![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Prinicipia-title.png/640px-Prinicipia-title.png&w=640&q=50)
Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica
From Wikipedia, the free encyclopedia
Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (Türkçe: Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri)[4] genellikle basitçe Principia,[3] olarak anılır, Sir Isaac Newton'un Newton'un hareket yasalarını ve evrensel çekim yasasını açıklayan bir kitabıdır. Principia Latince yazılmıştır ve üç cilttir. Principia, 5 Temmuz 1686'da o zamanki Royal Society Başkanı olan Samuel Pepys tarafından imprimatur olarak yetkilendirilmiş ve ilk olarak 1687'de yayımlanmıştır.[5][6]
Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica[1][2] | |
![]() Principia'nın başlık sayfası, ilk baskı (1687) | |
Yazar | Isaac Newton |
---|---|
Ülke | İngiltere |
Dil | Yeni Latince |
Tür | Bilim |
Yayım | 5 Temmuz 1687 |
OCLC | QA803 .A53 |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/NewtonsPrincipia.jpg/640px-NewtonsPrincipia.jpg)
Latince: Principia, bilim tarihi'ndeki en önemli eserlerden biri olarak kabul edilir.[7] Fransız matematiksel fizikçi Alexis Clairaut 1747'de bunu şöyle değerlendirmişti: "Meşhur Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri kitabı, fizikte büyük bir devrim çağına işaret ediyordu. Ünlü yazarı Sir Newton'un izlediği yöntem... o zamana kadar varsayımların ve hipotezlerin karanlığında kalan bir bilime matematiğin ışığını yaydı." [8] Joseph-Louis Lagrange bunu "insan aklının en büyük ürünü" olarak tanımladı.[9]
Daha yeni bir değerlendirme şuydu: Newton yasalarının kabulü hemen gerçekleşmediyse de, 1687'de yayımlanmasından sonraki yüzyılın sonuna gelindiğinde, "[Principia'dan] en azından bazı açılardan şöyle bir bilimin ortaya çıktığını hiç kimse inkar edemezdi: , daha önce yapılmış olan her şeyi o kadar aşmıştı ki, genel olarak bilimin nihai örneği olarak tek başına duruyordu"[10]
Principia, klasik mekanik teorisi için matematiksel bir temel oluşturur. Diğer başarıların yanı sıra, Kepler'in ilk kez ampirik olarak elde ettiği Johannes Kepler'in gezegensel hareket yasalarını da açıklar. Newton, fiziksel yasalarını formüle ederken, artık kalkülüs alanına dahil olan matematiksel yöntemleri geliştirdi ve kullandı; bunları "kaybolan küçük" şekillerle ilgili geometrik önermeler biçiminde ifade etti.[11] Latince: Principia'nın gözden geçirilmiş sonuç bölümünde, Newton, Hypotheses non fingo ("Hipotez kurguluyorum/hiçbir hipotez uydurmuyorum") ifadesiyle çalışmanın deneysel doğasını vurguladı.[12]
Kitabın basım masraflarını Edmond Halley (gök bilimci, Halley kuyrukluyıldızına adı verilen bilim insanı) kendi cebinden karşılamıştır. Kitap deri ciltli olup kitaba 9 şilin fiyat biçilmişti. Ancak piyasaya daha ucuz bir baskısı da sunulmuştu. Kitabın dili Latince olduğundan geniş kitlelere ulaşamamıştır. Klasik mekanik'in temellerini oluşturan Newton'un hareket kanunlarını ve kütleçekim kanunu da içerir. Newton bu kitapta diferansiyel hesapla değil, geometrik önermelerle çalışmıştır.[13][14] Kitapta ispatlar geometri ile yapılmış, evrensel kütleçekimi açıklanmış ve cisimlerin kütleleri ile doğru orantılı, mesafeleri ile ters orantılı birbirlerini çektiklerini açıklamıştır.[14]
Kitap Newton tarafından üç ana bölüme ayrılmıştır.[15] Birinci bölümde Galileo'nun deneylerinden övgü ile söz eder ve Kepler kanunlarını matematiksel olarak ispatlar.[15] Bu bölümde kendi ismi ile anılan Newton hareket yasalarını açıklar.[15] İkinci bölümde akışkan içindeki hareketleri incelemiş ve en iyi gemi tasarımı için önerileri koymuştur.[15] Bu bölümdeki dalga hareketlerinin matematiksel incelemesi ilgi çekmiştir.[15]