Loading AI tools
Meteoritlerin kökenlerine ve ortak özelliklerine göre bilimsel sınıflandırılması Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Göktaşı biliminde, bir meteorit sınıflandırması benzer meteoritleri gruplandırmaya çalışır ve bilim insanlarının tartışmalarında standart bir terim kullanmalarına olanak tanır. Meteoritler özellikle mineralojik, petrolojik, kimyasal ve izotopik özellikler olmak üzere çeşitli özelliklere göre sınıflandırılır.
Meteorit sınıflandırmasında kullanılan tek bir standart terim yoktur; fakat genellikle kategoriler için kullanılan yaygın terimler arasında tipler, sınıflar, klanlar, gruplar ve alt gruplar bulunur. Bazı araştırmacılar bu terimleri hiyerarşik bir yapıya sokarlar, fakat hangi hiyerarşinin en uygun olduğu konusunda bir uzlaşı yoktur. Hiçbir bilinen gruba uymayan (her ne kadar daha yüksek bir sınıflandırma düzeyine uysalar da) meteoritler gruplanmamış olarak adlandırılır.
Meteorit sınıflandırması, benzer meteorit örnekleri arasında bir "kalıtsal" ilişkinin varlığını gösterebilir. Aynı şekilde sınıflandırılan meteoritler ortak bir kökene sahip olabilir ve dolayısıyla bir ana cisim olarak bilinen (bir gezegen, asteroit veya uydu gibi) aynı astronomik cisimden kaynaklanabilirler. Bununla birlikte, mevcut bilimsel bilgilere göre bu tür meteoritler arasındaki ilişkilerin kanıtlanması zordur.
Meteoritler genellikle temel olarak kayalık malzemeden (taşsı meteoritler), metalik malzemeden (demir meteoritler) veya karışımlardan (taşsı-demir meteoritler) oluşmalarına bağlı olarak üç genel kategoriye ayrılırlar. Bu kategoriler en azından 19. yüzyılın başından bu yana kullanılmaktadır, fakat kalıtsal olarak çok fazla öneme sahip değillerdir ve sadece örnekleri gruplandırmak için geleneksel ve pratik bir yol olarak kullanılırlar. Aslında, şu anda kullanılan "taşsı demir" terimi yanlış bir isimlendirmedir. Bir grup kondrit (CB), hacim olarak %50'den fazla metal içerir ve kondritlerle olan yakınlıkları tanımlanana kadar taşsı demir olarak adlandırılan meteoritleri içerir. Bazı demir meteoritleri ayrıca çok sayıda silikat kalıntıları içerir, fakat nadiren taşsı demirler olarak tanımlanırlar.
Yine de, bu üç kategori en yaygın kullanılan meteorit sınıflandırma sisteminin en üstünde yer alır. Taşsı meteoritler geleneksel olarak diğer iki kategoriye ayrılır: Kumlular (kondritler) (ana cisimlerinin oluşmasından bu yana neredeyse hiç değişikliğe uğramamış ve kondrüllerin varlığı ile karakterize edilen meteorit grupları) ve kumsuzlar (akondritler) (asteroit veya gezegensel farklılaşmayı içeren karmaşık bir kökene sahip meteorit grupları). Demir meteoritleri geleneksel olarak benzer iç yapıları olan cisimler olarak ayrılmıştı (oktahedritler, heksahedritler ve ataksitler), fakat bu terimler şimdi sadece tanımlayıcı amaçlar için kullanılmakta ve yerini modern kimyasal gruplara bırakmaktadırlar. Taşsı-demir meteoritler her zaman pallasitler (şimdi birkaç farklı gruptan oluştuğu bilinmektedir) ve mesosideritler (modern bir grup adıyla eşanlamlı olan dokusal bir terim) olarak ayrılmıştır.
Aşağıda, meteorit gruplarının daha geleneksel sınıflandırma hiyerarşisine nasıl uyduğunun bir temsili bulunmaktadır:[1]
A. E. Rubin (2000) sınıflandırma şeması:
Son zamanlarda yayınlanan iki alternatif genel sınıflandırma şeması, meteoritleri grupların ötesinde nasıl sınıflandırılacağı konusundaki uzlaşmazlığı göstermektedir. Krot ve diğerleri tarafından 2003 yılında geliştirilen şemada[4] aşağıdaki hiyerarşi kullanılmıştır:
Weisberg ve diğerlerinin (2006) şemasına göre[5] meteorit grupları şu şekilde düzenlenmiştir:
burada demirler ve taşsı-demirler, gruba bağlı olarak akondrit veya ilkel akondrit olarak kabul edilir.
Modern meteorit sınıflandırması 1860'ların sonlarında Gustav Rose ve Nevil Story Maskelyne'nin sınıflandırmalarına dayalı olarak oluşturuldu.[1] Gustav Rose, Berlin'deki Museum für Naturkunde'nin meteorit koleksiyonu üzerinde çalışırken, Maskelyne ise Londra'daki British Museum'un koleksiyonu üzerinde çalışmıştır.[6][7] Rose, kondrülleri olan meteoritler (kondritler) ve olmayanlar (nonkondritler) için farklı kategoriler oluşturan ilk kişiydi. Story-Maskelyne ise sideritler, siderolitler ve aerolitler (şimdi sırasıyla demir meteoritler, taşsı-demir meteoritler ve taşlı meteoritler olarak adlandırılır) arasında ayrım yapmıştır.[1]
1872'de Gustav Tschermak, Gustav Rose'un 1864 tarihli kataloğuna dayalı olarak ilk meteorit sınıflandırmasını yayımladı:
1883 yılında Tschermak, Rose'un sınıflandırmasını yeniden değiştirdi.[10]
Aristides Brezina tarafından daha fazla değişiklik yapıldı.[1]
İlk kimyasal sınıflandırma, 1907 yılında Oliver C. Farrington tarafından yayımlandı.[11]
George Thurland Prior, mineralojik ve kimyasal verilere dayalı olarak sınıflandırmayı daha da geliştirdi,[12][13] mesosiderit, lodranit ve enstatit kondrit terimlerini tanıttı.[14] 1923 yılında Londra'daki Doğa Tarihi Müzesi'nde bulunan meteoritlerin bir kataloğunu yayımladı. Sınıflandırmasını Gustav Tschermak ve Aristides Brezina'nın çalışmalarına dayandırdığını ve kendi değişikliklerini eklediğini belirtti. Ana alt bölümleri şunlardı:
"Meteorik Taşları", kondrülleri olanlar (Kondritik Meteorik Taşlar veya Kondritler) ve olmayanlar (Kondritik Olmayan Meteorik Taşlar veya Akondritler) olarak alt bölümlere ayırır. Demir meteoritler yapılarına göre Ataksitler, Heksahedritler ve Oktahedritler olarak alt bölümlere ayrılır.[15] Sınıflandırmanın tam bir özeti aşağıdaki kutuda verilmiştir:
Brian Harold Mason 1960'larda başka bir revizyon yayınladı.[16]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
