Garegin Njdeh
Ermeni siyasetçi ve filozof (1886-1955) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Garegin Ter-Harutyunyan, savaşlardaki bilinen adıyla Garegin Njdeh veya Garegin Nzhdeh (Njdeh Ermenicede "sürgün" veya "göçebe” anlamındadır. (Ermenice:Գարեգին Նժդեհ), (1 Ocak 1886, Nahçıvan, Güznüt (Kznut) - 21 Aralık 1955, Sovyetler Birliği, Vladimir), gerçek adı Garegin Yeğişe Ter-Harutünyan olan Ermeni devlet adamı, asker, stratejist, gerilla lideri. Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnagsütun) üyesi olarak Ermeni Ulusal bağımsızlık hareketlerine katılmıştir. Balkan Savaşları ve 1.Dünya Savaşında Bulgaristan ve Rusya lehine Ermeni Taburlarını yöneterek Osmanlı'ya karşı çarpışmıştır. Başarıları yanında yönettiği birlikler müslüman halka, Türklere, Pomaklara, Kürtlere yaptığı katliamlarla bilinmektedir. Savaş sonrası ilk Ermeni Cumhuriyeti olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti 'nin önde gelen politik ve askeri figürlerindendir.Bu sebeple pek çok Ermeninin gözünde karizmatik ulusal kahramandır.[1][2] Anti-bolşevik faaliyetleri ile Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti'nin esas kurucularından olmakla birlikte Sünik bölgesinin Sovyet Azerbaycan'a değil Sovyet Ermenistan'a bağlanmasındaki temel faktörde kendisi olmuştur.[3][4] İkinci Dünya Savaşı sırasında ise Sovyetler Birliği'ne karşı Nazi Almanyasını desteklemiş ve Wehrmacht için Ermeni Taburları kurarak Sovyetler Birliği'nin Nazilerce işgali onlarla birlikte Ermenistan'ı Sovyetlerden kurtarıp Türkiye'yi işgalini ve buralardan da bir kısım toprakların Ermenilere verilmesini sağlayıp tamamen bağımsız Büyük Ermenistan kurma hayali ile çarpışmıştır.[5][6] 1944 sonrası ise bu defa SSCB'yi Türkiye'ye savaş açıp işgali için kışkırtmış ancak kendisine itibar eden olmamıştır. Adı çeşitli savaş suçlarına karıştığından Nazi işbirlikçisi olduğundan aynı zamanda 1920-1921 yılları arasında Sovyetlere karşı devrimci faaliyette bulunduğundan bahisle Sovyetlerce yakalanıp tutuklanmış sonrasında hapishanede 1955'te ölmüştür.
Garegin Ter-Harutyunyan | |
---|---|
Lakabı | Garegin Njdeh |
Doğum | 1 Ocak 1886(1886-01-01) Güznüt, Erivan Guberniyası, Rus İmparatorluğu (şimdiki Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Azerbaycan) |
Ölüm | 21 Aralık 1955 (69 yaşında) Vladimir, Rusya Federasyonu, Sovyetler Birliği |
Defin yeri | Spitakavor Manastırı |
Bağlılığı | Taşnagsütün (1907-1937) Bulgaristan (1912-1913) Rus İmparatorluğu (1914-1917) Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti (1918-1920) Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti (1921) Nazi Almanyası (1942-1944) |
Hizmet yılları | 1907-1921 1942-1944 |
Rütbesi | Sparapet (Ermeni Başkomutanlarından) |
Çatışma/savaşları | Birinci Balkan Savaşı İkinci Balkan Savaşı Ermeni Ulusal Hareketi Birinci Dünya Savaşı Kafkas Cephesi Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1918-1920) İkinci Dünya Savaşı |
İmza | |