Başkalaşım kayaçları
Isı ve basınca maruz kalan kaya / From Wikipedia, the free encyclopedia
Başkalaşım kayaçları ya da metamorfik kayaçlar, magmatik ve tortul kayaçların çeşitli etkilerle (örneğin basınç, sıcaklık) değişime uğraması sonucu oluşurlar. Mermer, başkalaşım kayaçlarına bir örnek olarak verilebilir. Gnays, elmas ve şist de bu kayaçlara verilebilecek diğer örneklerdir.
Bazı yönlerden oluştukları kayaçlara benzerler, ancak farklı özellikleri de vardır.
Metamorfik kayaçlar, "kayaç biçiminde değişim" anlamına gelen metamorfizma adı verilen bir süreçte mevcut kayaç türlerinin dönüşümünden kaynaklanır.[1] Orijinal kaya (protolit), maruz kaldığı yüksek sıcaklıklar (150 ila 200 °C) ve basınç (100 megapascal (1.000 bar) veya daha fazla) etkisiyle derin fiziksel veya kimyasal değişime uğrar. Protolit, tortul, magmatik veya mevcut bir metamorfik kaya da olabilir.
Metamorfik kayalar, Dünya'nın kabuğunun büyük bir bölümünü ve kara yüzeyinin %12'sini oluşturur.[2] Bu kayalar, dokuya, kimyasal ve mineral birleşimine (metamorfik fasiyes) göre sınıflandırılır. Genellikle Dünya yüzeyinin altında, yüksek sıcaklıklara ve kaya katmanlarının yüksek basıncına maruz bırakılarak oluşurlar. Ayrıca, kıtasal çarpışmalar gibi yatay basınç, sürtünme ve bozulma gibi tektonik süreçler sonucunda da oluşabilirler. Metamorfik kayaçların incelenmesi, (erozyon ve yükselme sonrasında Dünya yüzeyinde ortaya çıkar), Dünya kabuğunda büyük derinliklerde meydana gelen sıcaklıklar ve basınçlar hakkında bilgi sağlar. Metamorfik kayaçların bazı örnekleri; gnays, arduvaz, mermer, şist ve kuvarsittir.
Yüksek basınç altında kayalar sıkışarak yapraklanmaya uğrar, yüksek sıcaklık altında ise aynı kimyasal bileşime sahip olan mineraller başka minerallere dönüşür. Örneğin, kil, mika ve kireç taşı metamorfizma sonucunda mermer şekline dönüşür.[3]