Loading AI tools
Dünyanın en yüksek sıradağları Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Himalaya Dağları, dünyanın en büyük ve en yüksek sıradağları arasında zirveyi çeker. Asya'nın orta güney kısmında, doğu-batı doğrultusunda uzanır. Dünyanın en yüksek zirvesi Everest'i (8848 m) içine alır. Everest Tepesi, Nepal ile Tibet (Çin) sınırında yer alır. Everest tepesi Nepal'in sınırları içerisindedir. Himalayalar, levha tektoniği kuramına göre, iki kıtasal levhanın yani Hindistan levhası ve Asya levhasının çarpışması sonucu oluşmuştur ve bu oluşum hâlen devam etmektedir.
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Haziran 2009) |
Pakistan, Hindistan, Çin, Nepal ve Butan'dan geçen 2400 km uzunluğundaki Himalaya dağ zincirinin buzulları, Asya'nın 9 büyük nehrini besliyor. 1,3 milyar insan, bu su yollarına bağımlı olarak yaşıyor. Verilere göre ise Himalayalarda sıcaklıklar, son 30 yıl içinde on yılda bir 0,06 ile 0,15 derece artmakta ve sıcaklıkların artmaya devam etmesi hâlinde 50 yıla kadar buzul ve karların tamamen erimesi bekleniyor.
Geç Prekambriyen ve Paleozoik dönemleri boyunca, Avrasya kıtasından Eski Tetis Okyanusu'yla ayrılan Hindistan alt kıtası, Gondwana kıtasının bir parçasıydı. Erken Karbonifer döneminde, Gondwana üzerine kıtasal riftleşme süreci başladı ve Erken Permiyen Dönemi'nde Yeni Tetis Okyanusu'nu oluşturdu. Böylelikle bugünün İran, Afganistan ve Tibet bölgelerinin bir kısmını oluşturan kıta parçaları Gondwana'dan ayrılarak kuzeye doğru sürüklendi. Daha sonra Norian (210 Ma) Dönemi'nde başlayan bir başka riftleşme süreci, Gondwana kıtasını ikiye ayırdı. Hindistan, Avustralya ve Antarktika ile birlikte Doğu Gondwana'yı oluştururken, Doğu ve Batı Gondwana'nın birbirinden arada okyanus kabuğunun oluşmasıyla ayrılması daha sonra gerçekleşti (160-155 Ma). Erken Kretase döneminde, Hindistan levhası Avustralya ve Anarktika'dan ayrıldı ve Güney Hint Okyanusu oluşmaya başladı (130-125 Ma).
Daha sonra Hindistan, Avrasya kıtası ile arasındaki okyanus kabuğu tüketilene kadar hızla kuzeye doğru sürüklenmeye başladı (84 Ma). Yaklaşık 6000 km[1] yol kat ettikten sonra, okyanus kabuğu tüketilince bu sefer kıtasal kabuklar karşı karşıya geldi. Okyanus kabuğu, kıtasal kabuğa göre daha ince ve yoğun olduğundan, kıtasal kabuğun altına görece daha kolay batar. Ancak, kıtasal kabuklar karşılaştığında, bu kabuklar hemen hemen aynı kalınlıkta ve yoğunlukta olduğundan birbirlerinin altına kolayca batmazlar ve deformasyon meydana gelir. Hindistan ve Avrasya kıtalarının birbirlerine göre hızlarının 55 Ma[2] civarında çok hızlıdan (18-19,5 cm/yıl) hızlıya (4,5 cm/yıl) düşmesinden, kıtasal kabukların bu zaman diliminde karşılaştıkları düşünülmekte. Yapılan ölçümler, tüm bu süreç boyunca Hindistan'ın kıtasal kabuğunda 2500 km[3][4][5][6] kısalma olduğunu gösteriyor.
Bu kısalmayı açıklamak için çeşitli model mekanizmalar öneriliyor. Birincisi, Hindistan kıtasal kabuğunun kısmen de olsa Tibet'in altına batmış olabileceği yönünde. İkinci modele göre (Molnar & Tapponnier 1975), Hindistan çarpışma esnasında Avrasya kıtasını oluşturan kıtasal parçaları hareketlendirmiş ve bunların yanal olarak yolundan çekilmesini sağlayarak kendine yer açmış olabilir. Diğer bir modele göreyse (Şablon:Harvard alıntınb)[7], çarpışmanın etkisiyle Hindistan'ın kıtasal kenarında oluşan bindirme faylar ve katlanmalar ile Tibet kabuğunun deformasyonu, bu kısalmanın bir kısmını karşılamıştır.
Kıtasal kabuktaki bu büyük miktarda kısalmada bu üç mekanizma da rol oynamış olmakla birlikte, Himalayaların yükselmesi, son mekanizmaya bağlıdır.
| Zirve ismi | Diğer adları ve anlamı | Yükseklik (m) | İlk tırmanış | Ülke | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|
| Everest Dağı | Sagarmatha – "Gökyüzünün Alnı", Chomolangma veya Qomolangma – "Evren'in Anası" | 8.848 | 1953 | Çin, Nepal | Dünyanın en yüksek dağı, Nepal ve Tibet sınırında, Çin'de bulunur. |
| K2 | Chogo Gangri | 8.611 | 1954 | Çin, Pakistan | Gilgit-Baltistan (Pakistan) ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi (Çin) sınırında bulunur. Dünyanın 2. yüksek dağı ve yeryüzünde en zor tırmanılan dağlardan biri olarak kabul edilir. |
| Kangchenjunga | Kangchen Dzö-nga, "Büyük karın beş hazineleri" | 8.586 | 1955 | Hindistan, Nepal | Dünyanın 3. yüksek dağı, Hindistan'ın (Sikkim) en yüksek, Nepal'in de ikinci yüksek dağı. |
| Makalu | – | 8.462 | 1955 | Nepal | Dünyanın 5. yüksek dağı. |
| Dhaulagiri | Beyaz Dağ | 8.167 | 1960 | Nepal | Dünyanın 7. yüksek dağı. |
| Nanga Parbat | Nangaparbat zirvesi veya Diamir, "Çıplak Dağ" | 8.125 | 1953 | Pakistan | Dünyanın 9. yüksek ve tırmanması en tehlikeli dağlardan biri olarak kabul edilir. |
| Annapurna | "Harman Tanrıçası" | 8.091 | 1950 | Nepal | Dünyanın 10. yüksek dağı |
| Nanda Devi | "Saadet veren Tanrıça" | 7.817 | 1936 | Hindistan | Uttarakhand eyaletindedir |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
