Hirsa Manastırı

Hirsa Aziz Stephen Manastırı (Gürcüce: ხირსის სტეფანწმინდის მონასტერი) Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın temelinin, 6. yüzyılda yaşamış On Üç Süryani Babadan biri olan keşiş Stephen'a dayandığı düşünülmektedir. Kubbeli bir kilise olan mevcut yapı, 886 ve 1822 arasındaki bir dizi yeniden yapılanmanın sonucudur. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.^[1]

Hirsa Aziz Stephen Manastırı
ხირსის სტეფანწმინდის მონასტერი

Hirsa Manastırı
Temel bilgiler
Konum	Tibaani, Siğnaği Belediyesi Kaheti, Gürcistan
Koordinatlar	41°36′24″K 45°56′00″D
Mimari
Mimari tür	Manastır

Tarihi

Modern ikonostasisin içi.

İlk Hristiyan Şehit ve Aziz Stephen'a adanmış olan Hirsa Manastırı, Gürcistan'ın en doğusundaki Kakheti bölgesinde, Sighnaghi Belediyesine bağlı Tibaani köyündeki Hirsa Çayı üzerinde, yeşillikler içinde konumlanmıştır. Orta Çağ Gürcü söylentilerinde ve özellikle 13. yüzyıl rahibi Arsen Bulmaisimisdze'nin ilahi kitaplarında manastırın kuruluşu Aziz Stephen ile ilişkilendirilmiştir. Stephen'ın manastırda gömülü olduğu iddia edilmektedir. Orijinal bazilika, 10. yüzyılda kubbeli bir kiliseye dönüştürülmüş ve 11- 16. yüzyıllarda yeniden yapılandırılmıştır. Sonunda, kilise 1822'de büyük ölçüde onarıldı.^[2] 1990'larda, Sovyetler Birliği'nin yıkılmasından sonra, manastır bir kez daha tadilattan geçmiş ve Gürcü Ortodoks Kilisesi'ne restore edilmiştir.^[3]

Planı

41,3 × 23,4 metre ölçülerinde ve 15,4 metre yüksekliğindeki mevcut kilise, kaldırım taşı, kumtaşı ve biraz kireç taşı kullanılarak inşa edilmiştir. Dört sütunla bölünmüş olan iç kısım, at nalı şekilli apsiste sonlanmaktadır. Bina, on iki pencereli ve tuğladan yapılmış yüksek bir konik kubbeye sahiptir. Kubbenin altındaki kemere yerleşik, daha önce kullanılmış bir taş, Orta Çağ Gürcü alfabesi asomtavruli ile yazılmış bir yazıt içermektedir. 886 tarihli olduğu yazan yazıtta, adı okunmayan bir eristaviden ("dük") bahsetmektedir.^[2][4] Kilisenin bir batıda diğer güneyde olmak üzere iki kapısı vardır; ikinci kapı, ana kiliseye bağlı olan, güneybatı ucundaki Aziz Nikolaos şapeline (Bizans dünyasında bilindiği adıyla eukterion) açılmaktadır. Komplekste iki eukterion daha vardır: Ana sığınağın sağında, kilisenin güney ucunda, "Meryem'in Ölümü" kubbeli kilisesi, sığınağın solunda ve kuzeyinde ise Hirsalı Aziz Stephen'ın mezarını içeren bir şapel bulunmaktadır.^[2]

Cepheler

Güney cephesindeki yazıtlar

Cepheler fazla dış süslemeden yoksundur. Dış cephedeki tek süsleme, güney pencerenin yukarısındaki arşitravdadır. Arşitravın çevresinde üç haç kabartması oyulmuştur. Asomtavruli alfabesiyle yazılmış, haçın sol kolunun üzerindeki yazıt, Kahetili Gagik'ten (r. 1039-1058), sağ kolun üzerindeki yazıt ise, muhtemelen başpiskopos olan Giorgi'den bahsetmektedir. Güney pencerenin sağındaki yontulmuş haça kazınmış, asomtavruli ile yazılmış başka bir yazıt, Kahetili Kral Leon'u (r. 1520–1574) anmaktadır. Kilisenin batı kapısının üstünde, asomtavruli ve mkhedruli alfabeleriyle yazılmış, 1822'ye tarihlenen başka bir yazıt daha vardır. Yazıt, manastır başrahibi Nikepore tarafından, "İmparator Aleksandr ve ordusunu" anmak için yapılmıştır. Burada bahsedilen Aleksandr, Rus Çar I. Aleksandr'dır.^[5]

Kilisenin batısında, Kahetili Leon'un adına yapılmış yüksek bir savunma duvarı vardır. Ayrıca üç katlı bir çan kulesi ve keşişler için iki katlı bir ev bulunmaktadır.

Kaynakça

1. "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
2. Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, (Ed.) (2013). "ხირსა [Khirsa]". ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (PDF) (Gürcüce). Tiflis: Georgian National Museum. s. 642. ISBN 978-9941-15-896-4. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.
3. "A Georgian monastery that used to be the country's chief missionary center". Georgian Journal. 20 Aralık 2015. 23 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2019.
4. Fähnrich, Heinz (2013). Die ältesten georgischen Inschriften [Oldest Georgian inscriptions] (Almanca). Brill. ss. 95-96. ISBN 978-90-04-25108-3.
5. Barnaveli, Teimuraz (1962). კახეთის ისტორიული ძეგლების წარწერები [Inscriptions from the historical monuments of Kakheti] (Gürcüce). Tiflis. ss. 148-152.