Tâhirîler

Tâhirî Hanedanı (Arapça: آل طاهر), 873 yılları arasında Seferîlerin öncülleri olan ve Türkistan, İran ve Afganistan'da Horasan merkezli olarak egemenlik sürmüş olan Müslüman devlettir. Abbasi Halifesi Memûn adına komutanlık yapan Tâhir bin Hüseyin tarafından kurulmuştur. Başkentleri ilkin Merv olup sonradan Nişabur'a taşınmıştır. Hugh Kennedy, Tahirilerin Arap olduklarını belirtmektedir.^[1] Tâhirî hanedanı Horasan'da Abbasî halifesinden bağımsız olarak kurulan ilk hanedanlık olarak kabul edilir.

Tâhirîler Tâheriyân
821-873
Tâhirîlerin en geniş sınırları.
Tür	Nominal olarak Abbâsî Halifeliğinin bir parçası
Başkent	Merv, daha sonra Nişabur
Yaygın dil(ler)	Farsça (mahkeme, gayri resmi) Arapça (edebiyat/şiir/bilim)
Resmî din	Sünnilik
Hükûmet	Emirlik
Emir
• 821 Tâhir bin Hüseyin
Tarihî dönem	Orta Çağ
• Kuruluşu 821 • Dağılışı 873
Yüzölçümü
800	1.000.000 km2
Öncüller Ardıllar Abbâsîler Seferîler Zeydîler

Afşin'in, Babek Ayaklanmasını bastırmasından sonra nüfuzunun artmasıyla birlikte Tahiri Emiri Abdullah ile arasında bir rekabet oluştu. Emiri Abdullah, Taberistan'da Mâzyâr b. Kārin'in isyanını bastırırken Afşin'i de ortadan kaldırmıştır. Emir Abdullah'ın 844 yılı gibi ölümünde sonra yerine oğlu II. Tahir geçmiş ve 862 yılında ölene kadar Sîstan Bölgesindeki Hâricî isyanlarıyla uğraşmıştır. II. Tahir'in ölümünden sonra yerine zevk ve sefaya düşkün oğlu Muhammed hanedanlığın başına geçmiştir. Devlet işleriyle ilgilenmeyen Muhammed döneminde valilerin baskıcı kötü yönetimi nedeniyle devlet hızlı bir çöküş sürecine girmiştir. Taberistan Valisinin zulmü üzerine isyan eden halkın Zeydîler ile işbirliği yapmasıyla Taberistan ve Rey'de Tahiri egemenliğinden çıkmıştır. Seferî hanedanının kurucusu Ya‘kūb bin Leys'in başlattığı isyanda Sistan, Kirman ve Herat ele geçirilmiş 873 yılı Ağustos'unda Nişabur'un da Ya‘kūb bin Leys tarafından alınmasıyla Horasan'daki Tahiri egemenliği son bulmuştur. Tâhirîler'in Horasan'daki hakimiyeti sürerken hanedanlığın diğer üyeleri de Bağdat'taki bir çeşit güvenlik sağlamakla görevli şurta teşkilâtını yönetmiştir. İshak bin İbrâhim'in 849 yılında ölümünden sonra oğlu ve kardeşi arasındaki güç mücadelesi Tâhirîler'in Bağdat'taki gücünün azalmasına sebep olmuştur. Bu sırada Memlûk kökenli Türk askerler tarafından Bağdat'ın yerine Samarra kurulmuş, burada yaşayan Halife Müstaîn şehri gizlice terk ederek Bağdat'a gitmesiyle de Tahiriler ile Türk askerler arasında iç savaş başlamış ve sonuçta Tahiriler ve Halife Müstain yenilgiye uğramıştır. Türk askerler 866 yılında Mutez'i halife seçtirmiş, Mutez'de Bağdat'taki Tâhirî güçlerinin maaşını keserek onları zor duruma sokmuştur. Sonrasında Bağdat'ta hüküm süren Tâhirîler'in iç mücadelesi buradaki Tâhirî egemenliğini iyice zor duruma sokmuştur. Seferîler Horasan'ı almalarından bir süre sonra Bağdat'ta da kontrolü ele almalarıyla birlikte Tâhirî Hanedanlığı son bulmuştur.^[2]

Tahirî hanedanının hükümdarları

• Tâhir bin Hüseyin (821-822)
• Talha bin Tâhir (822-828)
• Abdullah bin Tâhir (828-845)
• Tâhir bin Abdullah (845-862)
• Horasanlı Muhammed (862-873)

Kaynakça

1. "Taherids". Encyclopædia Iranica. 2015. 17 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
2. "Tahiriler". İslam Ansiklopedisi. 2010. 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.