]
Kasım 2008'de, aşırı sağcı İngiliz Ulusal Partisi'nin üye listesi, bir web günlüğünde kısa bir süre göründükten sonra WikiLeaks'e gönderildi.[48] Bir yıl sonra, Ekim 2009'da, parti lideri Nick Griffin tarafından 'kötü niyetli bir sahtecilik' olduğu söylenen bir başka üye listesi daha sızdırıldı.[49]
Cardoso, Gustavo; Jacobetty, Pedro (2012). "Surfing the Crisis: Cultures of Belonging and Networked Social Change". Castells, Manuel; Caraça, João; Cardoso, Gustavo (Ed.). Aftermath: The Cultures of the Economic Crisis. Oxford: Oxford University Press. ss.177-209. ISBN9780199658411. 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. WikiLeaks is also based on an openness culture, as it is a crowd-sourced, crowd-funded non-profit organization operating internationally.
Braccini, Alessio Maria; Federici, Tommaso (2013). "New Internet-Based Relationships Between Citizens". Baskerville, Richard; De Marco, Marco; Spagnoletti, Paolo (Ed.). Designing Organizational Systems: An Interdisciplinary Discourse. Berlin: Springer Nature. ss.157-179. doi:10.1007/978-3-642-33371-2. ISBN978-3-642-33370-5. 9 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2023. Julian Assange had introduced a new term into the lexicon of several generations. This term was 'WikiLeaks' and described an international non-profit organisation, committed to publishing secret information, news leaks, and classified media provided by anonymous sources.
Hindman, Elizabeth Blanks; Thomas, Ryan J (June 2014). "When Old and New Media Collide: The Case of WikiLeaks". New Media & Society. SAGE Publishing. 16 (4): 541-558. doi:10.1177/1461444813489504. ISSN1461-4448. WikiLeaks was founded in 2006 as an international non-profit organization specializing in the publication of 'classified, censored or otherwise restricted material of political, diplomatic or ethical significance' obtained via anonymous sources
Dodds, Klaus J. (2012). "The WikiLeaks Arctic Cables". Polar Record. Cambridge: Cambridge University Press. 48 (2): 199-201. Bibcode:2012PoRec..48..199D. doi:10.1017/S003224741100043X. With a keen sense of timing, given the Greenlandic and Danish governments' hosting of the 7th Arctic Council ministerial meeting, seven 'sensitive' US diplomatic cables were leaked by WikiLeaks, an international non-profit organisation that publishes materials from anonymous sources, news leaks, and whistleblowers
Benkler, Yochai (2011). "A Free Irresponsible Press: Wikileaks and the Battle over the Soul of the Networked Fourth Estate". Harvard Civil Rights–Civil Liberties Law Review. Cambridge: Harvard Law School. 46 (2): 311-397. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023–Harvard Library vasıtasıyla. Wikileaks is a nonprofit that depends on donations from around the world to fund its operation. A second system that came under attack on a model parallel to the attack on technical infrastructure was the payment system... Like the Sunlight Foundation and similar transparency-focused organizations, Wikileaks is a nonprofit focused on bringing to light direct, documentary evidence about government behavior so that many others, professional and otherwise, can analyze the evidence and search for instances that justify public criticism.
Fuchs, Christian (2014). "WikiLeaks: Can We Make Power Transparent?". Social Media: A Critical Introduction. London/Thousand Oaks: SAGE Publishing. ss.210-233. ISBN978-1-4462-5730-2. 9 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. WikiLeaks (www.wikileaks.org) is a non-commercial and non-profit Internet whistleblowing platform that has been online since 2006. Julian Assange founded it. It is funded by online donations.
Beckett, Charlie (2012). Wikileaks: News in the Networked Era. Cambridge: Wiley. s.26. ISBN978-0-745-65975-6. WikiLeaks is independent of commercial, corporate, government or lobbygroup control or ownership. It is a non-membership, non-profit organisation funded by donations
Flesher Fominaya, Cristina (2020). Social Movements in a Globalized World (Second bas.). Londra: Bloomsbury Publishing. s.177. ISBN9781352009347. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. As a non-profit organization, Wikileaks is funded by crowdfunding donations, which were subsequently blocked by PayPal, Mastercard, a Swiss Bank and Bank of America in protest over their political activity, a troubling example of 'the ability of private infrastructure companies to restrict speech without being bound by the constraints of legality, and the possibility that government actors will take advantage of this affordance in an extra-legal public-private partnership for censorship'.
Daly, Angela (2014). "The Privatization of the Internet, WikiLeaks and Free Expression". International Journal of Communication. Los Angeles: USC Annenberg Press. 8: 2693-2703. SSRN2496707$2. 12 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023–European University Institute vasıtasıyla. In late 2010, the online nonprofit media organization WikiLeaks published classified documents detailing correspondence between the U.S. State Department and its diplomatic missions around the world, numbering around 250,000 cables.
