Vadi'l-Haznedar Muharebesi

Vâdi'l-Haznedâr Muharebesi^[5] (Arapça: معركة وادي الخزندار Maʿrakat Wādī l-Ḵaznadār) ya da Üçüncü Humus Muharebesi, Batı Suriye'de, Humus kentinin hemen kuzeydoğusundaki Vadi'l-Haznedar'da, Mısır kökenli Memlük Sultanlığı ve Moğol İmparatorluğu'nun, İran merkezli İlhanlı İmparatorluğu kolu ve bu kola yardım eden Kilikya Ermeni Krallığı ile Gürcü Krallığı arasında, 22-23 Aralık 1299 süresince yapılan ve Suriye Moğol Akınları içerisinde Moğol zaferiyle sonuçlanan tek savaştır. Bu savaş sonrasında, daha önceki 4 savaşı kaybeden Moğollar kendilerine güven kazanarak, güneye ilerlemiş ve 1303'te, yine Memlüklerle Şakhab Muharebesi'ni (Marj el-Saffar Muharebesi) yapmışlardır. Ancak orada da yenilgiye uğrayan Moğol İmparatorluğu (İlhanlılar kolu), Suriye akınlarına son vererek Suriye'yi terk etmişlerdir.

Vadi'l-Haznedar Muharebesi Üçüncü Humus Savaşı
Levant’ın Moğollar tarafından istilası
Vadi'l-Haznedar Muharebesi'nin resmedildiği bir minyatür. Sağ tarafta İlhanlılar'a (Moğollar'a) yenilen Memlükler, kaçmaktadır.
Tarih 22-23 Aralık 1299 Bölge Humus'un kuzeydoğusundaki Vadi'l-Haznedar, Suriye Sonuç İlhanlı zaferi
Taraflar
Memlük Sultanlığı	Moğol İmparatorluğu İlhanlılar Hanedanı İttifak Gürcistan Krallığı Kilikya Ermeni Krallığı
Komutanlar ve liderler
Sultan Nasır Muhammed	Mahmud Gazan Han Kutluşah Noyan Emir Çoban [1]
Güçler
20.000 Memlük[2]	200.000 Moğol[3]
Kayıplar
Tam bilinmiyor. kayıp2 = 5.000-14.000 Moğol, Gürcü ve Ermeni[4]

Savaş

Moğol ordusunun Kol kısmında, yani merkezde bulunan Gazan Han, savaş başladığında bir hileye başvurmuş ve ordusunun sağ kanadına komuta eden Kutluşah'a Memlük ordusunu yanıltmak için kös çaldırmıştır. Bu yanılgıya aldanan Memlükler, Gazan Han'ın bu tarafta olduğunu sanarak saldırılarını Moğol ordusunun sağ kanadına yoğunlaştırmışlardır. Bu sayede hem Gazan Han korunmuş, hem de Memlük ordusunun kurulan tuzağın içine çekilebilmesi başarıya ulaşmıştır.^[6] Başta üstün olan Memlüklerin, Moğollar tarafından sol kanat birliklerinin bozguna uğratılmasıyla Moğollar kontrolü kazanmaya başlamışlardır. Buna rağmen öğle boyunca savaşan Memlükler, ertesi güne kadar saflarını korumayı başarmışlardır.

Ancak, ertesi gün olan 23 Aralık 1299 günü, Moğolların ve yardımcı Ermeni, Gürcü birliklerin, Memlüklerin orta saflarını dağıtmasıyla, kısa süre sonra İlhanlıların zaferi gözükmeye başlamıştır. Akşama doğru, Memlükler yenilgiyi kabul ederek ve daha fazla kayıp vermemek için, savaş alanından güneye doğru geri çekilmeye başlamıştır.^[4]

Sonrası

Şam'a doğru kaçan Memlük ordusu yolda 12,000 bağımsızlık isteyen Dürzi ve Maruni okçu ile karşılaşarak savaşmak zorunda kalmışlardır. Bu tehlikeyi yok eden Memlükler, Gazze'ye kadar ilerlemiştir ve Moğollar da onların peşinden onları izlemiştir.

Yolculuk devam ederken Şam'a varan Moğollar, şehri yağmalamış ve kalesini kuşatmışlardır. Ancak, bu sırada Çağatay Hanlığı'nın, Moğol, İlhanlı topraklarına yaptığı akınların haberinin gelmesiyle, Moğol ordusu Şam'ı geride bırakarak Fırat Nehri boyunca geri ilerleyerek Çağatay ordularıyla karşılaşmıştır.

Bunlar sonucu kısa sürede, Memlükler tekrar Suriye ve Filistin'in kontrolünü sağlamışlardır.

Vadi'l-Haznedar Muharebesi sonrası gelen galibiyet sayesinde, kendilerine güven kazanan Moğollar, Suriye'nin içlerine doğru ilerlemeye devam etmişlerdir. Ve Humus'tan güneye doğru, Şam yolunda ilerlemişlerdir ve Şam eteklerine kadar Suriye'deki Memlük topraklarını ele geçirmişlerdir. Ancak, Şam yakınlarında, 1303 yılında Şakhab 'da Memlüklerle tekrar karşılaşmışlardır. İlhanlıların burada yapılan Şakhab Muharebesi'nı da (Marj el-Saffar Muharebesi) kaybetmesiyle, Suriye Moğol Akınları sona ermiş ve İlhanlılar (Moğollar), Suriye ile Filistin topraklarını terk etmişlerdir.^[4]

Ayrıca bakınız

• Humus, Suriye
  • Birinci Humus Muharebesi
  • İkinci Humus Muharebesi
• Moğol istilaları

Kaynakça

Özel

1. Reşidüddin Hamedani, Câmi'ut-Tevârîh,c. II,s. 942
2. Ahmet Sağlam, En-Nâsır Muhammed Devri Memlûk Türk Devleti, s.211
3. İbn İlyas, Bedaiu'z-zühür, Cilt 1, s. 403.
5. Akkuş Yiğit, Fatma (Yaz 2015). "Memlûk - Ermeni Münâsebetleri". Akademik Bakış. 8 (16). s. 192. 3 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2016.
6. Reşidüddin Hamedani, Câmi'ut-Tevârîh,c. III,s. 1292

Genel

• Adh-Dhababi'nin Şam'ın Moğollar tarafından yağma ve kuşatılmasıyla ilgili kayıtları, 1299-1301(Kaynak)
• Henry Hoyle Howorth (1876). Moğolların Tarihi: 9. yüzyıldan, 19. yüzyıla (History of the Mongols: From the 9th to the 19th Century). Longmans, Green, and Co. 12 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.