![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Doktor_N%25C3%25A2zim_Bey.png/640px-Doktor_N%25C3%25A2zim_Bey.png&w=640&q=50)
Doktor Nâzım
Türk doktor, siyasetçi ve bürokrat / From Wikipedia, the free encyclopedia
Doktor Nâzım veya Selanikli Mehmed Nazım Bey (1872[1][2]- 26 Ağustos 1926), Türk siyasetçi, hekim, 22 Temmuz 1918-8 Ekim 1918 arası Maârif Nazırı ve 1915-16 dönemi Fenerbahçe SK fahri başkanı.[3] İttihat Terakki Cemiyeti'nin kurucu liderlerinden ve Jön Türk Devrimi'nin öncü isimlerindendir. Askeri Tıbbiye'de okuduğu dönemlerde, daha sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun bir dönemine hükmedecek İttihat Terakki Fırkası'nın ve Teşkîlât-ı Mahsûsa'nın kurulmasında, örgütlendirilmesinde ve Osmanlı toplumunda büyük bir dönüşüm sağlayan meşrutiyetin yeniden ilanında oldukça önemli rol almış birkaç yöneticisi arasındadır.
Doktor Nâzım | |
---|---|
![]() | |
Maârif-i Umûmiye nâzırı | |
Görev süresi 21 Temmuz 1918 - 8 Ekim 1918 | |
Hükümdar | VI. Mehmed |
Başbakan | Talat Paşa |
Yerine geldiği | Ali Münif Bey |
Yerine gelen | Gelenbevizade Mehmet Said |
11. Fenerbahçe SK Başkanı | |
Görev süresi 1915-1916 | |
Yerine geldiği | Mehmet Sabri Toprak |
Yerine gelen | Refik Ahmet Nuri Sekizinci |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | 1872 Selanik, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 26 Ağustos 1926 (54 yaşında) Ankara, Türkiye |
Milliyeti | Türk |
Partisi | İttihat ve Terakki |
Bitirdiği okul | Askeri Tıbbiye İdadisi Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Sorbonne Üniversitesi |
Mesleği | Hekim, siyasetçi |
1893 yılında gittiği Paris'te 14 yıl boyunca cemiyetin gelişmesi ve Meşrutiyet'in yeniden ilanı için çalıştı.[4] II. Meşrutiyet'in ilanını sonuçlandırmak için 1907 yılında İzmir ve Selanik'e geçti, bunu başaran ekibin başında yer aldı. II. Abdülhamid'e etkin muhalefet düzenlediği dönemlerde daha çok demokrasi ve özgürlük ideolojileri temelinde siyaset yaptıysa da, 1911 yılından sonra İmparatorluğa karşı artan etnik bölücü faaliyetler, tüm ideolojik düşüncesini tamamıyla değiştirdi ve işlediği Osmanlıcılık siyaseti, Türk Milliyetçiliğine evrildi. Ayrıca bu dönemlerde Bahaddin Şakir ile birlikte 1913-1918 yılları arasında faaliyet gösteren Teşkîlât-ı Mahsûsa‘nın kurucusu oldu.[5][6][7][8] Daha sonrasında I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar ideolojik olarak yönettiği cemiyette verilen bütün kararlarda söz sahibi oldu.[9][10]
I. Balkan Savaşı sırasında 1912'de Selanik'in Yunanların eline geçmesi üzerine, Türk milliyetçisi olduğu gerekçesiyle yargılanmaksızın Atina'da bir hücrede tutuldu ve psikolojik baskıya maruz kaldı. İttihat Terakki Cemiyeti'nin talebi üzerine serbest bırakılarak İzmir'e gönderildi. Bu yaşadıklarının da etkisiyle savaştaki Bulgarların gerçekleştirmiş olduğu savaş suçlarını eleştiren ve Osmanlı Hristiyanlarından intikam alınmasını isteyen makaleler yayınladı.[2]
1915-16 döneminde Fenerbahçe SK'nın Başkanlık makamında bulundu. Osmanlı Devleti'nde son Talat Paşa hükûmeti içinde, kendisi istemediği halde Talât Paşa'nın ısrarlarına karşın Maârif Nazırı (eğitim bakanı) olarak yer aldı. Osmanlı'nın yenilgisi ile biten I. Dünya Savaşı'ndan sonra İttihatçı arkadaşlarıyla beraber Avrupa'ya kaçtı ve 1922'de yurda dönebildi. Çeşitli siyasi etkinlikleri nedeniyle daha önce üç kez idam cezası alan Doktor Nâzım, son olarak 1926'da Atatürk'e karşı düzenlenen İzmir Suikastı'ndan dolayı kendisine suç isnat edildi ancak, bu konuya dair hakkında herhangi bir delil bulunamamasına karşın idamına karar verildi.[11][12][13][14]