İsviçre
Batı Avrupa ve kısmen Orta Avrupa'da bir federe ülke / From Wikipedia, the free encyclopedia
İsviçre, Batı, Orta ve Güney Avrupa'nın kesişme noktasında bulunan bir ülkedir. Federal otoritelerin merkezi Bern ile birlikte 26 kantondan oluşan bir federal cumhuriyettir. Kuzey sınırında Almanya, batısında Fransa, güneyinde İtalya, doğusunda Avusturya ile Lihtenştayn yer alır.
İsviçre Schweizerische Eidgenossenschaft (Almanca) Confédération suisse (Fransızca) Confederazione Svizzera (İtalyanca) Confederaziun svizra (Romanşça) İsviçre Konfederasyonu | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Başkent | Yok (kanunen) Bern (fiilen)[not 2][1] | ||||||||||
En büyük | Zürih | ||||||||||
Resmî dil(ler) | |||||||||||
Etnik gruplar |
| ||||||||||
Demonim | İsviçreli | ||||||||||
Hükûmet | Doğrudan demokrasinin unsurları ile Federal cumhuriyet | ||||||||||
| |||||||||||
Yasama organı | Federal Meclis | ||||||||||
Eyaletler Konseyi | |||||||||||
Ulusal Konsey | |||||||||||
Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||
• Toplam | 41.285 km2 (136.) | ||||||||||
• Su (%) | 4,2 | ||||||||||
Nüfus | |||||||||||
• 2019 sayımı | 8.570.000 | ||||||||||
• Yoğunluk | 194/km2 (65.) | ||||||||||
GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||||||
• Toplam | $660,86 milyar[2] (35..) | ||||||||||
• Kişi başına | $75.880[2] (5..) | ||||||||||
GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||||||
• Toplam | $824,73 milyar[2] (18..) | ||||||||||
• Kişi başına | $94.696[2] (2..) | ||||||||||
Gini (2018) | ▼ 29.7[3] düşük · 19. | ||||||||||
İGE (2022) | 0.962[4] çok yüksek · 1. | ||||||||||
Para birimi | İsviçre frangı (CHF) | ||||||||||
Zaman dilimi | UTC+01:00 (OAS) | ||||||||||
UTC+02:00 (OAYS) | |||||||||||
Telefon kodu | +41 | ||||||||||
ISO 3166 kodu | CH | ||||||||||
İnternet alan adı | .ch | ||||||||||
Resmî site İsviçre Konfederasyonu |
İsviçre, denize kıyısı olmayan, Alpler, İsviçre Platosu ve Jura Dağları arasında bölünen, 41.285 km² yüzölçümüne sahip bir ülkedir.[5] Alpler toprakların daha fazla bölümünü barındırırken 2021 verilerine göre yaklaşık 8,7 milyon insandan oluşan İsviçreli nüfus çoğunlukla en büyük şehirlerin bulunduğu platoda yoğunlaşmıştır. Bu şehirlerin arasında iki küresel kent ve ekonomik merkez olan Zürih ve Cenevre de vardır. İsviçre Konfederasyonunun uzun bir silahlı tarafsızlık tarihi vardır -1815 yılından bu yana uluslararası bir savaş durumu olmamıştır- ve 2002 yılına kadar Birleşmiş Milletler'e katılmamıştır. Yine de etkin bir dış politika sürdürmektedir ve sıklıkla dünya çapında barış kurma girişimlerine katılır.[6] İsviçre aynı zamanda Kızılhaç'ın doğduğu ülkedir ve ikinci büyük BM merkezi de dahil olmak üzere çok sayıda uluslararası organizasyonun ev sahibidir. Avrupa seviyesinde, Avrupa Serbest Ticaret Birliğinin kurucu üyelerindendir ve Schengen Bölgesinin bir parçasıdır ancak Avrupa Birliği'nin ve Avrupa Ekonomik Alanının bir üyesi değildir.[7]
İsviçre kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla bakımından dünyadaki en zengin ülkelerden biridir ve her bir yetişkin için en yüksek malvarlığına (finansal ve finansal olmayan) sahiptir.[8][9] Zürih ve Cenevre sırasıyla dünyadaki ikinci ve sekizinci yaşam kalitesine sahip şehirler olarak sıralanmaktadır.[10] 2023 yılından nominal (GSYİH) bakımından dünyanın 18., satın alma gücü paritesine göre 35. büyük ekonomisine sahiptir.[2] Malların ihracatında yirminci, ithalatında on sekizinci sıradadır.
İsviçre dil ve kültür açısından dört ana bölgeye ayrılabilir: Almanca, Fransızca, İtalyanca konuşulan bölgeler ile Romanşça konuşulan vadiler. Bu dil ayrılığı nedeniyle ülke, yerel dillerde farklı adlarla anılır: Almanca: Schweiz[not 3] Almanca telaffuz: [ˈʃvaɪts]; Fransızca: Suisse Fransızca telaffuz: [sɥis]; İtalyanca: Svizzera İtalyanca telaffuz: [ˈzvit͡sːera]; Romanşça: Svizra. Ancak madeni paralarda ve pullarda bu dört dil yerine ülkenin Latince adı olan Confoederatio Helvetica kullanılır. Bu ad çoğu zaman "Helvetia" olarak kısaltılır. Ülkeye duyulan güçlü bağlılık duygusunun kaynağı ortak tarihsel zemin, federalizm ve doğrudan demokrasi gibi paylaşılan değerler[11] ve kendini Alplerde yaşayanlar olarak tanımlama üzerine kurulmuştur.[12] İsviçre Konfederasyonu'nun kurulması geleneksel olarak 1 Ağustos 1291 olarak kabul edilir ve her yıl yıldönümünde İsviçre Ulusal Günü kutlanır.