Bedre (liva)

Bedre (Osmanlıca: بدره ; Gürcüce: პეტრე; okunuşu: "p'et're"), Osmanlı idaresi tarafından 1595 tarihli mufassal defterde Gürcistan Vilayeti olarak kaydedilmiş olan Çıldır Eyaleti'nin bir livasıdır. Bedre livası ya da Liva-i Bedre olarak da bilinen Bedre, Gürcülerden ele geçirildiği için Gürcistan Vilayeti olarak kaydedilmiş olan eyaletin sekiz livasından biriydi ve bugünkü Borcomi vadisini kapsıyordu.

Bedre livasında boşalmış köylerden biri olan Likani'deki Meryem Ana Manastırı'nın ana kilisesinin kalıntıları

Tarihçe

Bedre adı Gürcüce Petre'den gelir. Osmanlılar ele geçirdiğinde Borcomi vadisi Petre adını taşıyordu. Eski Likani köyünün karşı tarafında, Kura Nehri'nin sağ kıyısında bulunan Orta Çağ'dan kalma kale de bölgenin adından dolayı Petre Kalesi (პეტრეს ციხე: "petres tsihe") adını taşımaktadır.^[1]

Osmanlı Devleti, Petre bölgesini 1578'de Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago'dan ele geçirdi. Bu bölge bu devletin doğu sınırını oluşturuyordu. Bundan dolayı Bedre livası da Çıldır Eyaleti'nin doğu toprakları konumuna sahip oldu. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti adını taşıyan bu eyalet sekiz livadan (sancak) oluşuyordu. Bedre livası dışındaki livalar, Ahasihe (اخسخه ; Gürcüce: Ahaltsihe), Hertvis (خرتوس ; Gürcüce: Hertvisi), Ahalkalak (اخلكلك ; Gürcüce: Ahalkalaki), Çıldır (چلدر ; Gürcüce: Çrdili), Poshov (پوسخو ; Gürcüce: Potshovi), Penek (پنك ; Gürcüce: Panaki) ve Ardahan-i Büzürg (اردهان بزرك ; Gürcüce: Didi Artaani) adlarını taşıyordu.^[2]

Bedre livası, Bedre ve Kaşvet nahiyelerinden oluşuyordu. Bedre nahiyesi 38, Kaşvet nahiyesi ise 11 köyü kapsıyordu. 1595 tarihli mufassal deftere göre, Bedre livasının toplam 49 köyünden 41'i boşalmış olarak kaydedilmiştir. Ağırlıklı olarak Ortodoks Gürcü nüfusunu barındıran köylerin ahalisinin bölgenin Müslüman bir devletin eline geçmesinden dolayı göç ettiği tahmin edilebilir. Kalan sekiz köyde ise toplam 37 hane yaşıyordu. Sekiz köyün sadece neredeyse bir köyün nüfusunu oluşturacak kadar az sayıda bir nüfusu barındırması, bu köylerin de büyük ölçüde boşaldığını göstermektedir.^[3]

Kaynakça

1. Kartlis Tshovreba Yer Adları ve Arkeoloji Sözlüğü (Gürcüce), Tiflis, 2013, s. 407 21 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-15-896-4.
2. "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.
3. "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt, s. 469-495". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.