Sun Yat-sen
Çin Cumhuriyeti'nin kurucusu (1866–1925) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Sun Yat-sen (孫逸仙, hao: 中山/中山, Chung-shan/Zhongshan; 12 Kasım 1866 - 12 Mart 1925), geçici ilk başkan olarak görev yapan Çinli bir devlet adamı, doktor ve siyaset filozofuydu.[1] Çin Cumhuriyeti ve Kuomintang'ın (Çin Milliyetçi Partisi) ilk lideridir. Çin Cumhuriyeti'nde "Ulusun Babası" ve Xinhai Devrimi sırasında Çing hanedanının devrilmesindeki önemli rolü nedeniyle Çin Halk Cumhuriyeti'nde "Devrimin Öncüsü" olarak anılır. Sun, hem Çin'de hem de Tayvan'da geniş saygı görmesiyle 20. yüzyıl Çinli liderleri arasında benzersizdir.
Sun Yat-sen 孫逸仙 | |
---|---|
1911 yılında Sun Yat-sen | |
1. Çin Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı | |
Görev süresi 1 Ocak 1912 (1912-01-01) - 10 Mart 1912 (1912-03-10) | |
Yerine geldiği | Puyi (Çin imparatoru) |
Yerine gelen | Yuan Shikai |
1. Kuomintang Başkanı | |
Görev süresi 10 Ekim 1919 (1919-10-10) - 12 Mart 1925 (1925-03-12) | |
Yerine geldiği | Makam kuruldu. |
Yerine gelen | Zhang Renjie |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | Sun Deming (孫德明) 12 Kasım 1866(1866-11-12) Cuiheng, Guangdong, Çing Hanedanı |
Ölüm | 12 Mart 1925 (58 yaşında) Pekin, Çin Cumhuriyeti |
Defin yeri | Sun Yat-sen Anıt Mezarı, Nanjing, Jiangsu |
Partisi | Kuomintang |
Evlilik(ler) | Lu Muzhen (e. 1885; b. 1915) Kaoru Otsuki (e. 1903; b. 1906) |
İlişkiler | Chen Cuifen (cariye) (1892-1925) Haru Asada (cariye) (1897-1902) |
Çocuk(lar) | Sun Fo Sun Yan Sun Wan Fumiko Miyagawa |
Bitirdiği okul | Hong Kong Üniversitesi (MD) Queen's College |
Mesleği | Doktor ve politikacı |
İmzası |
Sun, modern Çin'in en büyük liderlerinden biri olarak kabul edilir, ancak siyasi hayatı sürekli bir mücadele ve sık sık sürgündeydi. Devrimin 1911'deki başarısından sonra, yeni kurulan Çin Cumhuriyeti'nin Başkanlığından hızla istifa etti ve bakanlığı Yuan Shikai'a bıraktı. Kısa süre sonra kendi güvenliği için Japonya'ya sürgüne gittikten sonra Güney'de devrimci bir hükûmet kurmak için Çin'e geri döndü. 1923'te Komintern'in temsilcilerini Kuomintang'ı yeniden yapılandırmaları için Kanton'a davet etti ve aynı zamanda Çin Komünist Partisi ile kırılgan bir ittifak kurdu. Partisinin ülkeyi Kuzey Seferi'nde halefi Çan Kay-şek altında birleştirdiğini görecek kadar yaşamadı. 12 Mart 1925'te Pekin'de safra kesesi kanserinden öldü.[2]
Sun'ın ölümünden sonra geride bıraktığı başlıca mirası, Üç Halk İlkesi olarak bilinen politik felsefesidir: (1) Mínzú (Çince: 民族主義, Mínzú Zhǔyì) veya milliyetçilik (yabancı egemenliğinden bağımsız),[3] (2) Mínquán (Çince: 民權主義, Mínquán Zhǔyì) veya "halkın hakları" (bazen "demokrasi" olarak çevrilmiştir) ve (3) Mínshēng (Çince: 民生主義, Mínshēng Zhǔyì) veya insanların geçim kaynağı (bazen "cemaatçilik" veya "refah" olarak çevrilir).[4]