Loading AI tools
Belçikalı besteci (1450-1521) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Josquin des Prez (d. yak. 1451, Doornik, günümüzde Belçika - ö. 27 Ağustos, 1521, Condé-sur-l'Escaut, kuzey Fransa) Fransız-Flaman bir Rönesans dönemi müzik bestecisi. İsmi Josquin Desprez veya bunun Latinceleştirilmiş sekliyle Josquinus Pratensis veya alternatif şekilde Jodocus Pratensis olarak da bilinmektedir. Fakat şahsen Josquin des Prez ismini Illibata Dei virgo nutrix adlı motetinde kullanmıştır.[1]
Josquin des Prez'nin 1450-1455 yılları arasında, büyük olasılıkla 1521'de, Fransız-Flaman bölgesi olan, Burgundi Düklüğü kontrolü altında bulunan, günümüzde ya Belçika'da bulunan "Hainault bölgesinde ya kuzey Fransa'da bir kasabada doğmuştur. Doğum yerinin hangi kasaba olduğu hakkında tartışmalar bulunmaktadır; ama büyük olasılıkla Doornik'dir. Josquin ilk ismi Flandra ve kuzey Fransa'da çok kullanılan bir erkek ismi olup bu bölgede 7. yüzyılda yaşamış olan Breton asıllı bir kilise evliyasının ismi idi."Des Prez" ailesinin bir lakabı idi ve ancak sonradan resmi soyadı olmuştur. Elde bulunan eski belgelerde geçen ismi değişik şekillerde yazılmıştır ve çok kere ismi sadece "Josquin" olarak verilmektedir.
Çocukluğu hakkında hiç belge bulunmamaktadır. Kendi eliyle yazılmış günümüze kalan tek yazı Sistine Şapeli duvarında bir isim kazıntısı ve karakterini açıklayan tek belge ise Ferrara Dükü Ercole d'Este'ye yazılmış bir tavsiye mektubudur.[2] Eğitimini nerede aldığı ve nasıl bir müzik eğitimi aldığı hakkında da hiçbir belge ve bilgimiz yoktur. Belgelerde "Ockeghem'in talabesi" olarak nitelendirilmektedir. Johannes Ockeghem 1410-1497 döneminde yaşamış ve Fransa kraliyeti için müzisyenlik yapmış bir ünlü besteci, müzisyen ve müzik eğitimcisidir. Ama Josquin'e verilen nitelik onun şahsen Ockeghem'den dersler mi aldığını, yoksa Ockeghem'in müzik eserlerini ve notalarını çok ciddi olarak inceleyip öğrendiğini mi açıkça belirtmemektedir.
İsmi geçen ilk yazılı belge 19 Nisan 1477 tarihli olup Jusquin'nin Aix-en-Provence'da merkez şehri olan Anjou Dükleri'nden Rene'nin özel kilisesinde bir şarkıcı olduğunu göstermektedir. Bu görevde 1478'e kadar kaldığı genellikle kabul edilmektedir. Mart 1478-1483 dönemine ait nerelerde bulunduğu ve ne işler yaptığına dair elimizde hiç belge bulunmamaktadır. Anjou Dükü yanında Aix-la-Chapel'de kilise şarkıcılığına devam ettiği kabul edilmektedir. Fakat Anjou Dükü Rene'nin 1480'de olduğu bilinmektedir. Eğer Dük Rene yanında çalışmaya devam etmiş ise, özel kilise mensuplarının diğerleri ile birlikte 1481'de Paris'e gidip yerleşmiştir. Josquin'nin Fransa Kralı Xİ. Louis sarayında müzisyen olarak çalışmış olduğu da kabul edilmektedir. Josquin'in bestecilik kariyerinin başlarına ait olan "Misericordias Domini in aeternum cantabo" adındaki bir möteti o zaman Fransa Kralı olan İX. Louis ile yakın bağlantısı olduğu kabul edilmektedir. 1483'te Josquin, Conde'ye gidip amca ve teyzesinden kendine kalan miras işleri ile uğraştığı da belgelidir. Mayıs 1478'de Conde şehrinin Fransız Kralı İX. Louis ordusu tarafından kuşatılması ve Fransızlar tarafından ele geçirildikten sonra şehir halkının hepsinin bir kiliseye doldurularak bu kilisenin yakılması ile diri diri öldürülenler arasında yakın akrabalarının olması çok muhtemeldir.
Fransa Kralı XI. Louis'in 1483'te ölmesi üzerine Josquin'in ne işe girdiği bilinmemektedir. Fakat bu tarihten sonra 6 şarkının da (chansons) içinde bulunduğu bir notalar kitabı basılmıştır. Büyük olasılıkla bir müddet Milano'da çalıştığı sanılmaktadır.
1489'da Josquin'in Roma'ya gidip orada Papa şapelinde müzisyen olarak çalışmıştır. Bu görevde 1495'e kadar kaldığı hakkında belge bulunmaktadır; ama daha uzun bir müddet de kalmış olması mümkündür. Bu görevde iken papa şapelindeki ayinler için kilise müziği bestelemiştir ve bunlar arasında birkaç motet de bulunmaktadır. Josquin'in müziği popüler olarak İtalya'nın kuzeyindeki önemli şehirlere yayılmıştı. Fakat bu dönemde İtalya devamlı savaş sahası halindeydi. Birkaç kere Fransa Kralı XII. Louis İtalya'nın değişik bölgelerini istila etmiştir. Josquin İtalya'da iken Fransa kralı ve kraliyet maiyeti için birkaç müziksel beste yapmıştır. 1515'te Fransa Kralı XII. Louis öldüğü zaman kralın cenaze ayinleri için bazı dinsel müzik parçaları da bestelemiştir.
Josquin 1503-1504 döneminde bir yıl Ferrara'da Este'ler Düklük Sarayında "müzik direktörlüğü (meastro di cappella)" görevinde bulunmuştur. Bu görevden muhtemelen Ferrara'da veba salgını çıkması üzerine ayrılmıştır. Bu görevden ayrıldıktan sonra onun yerine müzik direktörü olarak ismi iyi bilinen Fransız-Flaman besteci "Heinrich Isaac" gelmiştir; ama Heinrich Isaac'e verilen maaşın Josquin'e verilen maaşın yarısından biraz fazla (200 dükat altını yerine 120 dükat) olduğu bilinmektedir.
Josquin 1504'ten 1521'de vefatına kadar kuzey Fransa'da bulunan Condé-sür-l’Escaut'da bulunan "Notre-Dame Kilisesi" sivil müdürlüğü (provost) işinde çalışmıştır. Bu kilise kuzey Fransa ve Belçika'da bulunan Flandra bölgesinde çok büyük kiliseydi ve ancak bu bölgenin Cambrai'da bulunan katedrali daha büyük idi.
Josquin'in evi bu kasabanın merkezi olan pazar meydanında idi. Josquin öldükten sonra evinin bu şehirde Orta Çağlardan kalma toprak imtiyaz sahibi olan yerel asilzadenin eline geçmemesi ve istediği gibi çalıştığı kilisenin bir gayrimenkul mali olması için, hayatının sonuna kadar yüksek özel vergiler ödemiştir. Fakat öldükten sonra evi satılmıştır ve bu satıştan elde edilen paralar kendi hatırasını anmak için her yıl belli zamanda özel kilise hatırlama ayini yapmaya sarfedilmek için ayrılmıştır. Evinin önde bir Meryem heykeli bulunmaktaydı. Mirasından ayrılan biraz para da her yıl kilise mensupları ve kilise meryem heykeliyle yapılan kasaba etrafında yapılan gösteri yürüyüşünde bu yürüyüş yapanların evinin önündeki Meryem heykeli önünde durup Josquin Des Prez'nin hazırlamış olduğu altı sesli Pater Noster ve Ave Maria motetleri söylemeleri için ayrılmıştı.
Josquin Des Prez 27 Ağustos, 1521'de bu Condé-sür-l'Escaut kasabasında ölmüştür. Mezarı kilisenin etrafında bulunan mezarlıktaydı. 1730'da eski kilise binası harp sırasında yıkılmıştır ve bu sırada bestecinin mezar taşı da kaybolmuştur. Günümüzde mezarının kilise içinde olduğu kabul edilmektedir.
Josquin Fransız-Flaman müzik ekolünün en tanınmış bestecisidir. Müzik bestelerinin hemen hepsi koro müziğidir. Bunlardan birçoğu kilise ayinleri için müziktir: yani "mass" ayin müziği veya motet'dir. Fakat bazı dinsel olmayan müzik parçaları da bestelemiştir. Bunlar Fransızca şarkı (chanson) ve orkestra çalgıları için bestelerdir. Bu dinsel olmayan müzik bestelerinden biri popüler "El Grillo"'dur. Bu "ağustos böceği" anlamına gelir ve müzik çayırlar arasında bulunan ağustos böceğinin cırcır sesini taklit eder.
Josquin klasik müzik tarihinin bir geçiş döneminde yaşamıştır. Müzisyenlerin Avrupa içinde uzun mesafeler seyahat etmeleri ve özellikle Rönesans'ın kalbi olan İtalya'ya gidebilmeleri, orada geliştirilen yeni stil müziğin Avrupa'ya yayılmasına neden olmuştur. Ayrıca Avrupa'da matbaanın bulunup yaygın olarak kullanılması ve matbaalarda kolay ve nispeten ucuzca beste notalarının bastırılıp yayımlanması bu modern Rönesans müziğinin Avrupa'da yayılmasına büyük bir faktör olmuştur.
Josquin çoksesli (polifonik) müziğin baş ustalarından biridir. Josquin des Prez ismini taşıyan 374'ten çok müziksel eseri bulunmaktadır.[3] Bu eser sayısı gayet tartışmalıdır. Josquin polifonik tip müzikte o kadar büyük ün yapmıştır ki öldükten sonra birçok müzik yayımcısı diğer bestecilerin eserlerini Josquin des Prez ismi altında basıp onun ününden faydalanıp bastırdıkları nota partisyonlarının satışlarını artırmaya çalışmışlardır. Bu nedenle son yıllarda müzikoloji eksperleri basılı olan Josquin des Prez adı ile bilinen müzik kompozisyon eserlerinin orijinal yazmalarını dikkatle inceleyip bu eserlerin ona ait olup olmadığını araştırmışlardır ve günümüzde hala bazı eserlerin ona ait olmadığı tartışma konusu olmaktadır.
Josquin 16. yy.da çok güzel melodik içerik ve müzik tekniklerini çok akıllıca kullanması dolayısıyla övülmüştür. Fakat günümüzde onun müziğini karakterize edecek nitelik bulmak zor olduğu kabul edilmektedir. Hazırladığı eserlerin çoğunda stili gayet sadedir ve cok susten uzaktadır; ama diğer bazı eserleri o kadar çok süslü o kadar karmaşıktır ki bu eserleri çalmak ve söylemek büyük virtüözlük gerektirmektedir. Bu nedenle 20. yy. dan beri devam eden eldeki eserlerin Josquin'e ait olup olmadığı incelemeleri ve kendine ait olmayan eserlerin ayrılması müzikolojilere büyük zorluklar doğurmaktadır.[2]
Josquin tarafından yazılan ve ilk kez 2000'li yılların başında yayınlanmış olan orijinal notada Türk giysileri içerisinde bulunan sarıklı bir gencin resmi bulunmaktadır. “Lesse faire a mi” (Onu bana bırak) isimli dini müzik parçasını Cem Sultan için yazdığı düşünülmekte ve Vatikan arşivlerinde saklanan orijinal notasının üzerinde de Cem’in bir resminin bulunduğu iddia edilmektedir.[4]
Bestecisi şüpheli eserler:
Yıl | Ses Kayıt Medya İsmi | Şarkıcılar | Ses Kayıt Şirketi | Marka | İçerikte Josquin eserleri |
---|---|---|---|---|---|
1993 | Renaissance-polyfonie in Brugge: The Songbook . | Zeghere van Male | Capilla Flamenca. | Eufoda 1155. | "O intemerata", "Mille regretz" . |
1996 | Missa Alleluia. Music at the Burgundy Court. Pierre de la Rue . | Capilla Flamenca. | Eufoda 1232. | "Gaude Virgo", "Huc me sidereo" | |
1996 | Oh Flanders Free. Music of the Flemish Renaissance: Ockeghem, Josquin, Susato, De la Rue. | Capilla Flamenca | Alamire LUB 03, Naxos 8.554516. | "El grillo", "Guillaume se va chaufer", "Kyrie" (Missa la sol fa re mi)'dan | |
1998 | Margarete – Maximilian I. Musik um 1500. | La Caccia, Schola Cantorum Cantate Domino Aalst, Schola Gregoriana Lovaniensis. ORF | Capilla Flamenca | Shop CD 265 (2 CD). | "Adieu mes amours" |
2000 | Magic. | Flanders Recorder Quartet ve diğerleri. | "Mille Regretz", "Scaramella" | ||
2002 | Pierre de la Rue Missa de septem doloribus. | Psallentes. | Capilla Flamenca | MEW 0207 | "Stabat mater" . |
2005 | Dulcis Melancholia. Biographie musicale de Marguerite d’Autriche | Capilla Flamenca | MEW 0525 | "Belle pour l'amour de vous", "Plus nulz regretz", "Que vous madame / In pace" | |
2007 – | Désir D'aymer. Love Lyrics Around 1500: From Flanders To Italy. | Capilla Flamenca. | Eufoda 1369 | "Baisés moy" (4 sesli ve 6 ses); "O venus bant". | |
2007 | Salve Mater Salve Jesu. Chant and Polyphony From Bohemia Around 1500. | Schola Gregoriana Pragensis ve Barbara Maria Willi | Capilla Flamenca | KTC 1346 | "Qui velatus facie fuisti" |
Tu Pauperum Refugium | |
Josquin Des Prez'nin "Magnus es tu, Domine" adlı eserinin 4 fagottan oluşan bir grup tarafından çalınması . |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.