Loading AI tools
Türk kimyager ve akademisyen Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Oktay Sinanoğlu (25 Şubat 1935, Bari - 19 Nisan 2015, Miami), Türk kimya mühendisi ve akademisyen. Kimya, moleküler biyofizik, biyokimya ve matematik alanlarında dersler vermiştir.[1] 1975 yılında özel kanunla Oktay Sinanoğlu'na ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti Profesörü ünvanı verilmiştir.[2] Türkiye'de akademik çalışmalarıyla olduğu kadar, Türkçe ile ilgili politik görüşleriyle de tanınmaktadır.
Oktay Sinanoğlu | |
---|---|
Doğum | 25 Şubat 1935 Bari, İtalya |
Ölüm | 19 Nisan 2015 (80 yaşında) Miami, Florida, ABD |
Defin yeri | Karacaahmet Mezarlığı, İstanbul |
Ödüller | Alfred Sloan Ödülü TÜBİTAK Bilim Ödülü Alexander von Humboldt Bilim Ödülü Sedat Simavi Ödülü Bilgi Çağı Ödülü Uğur Mumcu Bilim Ödülü |
Kariyeri | |
Dalı | Kimya moleküler biyoloji |
Çalıştığı kurumlar | Yale Üniversitesi Harvard Üniversitesi ODTÜ YTÜ Ahmet Yesevi Üniversitesi |
Doktora danışmanı | Kenneth Pitzer |
25 Şubat 1935 yılında Babası Nüzhet Haşim Sinanoğlu'nun başkonsolos olarak görev yaptığı İtalya'nın Bari şehrinde doğdu. II. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından 1939'da ailesiyle Türkiye'ye döndü.
Oktay Sinanoğlu, 1953 yılında TED Ankara Yenişehir Lisesi'nden birincilikle mezun oldu. 1953 yılında okul bursu ile ABD'ye gitti. 1956'da Amerika Birleşik Devletleri'nde, Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nden kimya mühendisi olarak[3] mezun oldu. 1957'de Massachusetts Teknoloji Enstitüsünde yüksek lisansını tamamladı. Aynı yıl "Sloan Ödülü"nü kazandı.
Doçentlik tezini tamamlamasının (1958-1959) ardından Berkeley'de teorik kimya alanında doktorasını tamamladı (1959-1960). Doktora danışmanı Kenneth Pitzer'dı.[4]
21 Aralık 1963 tarihinde Yale Üniversitesinde öğrenci olan Paula Armbruster ile evlendi. Evlilik töreni The Branford College Chapel of Yale'de yapıldı.[5] Bu evliliğin ardından, Dilek Sinanoğlu ile evlendi ve bu evliliğinden ikiz çocukları oldu.
19 Nisan 2015 tarihinde Amerika'nın Florida eyaletinde hayatını kaybetti.[6] Ünlü sanatçı Esin Afşar'ın ağabeyidir. Karacaahmet Mezarlığı'nda annesi Rüveyde Sinanoğlu ve kız kardeşi Esin Afşar Aral'ın yanına defnedilmiştir.[7]
1960'ta Yale Üniversitesinde öğretim üyesi oldu. 1 Temmuz 1963 tarihinde kimya alanında tam profesörlük ünvanı alarak, 20. yüzyılda Yale Üniversitesinde "tam profesörlük" ünvanını en genç yaşta kazanan öğretim üyesi olduğu açıklandı.[8] İlerleyen zamanlarda, son yüzyılda tam profesörlük ünvanını alan en genç ikinci öğretim üyesi olduğu ortaya çıktı. Yale Üniversitesinin son 300 yıllık tarihinde tam profesörlük ünvanını alan üçüncü en genç öğretim üyesi olduğuna inanılmaktadır.[9]
1964 senesinde Yale Üniversitesinde teorik kimya bölümünü kurdu. Yale'deki görevi boyunca, atom ve moleküllerin çok-elektron teorisi (1961),[10] Çözgeniter teorisi (1964),[11] kimyasal tepkime mekanizmaları teorisi (1974),[12] mikrotermodinamik (1981) ve değerlik kabuğu etkileşim teorisi (1983)[13] çalışmalarını gerçekleştirdi. 1988 senesinde, laboratuvar ortamında birleştirilecek olan kimyasalların, birleştirmenin ardından nasıl tepki vereceklerini öngörebilmek amacıyla, kendi geliştirdiği matematik teorilerine dayanan devrimsel[9] bir yöntem olan ve Sinanoğlu indirgemesi[9] olarak adlandırılan yöntemini yayınladı. Yale'de 37 sene çalıştıktan sonra, 1997'de emekli oldu.
Yale'de çalıştığı süre boyunca, çeşitli Türk üniversitelerine, TÜBİTAK'a ve Japan Society for the Promotion of Science'a (JSPS)[9] danışmanlık yaptı. 1962 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi mütevelli heyeti Oktay Sinanoğlu'na danışman profesör ünvanı verdi.[14] 1975 yılında çıkartılan özel kanunla devlet tarafından kendisine "cumhuriyet profesörü" ünvanı verildi. 1966'da kimya dalında "TÜBİTAK Bilim Ödülü"nü,[15] 1973'te kimya dalında "Alexander von Humboldt Research Award"ı ve 1975'te "International Outstanding Scientist Award of Japan"i kazandı. 1973'te "fahri büyükelçi" olarak Japonya'ya gönderildi. Sinanoğlu ayrıca Nobel ödülü için iki defa aday gösterildiğini söylemiştir.[16]
1997 yılında Yale'den emekli olmasının ardından Yıldız Teknik Üniversitesinde profesör olarak çalışmaya başladı ve 2002 senesine kadar Yıldız Teknik Üniversitesi kimya bölümünde çalışmaya devam etti.[16]
Sinanoğlu birçok bilimsel kitap ve makale yazdı ve birçoklarına da katkıda bulundu. Ayrıca Hedef Türkiye ve Bye Bye Türkçe (2005) gibi eserlere de imza attı.
Yaşamı boyunca kuantum mekaniğine birçok katkıda bulundu. Paul Dirac'ın da üzerinde uğraştığı ancak çözemediği kuantum mekaniğinde Hilbert uzayının topolojisi ve içerdiği yüksek simetrileri problemini çözdü.[17]
Türkiye'de bulunduğu dönemde çalışmalarını daha çok toplumda bir Türkçe bilinci oluşturmaya adadı ve Türkçenin yabancı dillerin istilası altında olduğunu vurguladı. Eğitim dilinin Türkçe olması gerektiğini ve yabancı dilin takviyeli olarak öğretilmesinin gerektiğini savundu. Türkçede bulunan yabancı kökenli olduğunu söylediği bazı kelimelere çeşitli karşılıklar önerdi.[18]
TÜRKÇE KARŞILIK ÖNERDİĞİ BAZI SÖZCÜKLER[18] | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Önerdiği | Mevcut | Önerdiği | Mevcut | Önerdiği | Mevcut | Önerdiği | Mevcut |
Hızlı Katar | Tren | Yakıt yağ | Fuel oil | Dirilbilim | Biyoloji | Teknikbilim | Teknoloji |
Tezyemek | Fast Food | Çay Evi-Kahvehane | Kafe | Neft | Petrol | Basın-yayın | Medya |
Gezim | Turizm | Gezgin | Turist | Ruhbilim | Psikoloji | Hekim | Doktor |
Bölümce | Fakülte | Orta Okul | Rüştiye | Örütbağ | İnternet | Evrenkent | Üniversite |
Ekşit | Asit | İşlev | Fonksiyon | Özdem | Mol | Çekin | Nükleer |
Erke | Enerji | Yükün | İyon | Öğecik | Atom | Yayınım | Difüzyon |
Düzey | Level | Tepkime | Reaksiyon | Yörüngeç | Orbital | Özdecik | Molekül |
Ayrıca Türkçenin matematiksel yapısından dolayı en iyi bilim dili olduğunu söylemiştir.[19]
Ölümü hakkında eşi Dilek Sinanoğlu açıklamalarda bulunmuş. Hekimler Oktay Sinanoğlu'nun yeterince beslenemediği için beslenme tüpü takılmasının gerekli olduğunu söylediler. Beslenme tüpünün tıkanmasıyla besinlerin ciğere dolması sonucunda derin komaya girdi ve 19 Nisan 2015 tarihinde 80 yaşında öldü. Ölümü hakkında hiçbir tıbbi açıklama yapılmamış ve cenazesi Türkiye'ye gönderilmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.