Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Konglomera, kum ve çakılların basınçla birleşmesi ve zamanla sertleşmesi sonucu oluşan kütlelerdir. Konglomera, çapı 2 mm'den daha büyük kayaç türüdür, örneğin, granüller, çakıl taşları ve kayaçlar gibi, alt-köşeli çakıl boyutlarındaki yuvarlatılmış önemli bir fraksiyondan oluşan kaba taneli bir kırıntılı tortul kayaçtır. Çakılların konsolidasyonu ve
sıvılaşması ile konglomeralar oluşur. Konglomeralar tipik olarak daha ince taneli tortul içerir, örneğin, kum, silt, kil veya bunların kombinasyonu, jeologlar tarafından matris olarak adlandırılır, boşluklarını doldurur ve genellikle kalsiyum karbonat, demir oksit, silika veya sertleştirilmiş kil ile çimentolaşır. Çakıl boyutu fraksiyonu bir konglomera boyutu veya kompozisyon sıralama ve boyutu değişebilir değildir. Bazı konglomeralarda, çakıl büyüklüğündeki sınıf neredeyse tamamen çökelme sırasında kil klastlarından oluşur.Konglomeralar her yaştan tortul Kayaç dizilerinde bulunabilir, ancak muhtemelen tüm tortul kayaçların ağırlığına göre %1'den daha azını oluşturur. Kökeni ve çökelme mekanizmaları açısından, onlar yakından kum taşları ile ilgili ve tortul yapıların aynı türde birçok çeşit sergiler, örneğin, tabular ve çukur çapraz yatak ve kademeli yatak gibidir.[1][2][3]
.png)
İrili ufaklı yuvarlak çakıllardan oluşan sedimenter kayaç olup, ince taneli çimento ile bağlanmıştır. Diğer bir deyişle; yuvarlanmış, köşeli yüzeyler göstermeyen çakıl veya kaya bloklarının doğal bir madde ile çimentolanmasından oluşurlar. Bu doğal çimento silisli, kireçtaşlı, demir oksitli olabilir. 2 mm'den daha iri yuvarlak parçalardan oluşan, taşlaşmış tortul kayaç yuvarlak olma özelliğiyle, köşeli kırıntılardan oluşan breşten ayrılır.[4] Kesilerek plaka halinde getirilen konglomeralar parlatıldıktan sonra inşaatlarda kaplama malzemesi olarak kullanılır. Konglomeralarda çakılların yaklaşık aynı sertlikte olması ve çimento ile iyi bir şekilde birleşmiş olması istenir.
Konglomeralar içerdikleri malzemelerin ortalama boyutuna göre, ince çakıl, iri, koca çakıl ve kocataş olmak üzere başlıca üç gruba ayrılır. Konglomeralar, litolojik özelliklerine, boyut ayrışma derecelerine ve matris bileşimlerine göre sınıflandırılır. Bu ölçütlerin hepsi malzemenin oluşumuna ilişkin ögelerdir. Başlıca iki tür konglomera vardır;[5]
Genel olarak aynı litolojik yapıya sahip olan, iyi ayrışmış (yani, boyutları az çok benzer) ve yoksul matrisli olanlar,
Heterojen litolojik yapılı, kötü ayrışmış zengin matrisli olanlar.
Malzemenin boyut ayrışma derecesi çökelme biçiminin bir sonucudur. İyi ayrışmış konglomeralar normal su akıntılarının ürünüdür. Buna karşılık çamur akıntılarında ya da su altı kaymalarında olduğu gibi hızlı çökelmeler sonucunda kötü ayrışmış konglomeralar ortaya çıkar iyi ayrışmış konglomeralar uzun süreli aşınma ve birikme süreçleri ve kararsız minerallerin kaybı yoluyla oluşur.
Bu tür konglomeralar daha çok kuvars ya da çakmak taşı ağırlıklı ince çakıllardır. Kötü ayrışmış konglomeraların matrisi ise daha çok kil ya da kumdan oluşur; bunlara grovak konglomera denir. Kararsız mineraller içeren kötü ayrışmış konglomeralar, birikinti yelpazelerinde ve yoğunluk akıntılarında (çok bulanık dip akıntıları) görüldüğü gibi, hızlı mekanik aşınmaların ve birikmelerin gerçekleşmiş olduğuna işaret eder. İyi ayırmış olanların tersine, bu tür oluşumlar genellikle kalındır ve uzamsal dağılımları sınırlıdır. Buzullarca biriktirilen konglomeralar da kötü ayrışmış türdendir.
Antik Çağ'da özellikle sağlam olması istenen sütun gibi yapılarda kullanılmıştır. Konglomeraları oluşturan büyük çakıllar, nehir ve derin derelerin ağzında, kıyılara yakın yerlerde, alüvyon yataklarında ve deltalarda yığılır. Konglomeralarda ki çakıllar ekseriya kuvars, kireçtaşı ve kuvarsittir. Yuvarlanmış kayaçlardan oluşan bu çakıllar bazen magmatik, başkalaşıma uğramış yahut sedimenter kökenli olabilir.
Çeşitli kayaç parçalarının akarsu ortamında uzun mesafeler boyunca taşınıp, orta-iyi derecede yuvarlaklık kazanması sonucu oluşan, tane boyu 2 mm'den büyük çakıl ve blokların kum ve doğal çimento ile bağlanıp pekişmesiyle konglomera adı verilen sedimanter kayaçlar meydana gelir. Çoğu kez Konglomeralar, iri çakıl taneleri arasındaki boşluklarında kum ve çakıl içermelerinden dolayı dolayı kötü boylanmışlardır. Kesilerek plaka halinde getirilen konglomeralar parlatıldıktan sonra inşaatlarda kaplama malzemesi olarak kullanılır. Konglomeralarda çakılların yaklaşık aynı sertlikte olması ve çimento ile iyi bir şekilde birleşmiş olması istenir.Breş, kırık çimentolu mineral parçalarından oluşan bir kaya veya ince taneli bir matris ile bir araya getirilmiş, kayaların bileşimine benzer veya bunlardan farklı olabilen bir kayadır.[6] Breşi, konglomeradan ayıran en önemli özellik ise iri tanelerin yuvarlaklaşmış değil de köşeli olmasıdır.
| Boyut Aralığı | Tane Adı | Yaygın ismi |
|---|---|---|
| >256'dan küçük | Blok | Çakıl |
| 64-256 arasında | Parça | Çakıl |
| 4-64 arasında | Çakıl | Çakıl |
| 2-4 arasında | Granül | Çakıl |
Konglomeralar aşağıdaki maddeler tarafından adlandırılabilir ve sınıflandırılabilir:
Sınıflandırma yöntemi, yürütülen araştırmanın türüne ve detayına bağlıdır.[1][2][8]
Büyük ölçüde çakıldan oluşan bir tortul Kayaç ilk çakıl yuvarlaklığına göre adlandırılır. Eğer onu içeren çakıl klastları büyük ölçüde yer altına yuvarlanmışsa, bu bir konglomera. Onu oluşturan çakıl klastları büyük ölçüde açısal ise, bir breştir. Bu tür breşlere onları diğer konglomera türlerinden mesela volkanik ve fay breşlerinden ayırt etmek için tortul breşler denebilir. Yuvarlak ve açısal çakıl klastlarının bir karışımını içeren tortul kayaçlara bazen breş-konglomera denir.[2][8]
Konglemeralar yüksek enerjili ortamlarda oluşur. bu nedenle sakin, durgun, dalga enerjisi fazla olmayan (körfez, haliç, lagün v.b) ortamlarda fazla oluşmaz.
Konglomeralar nadiren çakıl büyüklüğünde klastlardan oluşur. Tipik olarak, çakıl boyutlu klastlar arasındaki boşluk, matris olarak bilinen çeşitli miktarlarda silt, kum ve kilden oluşan bir karışım ile doldurulur. Bir konglomeradaki münferit çakıl klapeleri, birbirleriyle temas etmeyecek ve matris içinde yüzecek şekilde bol miktarda matris ile birbirinden ayrılırsa buna parakonglomera denir. Parakonglomeralar da genellikle Sınıflandırılmamış ve çakıl klastlarından daha fazla matris içerebilir. Bir konglomera ve çakıl klastlar birbirleriyle temas halinde ise, buna ortokonglomera denir. Parakonglomeraların aksine, ortokonglomeralar tipik olarak çapraz tabakalanır ve genellikle kalsit, Hematit, kuvars veya kil ile iyi çimentolanır ve taşlaşmış hale gelir.
Parakonglomerat ve otokonglomeratlar arasındaki farklar, birikme şekillerindeki farklılıklar ile ifade edilir. Parakonglomeratlar, ya yaygın buzul olan kasalar ya da moloz akış yatakları ile ilişkilidir. Ortokonglomeratar tipik olarak sulu akımlar ile (Akarsu vb.) ilişkilidir.[1][2][8]
Konglomeralar ayrıca bileşimlerine göre kategorize edilir. Bir çakıl taşı veya tek bir kayaç ve mineralden oluşan herhangi bir kırıntılı tortul Kayaç ya bir monomit ya da algomit ya da çakıl taşı olarak bilinir. Konglomera, iki veya daha fazla Kayaç'tan oluşan, mineral veya her ikisinin birleşiminden oluşuyorsa, polimiktik konglomera olarak bilinir. Bir polimiktik konglomera, metastabil dengesiz kayaçlar ve mineraller sınıfının bir ürün yelpazesini içeriyorsa, buna petromiktik konglomera denir. Buna ek olarak, çakıl boyutlu klastların litolojisi ile belirtildiği gibi çakıllar, bu klastları, çevreleyen matristen litolojide önemli ölçüde farklı olan kayaçlar ve minerallerden oluşuyorsa ve bu nedenle, daha eski ve birikme havzasının dışından türetilirse, çakıllar kaynak tarafından sınıflandırılır. Bu klastlar, çevreleyen matrisin litolojisi ile aynı veya tutarlı olan kayaçlar ve minerallerden oluşuyorsa bir tabakanın birikmesinden hemen sonra gerçekleşir ve biriktirme havzasından türetilirse de, konglomera, intraformasyonel (gel-git kuşağında sedimantasyonla(tortulanma) eş zamanlı oluşumlardır). bir konglomera olarak bilinir.[2][3][9]
İki tanınmış intraformasyonel konglomera türü şist çakıl taşı ve düz çakıl taşlarıdır.[9] Bir şist-çakıl taşı, büyük ölçüde kil mineralleri tarafından bir arada tutulan ve bir nehir kanalı içinde veya bir göl kenarı boyunca olduğu gibi ortamlarda erozyon tarafından oluşturulan yuvarlak çamur yongaları ve çakıl taşları kümelerinden oluşan bir konglomera.[10]
Düz (dik konglomeralar) çakıl konglomeralar ya fırtına ya da tsunami ile gelgit Daire aşındırır sığ bir deniz dibi ya da gelgit akıntıları bir kıyı boyunca aşındırarak oluşturulan kireç, çamur nispeten düz klastlardan oluşan gruplar vardır.[11]
Son olarak, konglomeratlar genellikle bunları içeren baskın klape boyutuna göre ayrılır ve adlandırılır. Bu sınıflandırmada, büyük ölçüde granül boyutlu klastlardan oluşan bir konglemeraya granül konglomera denir; büyük ölçüde çakıl büyüklüğünde klastlardan oluşan bir konglomera da çakıl konglomerası denir ve büyük ölçüde Arnavut kaldırımı büyüklüğünde klastiklerden oluşan bir konglomeraya Arnavut kaldırımı konglomerası denir.[8][9]
Konglomeralar doğal çimento ve çakıl bileşimlerinin yanı sıra çakıl boyutları arasındaki ilişkiye göre isimlendirilirler. Buna göre:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
