Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Bahamut, (/bəˈhɑːmuːt/ bə-HAH-moot), Zekeriya el-Kazvini'ye göre, dünyanın yapısını destekleyen, derinlerde yatan bir canavardır.
Bu anlayışta yeryüzü, bazen Kuyutha'(/Kuyuthan)/Kiyuban/Kibuthan (büyük olasılıkla İbranice לִוְיָתָן " Leviathan "ın kötü bir kopyası) olarak isimlendirilen, kozmik bir canavar (öküz) tarafından desteklenen değerli taş levha üzerinde duran bir melek tarafından taşınır. Bahamut bu boğayı sırtında taşır ve kendi dengesi için suda asılı kalır.
İlk kaynaklarda adı Lutīyā olup, Balhūt ve Bahamūt takma ad olarak verilmiştir.
Bahamût, el-Kazvininin (ö. 1283),[lower-alpha 1] [1] Bahamoot, Edward Lane'in yazımıdır.[2] Yakut el-Hamavi' (ö. 1229) [lower-alpha 2] [3] ve İbnü'l-Vardi'nin (ö. 1348) eserlerinde Belhût kullanılır. [lower-alpha 3] [5]
Adının İncil'deki Behemoth'tan türediği düşünülmektedir. Bununla birlikte, orijinal İncildeki Behemoth'un balıkla hiçbir ilgisi bulunmuyor.[6]
Behemot'un balığa dönüşmesinin İslam öncesi dönemde gerçekleştiği düşünülüyor.[7] Bir senaryoya göre İncil'deki bir çift canavardan behemoth balığa ve suda yaşayan leviathan ise boğaya atanmıştı.
Bahamut, Lane tarafından yazılan kozmografi üzerine özel bir İslami eserin özeti'ne göre, dünyayı destekleyen katmanlardan biri olarak hareket eden dev bir balıktır.[2] O kadar uçsuz bucaksız ki "Balığın burun deliklerinden birine yerleştirilen dünya denizleri, çöle atılan hardal tohumu gibi olur." [2] Balığın üzerinde Kujata adında bir boğa, boğanın üzerinde "yakut" bir kaya, kayanın üzerinde ise dünyayı omuzlayacak bir melek durur. Bahamut'un altında devasa serpantin Felek bulunur.[8]
Lane bunu "yukarıda alıntılanan yazarlardan birinin eseri" olarak ifade eder, İslami kaynağı belirsizdir.[lower-alpha 4] [9]
Benzer içeriğe sahip bir dizi İslami kozmografik inceleme vardır.
Arapça kaynaklarda geçen hūt (حوت) kelimesi çevirilerde göre balık veya balina olarak karşımıza çıkabilmektedir [1] Ayrıca, meleğin ayaklarının altındaki levhayı tanımlayan ياقوت belirsiz bir anlama sahiptir [10] ve "yakut" veya çeşitli başka şekillerde çevrilebilir.
El-Damiri (ö. 1405) Vehb ibn Münebbih'in yetkisiyle Lane'in kaynaklarından biri, muhtemelen ana özetinin kaynağıydı. [lower-alpha 5] "Bahmût", Lane'in özetiyle belirli temel ayrıntılara kadar uyuşuyor. [lower-alpha 6] Bununla birlikte, boyut benzetmesinde "hardal" yerine "bir yığın kum" kullanılmasında tutarsızlık görünüyor.[11]
Kazvini'nin kozmografisi The Wonders of Creation, bu noktalarda tam tersine Lane ile aynı fikirdedir. [lower-alpha 7] [13] [14] Bununla birlikte, balığın altında ne olduğuna dair Lane'in tanımıyla biraz çelişir: su, hava, sonra karanlık bir bölge ve boğanın uzantıları. [lower-alpha 8] [lower-alpha 9] Kazvini kozmografisinin çeşitli farklı el yazmalarında var olduğu biliniyor.[15]
Her iki kozmografi de hikâyeyi Vehb ibni Münebbih, [14] [16] tarafından konuşulan ifadeler olarak sunar. Damiri versiyonunun, sadece Kazvini'nin kenar boşluklarına basılmış redaksiyonları olduğu düşünülmektedir.[17]
İbnü'l-Vardi (ö. 1348)'nin (Harīdat al-Aca'ibi) Lane tarafından kullanılan başka bir kaynaktır. Kozmografi bölümü, Yakut el-Hamavi'nin (ö. 1229) Mu'cemu'l-Buldan'ına benzer bir anlatım ve düzenlemeler içeren bir kopya olarak kabul edilir.[18]
Hem İbnü'l-Vardi [5][19] hem de Yakut'ta verilen büyük balığın adı "Balhût"tur. [3] [lower-alpha 10] [21]
Yakut [3] ve el-Vardi, boğa ile balık arasında bir kum tabakası olduğunu söylerler.[22] [9] Ayrıca balığın altında ne olduğunu biraz farklı tarif ederler.[23] [7]
Bu metinler, kozmik balık ve boğayı doğa olaylarıyla, yani gelgitlerin artması ve çekilmesi, deniz seviyesinin korunması ve depremlerle ilişkilendirir. Sadece boğa ile ilgili olan rivayet, nefesinin gelgitlerin büyümesine ve çekilmesine neden olduğu yönündedir. Balık ve boğa, yeryüzünden denize akan suyu içtikleri için, deniz seviyesinin yükselmesine karşı koyarlar. Ancak hayvanlar, kıyamet korkusu ile tedirgin olduklarında,[24] tıkanacaklardır (İbn el-Vardi, Yakut). [3]
Büyük balık ve boğa ile ilgili biri Sa'lebi'nin Tefsir al-Salebi'si, diğeri Muhammed el-Kisāʾīnin Kısas al-Enbīyāsı iki eser daha vardır.[25] Sa'lebi'nin metninde balinanın birkaç isme sahip olduğu bir elucidation şöyledir: "Tanrı, adı Lutīyā olan büyük bir balina/balık (nūn) yarattı, künyasi Balhūt, takma adı Bahamūt"tur. [26] [7]
Ayrıca Yakut, İblis'in Balhūt balinasını neredeyse depreme sebep olacak şekilde dürttüğünü, ancak Tanrı'nın balinanın gözlerine sivrisinekler göndererek dikkatini dağıttığını da aktarır. Ya da alternatif olarak, Tanrı, dev balığı büyüleyen kılıca benzer bir balık göndermişti.[3] Bu açıklama Yahudi-Müslüman geleneğinin Arap yazarlara en erken bilgi kaynağı olarak kabul edilen bir mühtedi olan Ka'b al-Ahbār'ın (ö. 650'ler) [26] bir anekdotu olarak Kıṣas al-Enbīyāʾ adlı eserinde de bulunur, ancak bu versiyonda Tanrı burnundan girip beynine ulaşan bir yaratık göndererek balinayı teslim olmaya zorlar.[24] [lower-alpha 11]
Ancak ortaçağ Araplarında daha tanıdık inançlar depremi boğa veya Kaf Dağı ile ilişkilendirir. [7] [9]
Jorge Luis Borges, Bahamut ile efsanevi Japon balığı "Jinshin-Uwo" arasında paralellikler kurmuştur.[29]
Jorge Luis Borges'in The Book of Imaginary Beings (1957) adlı çalışmasına göre Bahamut, Behemoth'tan "değiştirilmiş ve büyütülmüş" bir yaratıktır. [30] [31] [32]
Borges, Binbir Gece Masalları'nın 496. gecesi hikâyesinde (Burton baskısı) Bahamut'u İsa'nın tanık olduğu isimsiz dev balığın kimliği olarak yerleştirmiştir. [lower-alpha 12] [32] Bu dev balık bir boğayı, boğayı kayayı ve kaya bir meleği,[33] tam olarak dünyanın geleneksel Fars-Arap Orta Çağ modelinde olduğu gibi destekler.[32] [lower-alpha 13] [33] Borges, Bahamut tanımını Edward Lane'in Arabian Society in the Middle Ages'inden almıştır.[34]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
