![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Miletus_Bay_silting_evolution_map-en.svg/langtr-640px-Miletus_Bay_silting_evolution_map-en.svg.png&w=640&q=50)
Lade Deniz Muharebesi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Lade Deniz Muharebesi, İyon Ayaklanması sırasında MÖ 494 yılında gerçekleşen bir deniz muharebesidir. Muharebe, Midilli Adası'nın da katıldığı İyon kent devletleri ittifakı ile I. Darius'un Akamenid imparatorluğu arasında yapıldı ve Pers donanmasının açık zaferiyle İyon Ayaklanması'nı kesin biçimde sona erdirdi.
Lade Deniz Muharebesi | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() Büyük Menderes Nehri alüvyon dolgusu ve Lade Adası | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
İyonya | Akamenid İmparatorluğu | ||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
Phokaialı Dionysius[1] | Datis | ||||||
Güçler | |||||||
353 trireme | 600 trireme | ||||||
Kayıplar | |||||||
246 trireme | 57 trireme |
Batı Anadolu'ya kadar genişleyen Pers hakimiyeti, özellikle İyon kent devletlerinin deniz ticaretini sınırlandırmıştı. Her yıl Pers Sarayı'na ödemek zorunda kaldıkları haracın üstüne bir de Pers Sarayı'nın Önasya'nın Grek kent devletleri yönetimine atadığı tiranlar halk arasında yaygın bir hoşnutsuzluğa yol açıyordu. İyon Ayaklanması'nı tetikleyen görünürdeki neden bu tiranlara karşı duyulan hoşnutsuzluktu. Bu tiranlardan biri olan Milet tiranı Arıstagoras, MÖ 499 yılında Pers Satrabı Artaphernes'ı da yanına alarak, daha doğrusu ikna ederek Nakşa Adası'nı ele geçirmek amacıyla bir sefer başlatmıştı. Aristagoras'ın böylesi bir istilaya girişmesindeki temel neden Milet'deki durumunu güçlendirmekti. Bu seferin başarısız olmasıyla Aristagoras, bir tiran olarak durumunun sallantıda olduğunu gördü ve tüm İyon kent devletlerini Pers hakimiyetine karşı ayaklanmaya kışkırttı. Ayaklanmanın ilk yılı olan MÖ 498 yılında İyon kuvvetleri, Atina ve Eretria'dan gelen kuvvetleri de takviye olarak alarak Satraplık başkenti Sard'a taarruz ettiler. Aşağı kenti ele geçirmelerine karşın yayılan bir yangın yüzünden yukarı şehrin kuşatmasını kaldırarak Milet'e geri çekildiler. Toparlanarak Sard'a yardıma gelen Pers kuvvetlerince izlenen bu kuvvetler, Efes dışında Pers kuvvetleriyle muharebeye girdiler. Efes Muharebesi İyon, Atina ve Eretriya kuvvetlerinin bozgunuyla sonuçlandı. Bu yenilgiye karşın daha sonra Karya ve Kıbrıs da ayaklanmaya katıldılar. İzleyen üç yıl boyunca Önasya'daki Pers askerî harekâtları kesin bir sonuç getirmemiştir. Pers ordusu ve donanması MÖ 494 yılında yeniden düzenlenip, dosdoğru ayaklanmanın merkez üssü durumundak Milet'e gönderildi.
İyon kuvvetleri Milet'i Miletliler'in savunmasına bırakarak Milet yaklaşımını denizden savunmaya karar verdiler. İyon filosu bu amaçla Milet Körfezi dışındaki Lade Adası'nda toplandı. Ada, günümüzde Büyük Menderes Nehri'nin körfezi doldurması sonucu, ovada bir yükselti halinde kalmıştır.[2] Pers filosu komutanlığı, Lade açıklarında girişilecek bir deniz muharebesinin sonucundan emin olamadığı için dolaylı bir yol seçerek bazı İyon birliklerini çekilmek konusunda ikna etmenin yollarını aramıştır. Girişimler başlarda herhangi bir olumlu sonuç sağlamadı. Fakat daha sonra Pers kuvvetleri İyon birliklerine saldırınca Sisam Adası Pers teklifini kabul etmeye yanaşmıştır. Pers ve İyon filoları muharebeye girdiklerinde Sisam gemileri muharebe hattından ayrıldılar. Bu durum İyon hatlarının çözülmesine neden oldu. Muharebe hattında kalan Sakız Adası ve diğer İyon gemileri cesaretle savaştılarsa da savaş kaybedildi.
Lade Deniz Muharebesi yenilgisi üzerine İyon Ayaklanması son bulmuştur. Bir sonraki yıl Pers kuvvetleri ayaklanmanın son direnek noktalarını da ezdi ve hemen ardından bölgeye barış getirme sürecini başlattılar. İyon Ayaklanması Grek dünyası ile Pers İmparatorluğu arasındaki ilk geniş çaplı çatışmaları temsil etmektedir. Bu nedenle Yunan-Pers Savaşları'nın ilk evresi olarak kabul edilir. Lade Deniz Muharebesi'yle her ne kadar İyon Ayaklanması bastırılmış olsa da I. Darius, ayaklanmaya destek sağladıkları için Atina ve Eretria'yı cezalandırmaya and içmişti. Öte yandan Yunanistan'daki çok sayıda Grek kent devletinin varlığının, İmparatorluğu için bir tehdit olmaya devam ettiğini gördüğünden Yunanistan'ı bütünüyle istila etmeye karar vermiştir. Yunanistan'a yönelen ilk Pers genel saldırısı MÖ 492 yılında başlatıldı. Bu genel saldırı Yunan-Pers Savaşları'nın İyon Ayaklanması'ndan bir sonraki evresidir.