Senfoni

Senfoni (Yun. symphonía συμφονία, ses uyumu^[1]), genellikle orkestralar için bestelenmiş uzun müzik yapıtıdır. "Senfoni" belirli bir biçimi ifade etmez. Her ne kadar çoğu senfoni, ilki sonat biçiminde olan dört bölümden oluşan titremsel (tonal) çalışmalardan olsa ve müzik kuramcıları sıklıkla "klasik" senfoninin yapısını böyle tanımlasa da, bu biçimin klasik ustaları kabul edilen Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart ve Ludwig van Beethoven'ın bestelediği bazı senfoniler bile bu kalıba uymaz.

Senfoni, bir klasik dönem (1700-1850) ürünüdür. Klasik dönem öncesi bazı yapıtlara da senfoni adı verildiyse de, ilk gerçek senfoniler klasik dönemde ortaya çıkmıştır. Barok dönem ve öncesinde senfoni (sinfonia), koral eserlerin (örneğin oratoryoların) başında veya aralarında çalınan, sadece orkestra için yazılmış parça anlamına gelmekteydi. Klasik dönemde ise "orkestra için sonat" halini aldı.

İlk önemli senfoniler; Johann Sebastian Bach'ın oğullarının, Joseph Haydn'ın ve Wolfgang Amadeus Mozart'ın senfonileridir. Bu senfonilerin genel kalıbı şöyleydi:

1. Allegro (veya Andante-Allegro)
2. Andante (veya Adagio)
3. Menuetto ve Trio
4. Finale (Allegro veya Presto)

Klasik dönemde yetişmiş olmasına rağmen romantik eserler vermiş olan Ludwig van Beethoven'ın ilk senfonisi de bu kalıba uygundur. Fakat bundan sonraki senfonileri yeni bir akım başlattı: Romantizm. Beethoven ve Schubert'in özellikle son senfonileri romantik dönem (1850-1900) senfonileri sayılır. Romantik dönemin ünlü senfoni bestecileri Hector Berlioz (Fantastik Senfoni), Felix Mendelssohn (İskoç Senfonisi), Robert Schumann (Ren Senfonisi), Anton Bruckner, Johannes Brahms, Peter İlyiç Çaykovski (Patetik Senfoni), Camille Saint-Saëns (Orglu Senfoni), Antonín Dvořák, Jean Sibelius, Gustav Mahler, Dimitri Şostakoviç olarak sıralanabilir.

Bir senfoninin ortalama süresi yarım saattir. Fakat ilk senfonilerin bazıları yaklaşık 15 dakikaydı. Romantik dönemde senfoninin süresi 40-50 dakikaya ulaşırken Mahler'in 3. senfonisi ile senfoni doruk noktasına çıktı (90 dakika).

Romantik senfonilerin klasik senfonilerden farkları şunlardır:

• Süre kısıtlaması yoktur.
• Senfoni 4 bölümden az veya çok bölüme sahip olabilir.
• Senfoni belli bir program izleyebilir (bu programın etrafında dönebilir).
• Senfoni, orkestra ve koro için de yazılabilir.

Beethoven, romantik senfoni bestecileri için ana kalıp, yol göstericidir. Beethoven'ın 3. senfonisi (Eroica) ilk uzun senfonisidir. 6. Senfonisi (Pastoral) ilk programlı senfonidir. 9. Senfoni ise yarım saatlik son bölümü ile seçkinleşmiştir (bir senfonideki ilk korolu bölüm). Özellikle Brahms ve Mahler, Beethoven stilini en çok önemsemiş bestecilerdir.

Kaynakça

1. Sevan Nişanyan. Sözlerin Soyağacı 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Senfoni maddesi.

Dış bağlantılar

• A Chronology of the Symphony 1730-20054 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Symphony - Interactive Guide
• A fairly detailed list of symphonists, mostly active after 1800 - Part 121 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• A fairly detailed list of symphonists, mostly active after 1800 - Part 221 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• A fairly detailed list of symphonists, mostly active after 1800 - Part 321 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• A fairly detailed list of symphonists, mostly active after 1800 - Part 421 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.