Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Toponimi veya yer adı bilimi, yer isimlerinin (toponimlerin), onların orijinlerinin, anlamlarının, kullanımlarının ve tiplendirmesinin bilimsel araştırmasıdır. Toponimi sözcüğü Yunanca tópos (τόπος) ('yer') ve ónoma (ὄνομα) ('ad') sözcüklerinden kaynaklanır. Toponimi, her türlü adın bilimi olan onomastik bilminin bir alt dalıdır. Toponimi, sözcüklerin kökenini araştıran etimolojiden farklıdır ama çoğu zaman onunla karıştırılır. Bu konu ile uğraşanlara toponimist denir.
Toponimi sözcüğü İngilizcede ilk 1876'da kullanıldı[1] ve ondan sonra diğer dillere yayıldı. O zamandan beri bu konuyla uğraşanlar arasındaki mesleki yayınlarda "yer ismi" terimi yerine kullanılır oldu. İlk toponimistler muhtemelen destan yazarları ve şairlerdi, bunlar hikâyelerinde belli yer isimlerine açıklama getirirlerdi. Bazen yer isimleri etimolojik efsanelerin kökeni olurdu, bazen bir adın yapısı veya sesine dayanarak hatalı bir anlam çıkarılırdı. Örneğin Hellespont'un (günümüzdeki adıyla Çanakkale Boğazı'nın) adı, Yunan şairlere göre, uçan bir altın koç üzerinde uçmaktayken düşüp boğulan Helle'ye atfen adlandırılmıştı. Bu ad aslında muhtemelen Pelasg dili gibi daha eski bir dilden türemiştir ve bu açıklamayı yapanlar bunu bilmiyordu. Hellespont adının, orijinde "dar Pontus" veya "Pontus girişi" gibi bir anlama sahip olduğu öne sürülmüştür, burada Pontus, Karadeniz bölgesi ve Karadeniz'in kendisinin eski çağlardaki adıydı.[2]
Yer adları yararlı bir coğrafi referans sistemidir. Bir yerden bahsederken tutarlı ve hatasız olmak gündelik hayatta akıl karışıklığına yol açmamak için şarttır. Bir toponimist, genel kabul görmüş yerel esaslar ve yöntemleri kullanarak resmî coğrafi adları belirler. Bu yapılırken Birleşmiş Milletler Coğrafi Adlar için Uzmanlar Grubu'nun ortaklığı veya istişaresi de olabilir. Bir toponimist harita ve yerel tarihe bakar, ayrıca oranın yerlileri ile görüşerek yerleşik yerel kullanımı da belirlemeye çalışır. Ad araştırması sırasında bir toponimin nasıl kullanıldığı, hangi dile ait olduğu, telaffuzu, kökeni ve anlamı, kaydedilmesi gereken önemli unsurlardır.
Araştırmacılar, bir yörenin tarihî coğrafyasının anlaşılmasında, toponimlerin önemli bir katkısı olduğunu gözlemlemişlerdir. 1954'te F. M. Powicke yer adı araştırması hakkında "arkeoloji ve tarih keşiflerini kullanır, onları zenginleştirir ve onların doğruluğunu sınar" demiştir.[3] Toponimler etnik yerleşme biçimlerini gösterir ve belli göç dönemlerinin tespitini sağlar.[4][5]
Toponimistler bir bölgedeki yer adları aracılığıyla oranın kültürünü korurlar. Tipik olarak, bir coğrafi veri tabanı oluştururlar, onunla ilişkili bilimsel yayınlar yaparlar. Toponimistler, toponimik verileri gerek matbu gerek de sayısal (Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Google Maps formatında) haritalar şeklinde kaydedip yayınlarlar.
Aşağıda 'etimoloji', 'toponimi' anlamına gelmektedir.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
