Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Beklenen yaşam süresi bir canlının ortalama ne kadar yaşadığını ortaya koyan istatistiki bir ölçüttür.
Beklenen yaşam süresi genel olarak farklı cinsiyetler ve coğrafyalar için ayrı ayrı hesaplanır. Bu ölçüt genel olarak doğumda bir insanın ortalama ne kadar yaşayabileceğini belirtmek için kullanılır ve bu değer ölüm anındaki yaşa eşittir. Bununla beraber "beklenen yaşam süresi" teknik olarak her yaş için hesaplanabilir ve insanın kalan yaşam süresini verebilir.
Beklenen yaşam süresi, hesaplamak için seçilen gruba göre büyük değişiklik gösterebilir. Örneğin yüksek çocuk ölümlerinin yaşandığı bir ülkede beklenen yaşam süresi yaşamın ilk birkaç senesinde çok hassastır. Bundan dolayı 5 yaşından sonrası için hesaplanan beklenen yaşam süresi kullanılabilir ve bu ölçüt çocuk ölümleri haricindeki etkilerin incelenmesinde kolaylık sağlar.
Terim genellikle insan bağlamında ama aynı zamanda bitki veya hayvanlar için de kullanılır. Üretilen nesneler için de kullanılan terim gıdalarda raf ömrü olarak da anılmaktadır.
|
80 üzeri
77.5-80
75-77.5
72.5-75
70-72.5
67.5-70
65-67.5 |
60-65
55-60
50-55
45-50
40-45
40 altı
veri yok |
İnsanlarda ortalama yaşam süresi ülkelere göre farklılıklar gösterebilmektedir. Esvatini'de 39,5 yıl [1] olan yaşam süresi Japonya'da 81 yıldır.[2] Andorra ise 83,5 yıl ile dünyanın en uzun ortalama yaşam süresine sahip ülkesidir. Türkiye'de ise 2008 yılı itibarıyla beklenen yaşam süresi TÜİK tarafından 73.6 yıl olarak açıklanmıştır.[3]
Bilinen en uzun yaşamış insan ise 128 yıl ile Türk kadın Halim Solmaz'dır. Dünyada yaşam süresi, çoğunlukla halk sağlığı, tıbbi bakım ve diyetlere göre ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösterir. Ölümler yoksul ülkelerde çoğunlukla savaş, açlık ve hastalıklardan (AIDS, Sıtma, vb) kaynaklanmaktadır.
Akdeniz Üniversitesi Gerontoloji (Yaşlılık Bilimi) bölümünce sürdürülen araştırmalara göre, il ve ilçelere göre yapılan değerlendirmede Türkiye'de en uzun ömürlülerin Nazilli'de, en kısa ömürlülerin ise Yozgat'ta olduğu ortaya çıkmıştır.[4]
Türkiye'nin en uzun ömürlü ama en sağlıklı insanlarının büyük çoğunlukta yaşadığı ilin Aydın, ilçenin ise Nazilli olduğu ortaya çıkmıştır. 2009 yılı itibarıyla her 100 kişiden 23'ü 60 yaş üzerinde, 90 yaş üzeri 161 sağlıklı yaşlı bulunmaktadır.
Aynı araştırmaya göre, TÜİK verilerine göre Yozgat ve çevresinde 65-75 yaş aralığında ölümlere daha sık rastlandığını, 80-90 ve üzeri yaş gruplarına çok yoğun rastlanmadığı ortaya çıkmıştır. Bölgelerin yaşam sürelerine göre yapılan ölçümlerde en uzun ömürlülerin Karadeniz Bölgesi'nde, en kısa ömürlülerin Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olduğu görülmüştür.
| Dönemi | Ortalama Yaşam Süresi | Kadın Ortalama Yaşam Süresi | Erkek Ortalama Yaşam Süresi |
|---|---|---|---|
| 2020[6] | 78.6 | 81.3 | 75.9 |
| 2012* | 75 | 78 | 72 |
| 2008 | 73.6 | 75.8 | 71.4 |
Aşağıdaki bilgiler 1961 Encyclopædia Britannica ve diğer kaynaklardan elde edilmiş olup bazıları şüpheli doğruluktadır. Aksi belirtilmediği sürece bir bütün olarak dünya nüfusunun yaşam beklentilerini temsil eder. Çoğu durumda yaşam beklentisi, sınıf ve cinsiyete göre önemli ölçüde değişmiştir.
Doğumda beklenen yaşam süresi bebek ölüm oranı hesaba katılır ancak doğum öncesi ölüm oranını dikkate almaz.
| Çağ | Doğumdan itibaren beklenen ömür süresi, (Yıl) | Notlar |
|---|---|---|
| Paleolitik | 33 | Modern avcı-toplayıcı nüfuslardan elde edilen verilere dayanarak 15 yaşında yaşam beklentisinin ilave 39 yıl (toplam 54 yaş) olduğu ve % 60 olasılıkla 15'e ulaştığı tahmin edilmektedir.[7] |
| Neolitik | 20[8] - 33[9] | Erken Neolitik verilere göre 15 yaşında toplam yaşam beklentisi 28-33 yıldır.[10] |
| Bronz Çağı ve Demir Çağı[11] | 26 | Erken ve Orta Tunç Çağı verilerine göre 15'te toplam yaşam beklentisi 28-36 yıldır.[10] |
| Klasik Yunanistan[12] | 25[13] - 28[14] | Atina Agora ve Korint verilerine göre 15 yaşında toplam yaşam beklentisi 37-41 yıldır.[10] |
| Klasik Roma | 20 - 30 | Veriler eksiktir ancak bilgisayar modelleri tahmin vermektedir. Bir insan 20 yaşına kadar hayatta kalırsa yaklaşık 30 yıl daha yaşamayı bekleyebilirdi. Kadınlar için yaşam beklentisi muhtemelen erkeklerden biraz daha uzundu.[15] |
| İslam'ın Altın Çağı[16] | 35+|tarih=Ağustos 2019}} | Akademisyenlerin ortalama ömrü 59-84,3 yıldı.[17][18][19][20] |
| Kolomb-öncesi Mezoamerika[21] | 25–30 | |
| Ortaçağ sonu İngiliz asilleri[22][23] | 30 | 21 yaşında bir aristokratın yaşam beklentisi 43 yıldı (toplam 64 yaş).[24] |
| Erken modern İngiltere[11] | 33–40 | 18. yüzyılda erkekler için 34 yıl.[25] |
| Pre-Champlain Kanadalı Denizcileri[26] | 60 | Samuel de Champlain, Mi'kmaq ve Huron topluluklarına yaptığı ziyaretlerde 100 yaşın üzerinde insanlarla tanıştığını yazdı. Daniel Paul, bölgedeki inanılmaz yaşam süresini az strese ve yağsız ete, çeşitli sebzelere ve baklagillerden oluşan sağlıklı bir diyete bağlar.[27] |
| 18.-yüzyıl Prusya[25] | 24.7 | Erkekler için.[25] |
| 18.-yüzyıl Fransa[25] | 27.5–30 | Erkekler için.[25] |
| 18.-yüzyıl Çin devleti[25] | 39.6 | Erkekler için.[25] |
| 18.-yüzyıl Edo Japonya[25] | 41.1 | Erkekler için.[25] |
| 19.-yüzyıl İngiliz Hindistanı[28] | 25.4 | |
| 19.-yüzyıl başı İngiltere[11] | 40 | |
| 1900 dünya ortalaması[29] | 31 | |
| 1950 dünya ortalaması[29] | 48 | |
| 2017 dünya ortalaması[30] | 72.2 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
