Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Junin Gölü ya da Chinchaycocha (Keçuva dili: Chinchaycocha (Kuzey Gölü) İspanyolca: Lago Junin),[1][2] Güney Amerika ülkesi Peru'nun Titikaka Gölü'nden sonra en büyük ikinci gölüdür. Ancak Titikaka Gölü'nden farklı olarak Junin Gölü'nün tamamı Peru ülke sınırları içinde yer alır. Junin Bölgesi'nde bulunur. Junin adını bulunduğu bölgeden ve yakınındaki Junin kasabasından alır.[3] Ancak Peru'nun eski halkı göle "And Kedisi Gölü" anlamında Chinchaycocha adını vermiştir. Chinchay And kedisi, Cocha da göl anlamındadır.[4] 1974 yılında göl ve çevresindeki alan Ulusal Koruma Alanı olarak ilan edilmiştir. Junin gölü önemli bir kuş gözlem yeridir.
(Chinchaycocha) | |
|---|---|
 | |
 | |
| Havza | |
| Konum | Junín, Peru |
| Koordinatlar | 11°1′12″G 76°6′27″B |
| Yerleşim(ler) (sahil) | Junín |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (giden) | Mantaro nehri |
| Etki alanı | 1.800 km2 (690 sq mi) |
| Uzunluk | 28 km (17 mi) |
| Genişlik | 13 km (8,1 mi) |
| Yüzölçümü | 175 km2 (68 sq mi) |
| En derin noktası | 12 m (39 ft) |
| Su hacmi | 556×106 m3 (727×106 cu yd) |
| Yüzey rakımı | 4.082 m (13.392 ft) |
| Wikimedia Commons | |
  Junin Gölü (Güney Amerika)  Junin Gölü (Peru) | |
Junin Gölü, Peru'nun başkenti Lima'nın 257 km doğusunda, Peru Andları üzerindeki Bombon (Blossom) yaylasında Junin Eyaleti'ne bağlı Junin Bölgesi sınırları içerisindedir. Göl, genişliği 6 kilometreyi bulan sazlıklarla[5] çevrilidir. Göl Amazon havzası içindedir. Bol yağış alan yıllarda su seviyesinde önemli bir dalgalanma olmaz ancak kurak yıllarda suda önemli miktarda çekilme olur ve gölün derinliği 1,5 - 2 metreye kadar düşebilir. Upamayu Nehri çıkışındaki hidroelektrik istasyonu gölün su seviyesini etkilemektedir.
Gölün bulunduğu alanda yıllık sıcaklık ortalaması 14 °C derecedir. Sıcaklık en yüksek 25 °C, en düşük -2 °C derece olarak kaydedilmiştir.[6]
Junin Gölü ve çevresi, sıra dışı hayvan ve dünyada kendine özgü bitkisel formasyonu olan bitki çeşitliliğine sahiptir. Göl And kuşları için büyük önem taşıyan bir ekosistemdir. Sistemde yer alan yerleşik ve göçmen yaklaşık 50 kuş türü kaydedilmiştir; Yaban ördekleri, balıkçıl kuşlar, pembe flamingolar, Cauquén Huallata denilen And kazları (Chloephaga melanoptera), yanavicos denilen Puna ibisleri (Plegadis ridgwayi), And ibisleri (Theristicus branickii) ve beyaz kazlar önemlileridir.[6] Kuşlar açısından gülün asıl önemi iki endemik kuş türüne ev sahipliği yamasından gelmektedir. Batağangillerden Junin batağanı (Podiceps taczanowskii) ve Junin su tavuğu (Laterallus tuerosi) olarak adlandırılan her iki tür de yok olma tehlikesi altındadır.[7] Bu iki tür ile birlikte Parihuana olarak adlandırılan Şili flamingosu koruma altına alınmışlardır.[4] Üç kuş türünün korunmasıyla ilgili olarak And Ekosistemleri Derneği ECOAN (Asociación Ecosistemas Andinos), Amerikan Kuş Koruma Örgütü ABC (American Bird Conservancy) ve Jeff ve Connie Woodman Vakfı'nın (Jeff and Connie Woodman Foundation) yardımlarıyla 2010 yılında "Chinchaycocha Gölü'nde Tehlikedeki Kuş Türlerini Koruma Yönetim Planı"nı hazırladı.[8] Gölde bulunan Batrachophrynus cinsinden iki kurbağa cinsi de tehlike altındadır. Bunlardan Junin Dev Kurbağası (Batrachophrynus macrostomus) sadece bu gölde yaşamaktadır.[9] Göldeki balık faunası bol olmakla birlikte çoğunlukla yerli olmayan alabalık türlerinden oluşmaktadır. Işınsal yüzgeçlilerden Cyprinodontidae ailesine dahil yerel dilde Challhua olarak adlandırılan Orestias cinsi iki endemik balık cinsi (Orestias empyraeus ve Orestias polonorum) bulunmaktadır.[9] Yayın balığı (Pigydium oroyae) yerel tüketim için önemli bir kaynaktır.[6]
Eskiden Vikunya ve Alpaka sürülerinin, osjo veya chinchay adı verilen And kedilerinin dolaştığı, Göl çevresindeki sazlık ve kayalıklarda bugün bulunan en yaygın memeli yerel dilde poroncoy denilen bir Hamster (Cavia tschudii) türüdür. Atoj adı verilen And tilkisi ile Hanna adı verilen bir kokarca türü ile Çinçillagillerden Vizcacha da yaygın olarak bulunmaktadır.[6]
Göl ve çevresinde botanik dünyasında benzersiz Sucul bitkiler açısından bir çeşitlilik göstermektedir. Baskın bitkiler Yaban asması, kulübe ve çeşitli eşyaların yapımında kullanılan Tatora adı verilen uzun büyük sazlar, Cattails denilen almaşık yaprakları hasırcılıkta kullanılan hasır otu gibi kamışlar ile çalılardır.[6]
1933'ten sonra Pasco'da çalışmaya başlayan üç madenin artıklarının ve Junín ve Carhuamayo şehirlerinden gelen kanalizasyon atıklarının göle bırakılması, göldeki balık ve kuş faunası üzerinde olumsuz etkide bulunmuştur. Kirlilik bu tür sulak alanların doğal ötrofikasyon[10] sürecine katkıda bulunmaktadır. Yaban hayatın yemek ve yuvalama alanları azalmaktadır. Kurşun, çinko ve bakır gibi madenlerle kirlenen su ve biyolojik kirlilik nedeniyle yüzeyi kaplayan yosunların sudaki oksijenin seviyesini azaltıcı etkisi sonucu balık, kurbağa ve kuş sayılarındaki ciddi azalma göl çevresinde yaşayan ve geçimlerini balıkçılık gibi yollarla gölden sağlayan insanları da olumsuz etkilemiştir.[6]
1980'lerde göl ve havzasında 368 bitki türü ve 90 kuş türü varken, günümüzde bu sayı 26 bitki türü ve 16 kuş türüne düşmüştür. Kurşun, çinko ve bakır konsantrayonunun yüksek olduğu sulak alandaki türler yok olmaktadır.[11] Junin dalgıcı olarak bilinen endemik türün gölün korumaya alınmasından sonra 1976'da Danimarkalı kuş bilimci Jon Fjeldså tarafından yapılan sayımda 300 adet olan sayısı, 1985'te yapılan sayımda hızla düşmüş, 1991'de Perulu araştırmacılardan oluşan bir ekip 50'den az sayıda kaldıklarını saptamıştır.[6]
Kirlilik nedeniyle suyun rengi kırmızıya dönen göldeki çevre sorunun çözülmesi için maden şirketlerinin fazla bir gayreti bulunmamakla birlikte çevre halkının duyarlılığı, yürütülen kampanyalar ve INRENA (Doğal Kaynaklar Ulusal Enstitüsü)'nün Junin Ulusal Koruma Alanı'na tahsis ettiği küçük kaynaklarla göl ekosisteminde hafif ama sürekli bir iyileşme gözlemlenmeye başlanmıştır.[6]
7 Ağustos 1974'te gölü ve hemen çevresini içeren, 530 km² bir alanı kapsayan Junin doğal koruma alanı kurulur. Göl ve buraya komşu bölge, sıra dışı hayvan ve dünyada kendine özgü bitkisel formasyonu olan bitki çeşitliliğine sahiptir. Hamster (Cavia tschudii) gibi memeli hayvanlar, Batrachophrynus macrostomus gibi kurbağalar, Challhua gibi balıklar, Podiceps taczanowskii gibi kuşlar, Totora gibi bitkiler burada yerleşik olan halk tarafından kullanılırlar.
1933'ten beri doğal parkın fauna ve florası, yaşanan niceliksel düşüş ve bölgenin mayınlarından zarar görmüştür. Bunun dışında Junin ve Carhuamayo şehirlerinin atık suları bölgenin kirlenmesini hızlandırmıştır.
yaban hayatı yüksek And türlerin en zengin bölgelerinden biri korumak için 1974 yılında oluşturulan National Reserve 53000 hektarlık bir alanı kaplar ve sulak alanlar, cattails ve diğerleri arasında su kuşları, binlerce yabani kobay, kedi ya da And ve kurbağalar osjos onlarca, canlı açık su geniş alanlar oluşur.[12]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
