Loading AI tools
kimyasal bileşik Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Demir (II) sülfat veya demir sülfat FeSO4•xH2O formülüne sahip bir dizi tuz anlamına gelir. Bu bileşikler en yaygın olarak heptahidrat (x = 7) olarak bulunursa da x için birkaç değer bilinmektedir. Hidratlı form tıp alanında demir eksikliğini tedavi etmek ve ayrıca endüstriyel uygulamalar için kullanılır. Antik çağlardan beri, Zaç-ı Kıbrıs ve yeşil vitriyol (vitriyol, sülfat için eski bir isimdir) olarak bilinen, mavi-yeşil heptahidrat (7 molekül su içeren hidrat) bu maddenin en yaygın şeklidir. Tüm demir (II) sülfatlar suda çözünerek oktahedral moleküler geometriye sahip ve paramanyetik olan aynı akua kompleksi [Fe(H2O)6]2+ verir.
6SO4.png) | |
 | |
-sulfate-heptahydrate-sample.jpg) | |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Demir(II) sülfat | |
Diğer adlar Demir(II) sülfat; Demir sülfat, Ferro sülfat, Yeşil vitriyol, Demir vitriyol, Zaç-ı Kıbrıs, Karaboya, Şıbılık | |
| Tanımlayıcılar | |
| |
3D model (JSmol) |
|
| ChEBI |
|
| ChEMBL |
|
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.028.867 |
| EC Numarası |
|
PubChem CID |
|
| RTECS numarası |
|
| UNII |
|
| UN numarası | 3077 |
CompTox Bilgi Panosu (EPA) |
|
| |
| |
| Özellikler | |
| Molekül formülü | FeSO4 |
| Molekül kütlesi | 151.91 g/mol (susuz) 169.93 g/mol (monohidrat) 241.99 g/mol (pentahidrat) 260.00 g/mol (hekzahidrat) 278.02 g/mol (heptahidrat) |
| Görünüm | Beyaz kristaller (susuz) Beyaz-sarı kristaller (monohidrat) Mavi-yeşil kristaller (heptahidrat) |
| Koku | Kokusuz |
| Yoğunluk | 3.65 g/cm3 (susuz) 3 g/cm3 (monohidrat) 2.15 g/cm3 (pentahidrat)[1] 1.934 g/cm3 (hekzahidrat)[2] 1.895 g/cm3 (heptahidrat)[3] |
| Erime noktası | 680 °C (susuz) bozunur[4] 300 °C (572 °F; 573 K) (monohidrat) bozunur 60-64 °C (140-147 °F; 333-337 K) (heptahidrat) bozunur[3][5] |
| Çözünürlük (su içinde) | Monohidrat: 44.69 g/100 mL (77 °C) 35.97 g/100 mL (90.1 °C) Heptahidrat: 15.65 g/100 mL (0 °C) 20.5 g/100 mL (10 °C) 29.51 g/100 mL (25 °C) 39.89 g/100 mL (40.1 °C) 51.35 g/100 mL (54 °C)[6] |
| Çözünürlük | Alkol'de çok az çözünür |
| Çözünürlük (etilen glikol içinde) | 6.4 g/100 g (20 °C)[4] |
| Buhar basıncı | 1.95 kPa (heptahidrat)[7] |
| 1,24×10-2 cm3/mol (susuz) 1,05×10-2 cm3/mol (monohidrat) 1,12×10-2 cm3/mol (heptahidrat)[3] +10200×10-6 cm3/mol | |
| Kırınım dizimi (nD) | 1.591 (monohidrat)[8] 1.526–1.528 (21 °C, tetrahidrat)[9] 1.513–1.515 (pentahidrat)[1] 1.468 (hekzahidrat)[2] 1.471 (heptahidrat)[10] |
| Yapı | |
| Ortorombik, oP24 (susuz)[11] Monoklinik, mS36 (monohidrat)[8] Monoklinik, mP72 (tetrahidrat)[9] Triklinik, aP42 (pentahidrat)[1] Monoklinik, mS192 (hekzahidrat)[2] Monoklinik, mP108 (heptahidrat)[3][10] | |
| Oktahedral (Fe2+) | |
| Termokimya | |
Isı sığası (C) |
100.6 J/mol•K (susuz)[3] 394.5 J/mol•K (heptahidrat)[12] |
Standart molar entropi (S⦵298) |
107.5 J/mol•K (susuz)[3] 409.1 J/mol•K (heptahidrat)[12] |
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298) |
−928.4 kJ/mol (susuz)[3] −3016 kJ/mol (heptahidrat)[12] |
Gibbs serbest enerjisi (ΔfG⦵) |
−820.8 kJ/mol (susuz)[3] −2512 kJ/mol (heptahidrat)[12] |
| Farmakoloji | |
| B03AA07 (DSÖ) | |
| Tehlikeler | |
| GHS etiketleme sistemi: | |
| Piktogramlar |  [7] |
| İşaret sözcüğü | Uyarı |
| Tehlike ifadeleri | H302, H315, H319[7] |
| Önlem ifadeleri | P305+P351+P338[7] |
| NFPA 704 (yangın karosu) |
|
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |
LD50 (medyan doz) |
237 mg/kg (sıçan, oral)[5] |
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |
| REL (tavsiye edilen) | TWA 1 mg/m3[14] |
| Benzeyen bileşikler | |
Diğer katyonlar |
Kobalt(II) sülfat Bakır(II) sülfat Mangan(II) sülfat Nikel(II) sülfat |
Benzeyen bileşikler |
Demir(III) sülfat |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Dünya Sağlık Örgütü’nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.[15] 2019 yılında, 6 milyondan fazla reçeteyle Amerika Birleşik Devletler'nde en sık reçete edilen 103. ilaç oldu.[16][17]
Endüstriyel olarak, demir sülfat esas olarak diğer demir bileşiklerinin öncüsü olarak kullanılır. Bir indirgeyici madde olması nedeniyle çimentodaki kromatın daha az zehirli Cr(III) bileşiklerine indirgenmesi için yararlıdır. Tarihsel olarak demir sülfat, tekstil endüstrisinde bir boya sabitleyicisi olarak yüzyıllardır kullanılmışır. Tarihsel olarak deriyi karartmak için ve demir mazı mürekkebinin bir bileşeni olarak kullanılır.[18] Yeşil vitriyolün (Demir (II) sülfat) damıtılmasıyla sülfürik asitin (' vitriyol yağı, zaç yağı') hazırlanması en az 700 yıldır bilinmektedir.
Demir (II) sülfat, bitkilerin toprağın besin maddelerine erişebilmeleri için yüksek alkali bir toprağın pH'ını düşürmek için bir toprak düzenleyicisi olarak[19] demir sülfat adıyla satılmaktadır.[20]
Bahçe tarımında demir klorozu tedavi etmek için kullanılır.[21] Ferrik EDTA kadar hızlı hareket etmese de etkileri daha uzun sürelidir. Kompostla karıştırılabilir ve yıllarca bir stok gübre olarak çalışması için toprağın içine gömülebilir.[22] Demir sülfat, çim düzenleyicisi olarak kullanılabilir.[22] Golf sahasında simli iplik yosununu yok etmek için de kullanılabilir.[23]
Demir sülfat, betonu ve bazı kireçtaşlarını ve kumtaşlarını sarımsı pas rengine boyamak için kullanılabilir.[24]
Ağaç işçileri, akçaağaç ahşabına gümüşi bir görünüm vermek için demir sülfat çözeltileri kullanır.
Yeşil vitriyol, mantarların tanımlanmasında da faydalı bir reaktiftir.[25]
Demir sülfat, mürekkeplerin, özellikle de orta çağlardan 18. yüzyılın sonuna kadar kullanılan demir mazı mürekkebinin üretiminde kullanılmıştır. Lakiş mektupları (y. M:Ö. 588-586) üzerinde yapılan kimyasal testler, olası demir varlığını gösterdi.[26] Bu harflerin üzerindeki mürekkebin yapımında meşe mazısı ve yeşil vitriyolün kullanılmış olabileceği düşünülmektedir.[27] Ayrıca, yün boyamada mordan olarak kullanım alanı bulmuştur. 17. Yüzyıldan beri kakmacılık ve parkecilikte kullanılan sert akçaağaç ahşapları demir sülfat kullanılarak yapılır.
18. yüzyılda İngiltere'de indigo boyanın doğrudan uygulanması için iki farklı yöntem geliştirildi ve 19. yüzyıla kadar kullanımda kaldı. Çin mavisi olarak bilinen bunlardan biri demir (II) sülfat içeriyordu. Kumaş üzerine çözünmeyen bir çivit formu bastıktan sonra, çivit, bir dizi demir sülfat banyosunda löko-indigoya indirgendi (daldırmalar arasında havada çivit mavisine yeniden oksitlenme ile). Çin mavisi işlemi keskin tasarımlar yapabilir, ancak diğer yöntemlerin koyu tonlarını üretemezdi.
1850'lerin ikinci yarısında, kollodyon işlemi görüntüleri için bir fotoğraf geliştiricisi olarak demir sülfat kullanıldı.[28]
Demir (II) sülfat, çeşitli hidrasyon durumlarında bulunabilir ve bu formların birçoğu doğada bulunur.
Sulu çözeltilerin sıcaklığı 56.6 °C'ye ulaştığında tetrahidrat stabilize edilir. 64.8 °C'de bu çözeltiler hem tetrahidrat hem de monohidrat oluşturur.[6]
Mineral formlar, demir içeren cevher yataklarının oksidasyon bölgelerinde bulunur; pirit, markasit, kalkopirit, v.b. Kömür yangın sahaları gibi ilgili ortamlarda da bulunurlar. Birçoğu hızla kurur ve bazen oksitlenir. Çok sayıda başka, daha karmaşık (ya bazik, hidratlı ve/veya ilave katyonlar içeren) Fe(II)-taşıyan sülfatlar bu tür ortamlarda bulunur ve bunun yaygın bir örneği kopiapittir.[33]
Kaplama veya kaplamadan önce çeliğin finisajında, çelik levha veya çubuk, sülfürik asitli dekapaj banyolarından geçirilir. Bu işlem, yan ürün olarak büyük miktarlarda demir (II) sülfat üretir.[34] Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2
Büyük miktarlardaki bir başka kaynak, sülfat işlemi yoluyla ilmenitten titanyum dioksitin üretilmesinden meydana gelmektedir.
Demir sülfat ayrıca ticari olarak piritin oksidasyonu ile hazırlanır:[35] 2 FeS2 + 7 O2 + 2 H2O → 2 FeSO4 + 2 H2SO4 Demirden daha az reaktif olan metallerin sülfat çözeltilerinden yer değiştirmesiyle üretilebilir:
Suda çözündükten sonra, demir sülfatlar, neredeyse renksiz, paramanyetik bir iyon olan metal akuo kompleksi [Fe(H2O)6]2+ oluşturur.
Demir (II) sülfat ısıtıldığında, önce kristalleşme suyunu kaybeder ve orijinal yeşil kristaller beyaz susuz bir katıya dönüştürülür. Daha fazla ısıtıldığında, susuz madde kükürt dioksit ve kükürt trioksite ayrışır ve geriye kırmızımsı kahverengi bir demir(III) oksit bırakır. Demir (II) sülfatın termolizi yaklaşık 680 °C'de başlar.
Diğer demir (II) tuzları gibi, demir (II) sülfat da bir indirgeyici maddedir. Örneğin, nitrik asiti azot monoksite ve kloru klorüre indirger.
Hafif indirgeme gücü organik sentezde değerlidir.[36] Fenton reaktifinin demir katalizör bileşeni olarak kullanılır.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
![{\displaystyle {\ce {2FeSO_4->[\Delta]Fe_2O_3 + SO_2 + SO_3}}}](http://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/82d206a2a3a6352825e3146103af550b87e77b14)
