Lars von Trier (d. Lars Trier, 30 Nisan 1956),[3] Danimarkalı film yönetmeni ve senarist.[4] Yaklaşık kırk yıldan fazla süren üretken ve tartışmalı[5][6] bir kariyere sahiptir. Eserlerinde, türe ve teknik yenilikçiliğe;[7][8] varoluşsal, sosyal[9][10] ve siyasi[5][11] konuların çatışmacı incelenmesine[11] ve merhamet,[12] fedakârlık ve zihinsel sağlık gibi konuların tedavisine yer verir.[13] Siyasi ve insani yardım çalışmaları, 2004 yılında Barış İçin Sinema bilinçlendirme ödülüyle onurlandırıldı.[14]
Lars von Trier | |
|---|---|
.jpg) Berlin Film Festivali'nde, 2014 | |
| Doğum | Lars Trier 30 Nisan 1956 Kopenhag, Danimarka |
| Milliyet | Danimarkalı |
| Eğitim | Danimarka Ulusal Film Okulu Kopenhag Üniversitesi |
| Meslek | Film yönetmeni, senarist |
| Etkin yıllar | 1977–günümüz |
| Önemli eser(ler) |
|
| Hareket | Hiperrealizm Dogma 95 Alman Dışavurumculuğu |
| Evlilik | |
| Çocuk(lar) | Benjamin Trier, Ludvig Trier, Selma Trier, Agnes Trier |
Dünya çapındaki festivallerde elde ettiği 100'den fazla ödül ve 200'den fazla adaylık[15] arasında Altın Palmiye (Karanlıkta Dans ile), Büyük Ödül (Dalgaları Aşmak ile), Jüri Ödülü (Avrupa ile) ve Teknik Büyük Ödül (Suç Unsuru ve Avrupa ile) yer almaktadır. Trier, Mart 2017'de İngilizce seri katil-gerilim filmi olan The House that Jack Built adlı filmini çekmeye başladı.[16][17]
Lars von Trier, 350 milyondan fazla bilet satmış ve 7 Akademi Ödülü'ne aday gösterilmiş[18] uluslararası film yapımı şirketi Zentropa Films'in kurucusu ve ortağıdır.[19][20]
İlk yılları
Trier, Inger Høst ve Danimarka Sosyal İşleri Bakanlığı başkanı ve bir direniş savaşçısı olan Fritz Michael Hartmann'ın oğlu olarak Kopenhag'ın kuzeyindeki Kongens Lyngby'de dünyaya geldi.[21] Soyadını, biyolojik babası sandığı Høst'ün kocası Ulf Trier'den aldı.[21] Gerçek babasının aslında Fritz Michael Hartmann (1909–2000) olduğunu 1989 yılında annesi ölüm döşeğindeyken öğrendi.[22][23] Nudist Yahudi bir ailenin çocuğu olarak gelişiminde "duygular, inanç ve zevk" gibi özelliklere pek yer verilmeyen Trier, sonradan kendi yaptığı açıklamalara göre; genç yaşında, sinemayı, birçok şeyi öğrenmek üzere dış dünyaya açılan bir kapı olarak gördü.[24][25] Kendisine hediye edilen "Süper 8" kamera ile 11 yaşında kendi filmlerini çekmeye başladı ve lise öğrenimi boyunca bağımsız film kariyerine devam etti. Danimarka Ulusal Film Okulu'nda eğitim gördü, 1983 yılında buradan mezun oldu.[26] 25 yaşındayken, Münih Uluslararası Film Okulları Festivali'nde Nocturne ve Son Detay filmleriyle en iyi iki film ödülünü kazandı.[27][28] Aristokrasiye üyelik göstergesi olan ve aynı zamanda Alman soylu ailelerinde kullanılan "von" ekini, Erich von Stroheim ve Josef von Sternberg adındaki yönetmenlere hicivsel bir saygı belirtisi olması amacıyla soyadına ekledi.[29] Liberasyon Görüntüleri isimli filmi mezun olacağı dönemde sinema salonlarında gösterime girdi, böylece sinemalarda gösterime giren ilk Danimarka okul filmi oldu.[30]
Kariyeri
Von Trier'in kariyeri, modern Avrupa'daki kaos ve yabancılaşmayı şık bir şekilde araştıran ve Avrupa üçlemesi olarak bilinen serideki ilk film Forbrydelsens element (1984; Suç Unsuru) ile başladı. Üçlemedeki diğer filmler, veba hastalığı hakkında metaftik bir alegori olan Salgın (1987) ve İkinci Dünya Savaşı Sonrası Almanya'da yaşamın incelenmesini konu alan Avrupa (1991; ABD'de Zentropa adıyla yayınlandı)'dır. Serideki Suç Unsuru filmi Altın Palmiye adaylığı elde etti ve yedi uluslararası festivalde on iki ödül aldı. Avrupa filmi ise Cannes'da Jüri Ödülü ve Teknik Ödülü kazandı, ayrıca diğer festivallerde on altı ödüle layık görüldü. 1994 yılında von Trier, bir hastanede geçen doğaüstü ve acayip olaylar üzerine odaklanan Riget (Krallık) adlı bir Danimarka televizyon mini dizisi yazdı ve yönetti. Dizi öyle popüler oldu ki, devam dizisi Riget II (1997, Krallık II) tarafından takip edildi ve daha sonra Amerikalı romancı Stephen King'in uyarladığı, von Trier'in yönetici yapımcılığını yaptığı bir Amerikan versiyonuna ilham kaynağı oldu.
1995'te Danimarkalı yönetmen Thomas Vinterberg ile yayımladığı manifestoyla Dogma 95 adlı saf sinema hareketini başlattı. Katılan yönetmenler, grubun "İffet Yemini" adını verdikleri şeyi aldılar; öykülere dayalı bir gerçekçiliğin basit bir biçimini elde etmek için, filmin ayarında doğal olmayan herhangi bir sahne veya efektin kullanılmasını yasaklayan ilkeler listesi oluşturdular. Von Trier'in bir sonraki filmi Emily Watson'ın Oscar'a aday gösterilen performansını içeren ve dindar bir İskoç kadının acımasız hikâyesini anlatan Dalgaları Aşmak'tır (1996). Dogma 95 akımının özelliklerini çokça barındıran film, teknik olarak Dogma 95 filmi adı altında sertifikalandırılmamıştır. Sonunda, von Trier'in yönettiği tek resmi Dogma 95 filmi, toplumun değerlerini sarsmayı amaçlayıp zihinsel engelli taklidi yapan bir grup insanın üzerine yoğunlaşan ve tartışmalı bir çalışma olan Idioterne (1998; Gerizekalılar) oldu.
2000 yılında İzlandalı pop şarkıcısı Björk'ün, sürekli yaşadığı travmalardan kaçmanın yolunu hayal dolu müzikallerde bulan yarı kör bir fabrika işçisini canlandırdığı Karanlıkta Dans yayınlandı. Sonrasında von Trier dikkatini Dogville'e (2003) yöneltti. Başrolünde Nicole Kidman'ın bulunduğu film, Amerika'yı alaycı ve sert benzetmeleriyle tasvir etti. Her ne kadar cinsiyet politikası yüzünden eleştirilmiş olsa da, iki yıl sonra devam filmi niteliğindeki Manderlay yayınlandı. Yönetmenin daha sonraki filmlerinden olan Deccal (2009), bir çiftin ilişkisinde görülen cinsel şiddetin grafiksel tasviriyle seyirciyi tedirgin etmeyi başardı. Sık sık eleştirmenler tarafından bir başyapıt olarak nitelendirilen Melankoli (2011) ise bir gezegenin Dünya ile yaklaşan çarpışması sırasında gerçekleşen kaotik bir düğün ve aile ilişkilerinde ortaya çıkan karmaşıklığı ele aldı.[31] Melankoli'nin Altın Palmiye için yarıştığı ve galasını gerçekleştirdiği 64. Cannes Film Festivali'nde Hitler'in kötü bir adam olduğunu ama ona sempati duyduğunu ve onu anladığını söylemesiyle büyük tepki toplayan von Trier, yaptığı konuşmanın yanlış anlaşılmaya yol açması nedeniyle özür diledi.[32] Bir sonraki filmi İtiraf (2013) iki bölüm olarak gösterime girdi. İlk deneyiminden en son yaşadıklarına kadar farklı yaşlarda birçok aktris tarafından canlandırılan bekâr bir kadının cinsel aktiviteleri seyirciye aktarıldı. Film, simüle edilmemiş seks eylemlerini tasvir etmesi nedeniyle son derece tartışmalıydı.
Lars von Trier'in son filmi olan Jack'in Yaptığı Ev aslında sekiz bölümlük bir dizi olarak tasarlanmıştı. Hikâye, bir seri katilin kendi bakış açısından nasıl göründüğüne odaklanmaktadır. Çekimler Mart 2017'de İsveç'te başladı ve Kopenhag'da devam etti.[16][33][34] Şubat 2017'de von Trier, kendi sözleriyle Jack'in Yaptığı Ev'in "hayatın kötü ve ruhsuz olduğu fikrini kutladığını ve bunun ne yazık ki 'Homo trumpus – sıçan kralı'nın son yükselişiyle kanıtlandığını" açıkladı.[16]
Filmografi
Uzun metraj filmleri
| Yıl | Başlık | Görev |
|---|---|---|
| 1982 | Liberasyon Görüntüleri (Befrielsesbilleder)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 1984 | Suç Unsuru[2] (Forbrydelsens element)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 1987 | Salgın[2] (Epidemic)[1] |
Yönetmen, senarist ve oyuncu |
| 1991 | Avrupa[2] (Europa)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 1996 | Dalgaları Aşmak[3] (Breaking the Waves)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 1998 | Gerizekalılar[3] (Idioterne)[1] |
Yönetmen, senarist ve görüntü yönetmeni |
| 2000 | Karanlıkta Dans[3] (Dancer in the Dark)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2003 | Dogville[4] | Yönetmen ve senarist |
| 2003 | Beş Engel (De fem benspænd)[1] |
Yönetmen ve senarist (Jørgen Leth ile) |
| 2004 | Sevgili Wendy (Dear Wendy)[1] |
Senarist |
| 2005 | Manderlay[4] | Yönetmen ve senarist |
| 2006 | Emret Patronum (Direktøren for det hele)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2009 | Deccal[5] (Antichrist)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2011 | Melankoli[5] (Melancholia)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2013 | İtiraf[5] (Nymphomaniac)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2018 | Jack'in Yaptığı Ev[5] (The House That Jack Built)[1] |
Yönetmen ve senarist |
Televizyon
Kısa filmleri
| Yıl | Başlık |
|---|---|
| 1967 | Turen til Squashland |
| 1968 | Nat, skat |
| 1969 | En røvsyg oplevelse |
| Et skakspil | |
| 1970 | Hvorfor flygte fra det du ved du ikke kan flygte fra? Fordi du er en kujon |
| 1971 | En blomst |
| 1977 | Orkide Bahçıvanı (Orchidégartneren)[1] |
| 1979 | Menthe: La bienheureuse |
| 1980 | Nocturne |
| 1981 | Son Detay (Den sidste detalje)[1] |
| 2000 | D–Dag (Bölüm: "Lise") |
| 2007 | Herkesin Kendi Sineması (Chacun son cinéma)[1] (Bölüm: "Occupations") |
| 2010 | Dimension |
Kitaplar
- Sinema Tutkusu, Lars Von Trier - Jan Lumholdt, Yayınevi: Agora Kitaplığı 6 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[35]
Notlar
- 1^ Bu isimler adı geçen yapımın orijinal isimleridir.
- 2^ Suç Unsuru, Salgın ve Avrupa filmleri, Avrupa Üçlemesi serisindeki eserlerdir.
- 3^ Dalgaları Aşmak, Gerizekalılar ve Karanlıkta Dans filmleri, Altın Kalp Üçlemesi serisindeki filmlerdir.
- 4^ Dogville, Manderlay ve üretilmemiş Washington filmleri, ABD – Fırsatlar Ülkesi Üçlemesi serisindeki filmlerdir.
- 5^ Deccal, Melankoli ve İtiraf filmleri, Depresyon Üçlemesi serisindeki filmlerdir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
