Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Aşırı Neptün ötesi cisim (ETNO), Güneş Sistemi'nin en dış bölgesinde, Neptün'ün (30 AU) çok ötesinde Güneş'in yörüngesinde dolanan Neptün ötesi cisimlere verilen genel isimdir. Bir ETNO'nun en az 150-250 AU'luk dev bir yarı büyük ekseni vardır.[1][2] Bilinen diğer tüm Neptün ötesi cisimlere kıyasla yörüngesi diğer dev gezegenlerden çok daha az etkilenir. Bununla birlikte, varsayımsal bir Dokuzuncu Gezegen ile kütleçekimsel etkileşimlerden etkilenerek bu nesneleri benzer türde yörüngelere yönlendirebilirler.[1] Bilinen ETNO'lar, küçük yükselen ve alçalan düğüm mesafelerine sahip nesne çiftlerinin dağılımları arasında, dış tedirginliğe bir yanıtın göstergesi olabilecek, istatistiksel olarak oldukça anlamlı bir asimetri sergilerler.[3][4]
ETNO'lar üç farklı alt gruba ayrılabilir. Dağınık ETNO'lar (veya aşırı dağınık disk nesneleri, ESDO'lar) 38-45 AU civarında günberiye ve 0,85'ten daha yüksek istisnai bir dış merkezliliğe sahiptir. Normal dağınık disk nesnelerinde olduğu gibi, muhtemelen Neptün tarafından kütleçekimsel saçılma sonucu oluşmuşlardır ve hala dev gezegenlerle etkileşim halindedirler. Yaklaşık olarak 40-45 ve 50-60 AU arasında günberiye sahip olan ayrık ETNO'lar (veya aşırı ayrık disk nesneleri, EDDO'lar), Neptün'den dağınık ETNO'lara göre daha az etkilenirler, ancak yine de Neptün'e nispeten yakındırlar. Sednoid veya iç Oort bulutu nesneleri, 50-60 AU'nun ötesindeki enberi ile, Neptün'den güçlü bir şekilde etkilenmek için çok uzaktır.[1]
Aşırı Neptün ötesi cisimler arasında, olağanüstü yüksek günberiye sahip olan sednoidler bulunmaktadır. Bu dört cisim; Sedna, 2012 VP113, Leleākūhonua ve 2021 RR205'dir. Sedna ve 2012 VP113, 70 AU'dan daha büyük günberiye sahip uzak ayrık nesnelerdir. Yüksek günberi değerleri onları Neptün'den gelen önemli kütleçekimsel tedirginliklerden kaçınmak için yeterli bir mesafede tutmaktadır. Sedna'nın yüksek günberisi için önceki açıklamalar arasında uzak bir yörüngede bilinmeyen bir gezegenle yakın bir karşılaşma ve Güneş Sistemi'nin yakınından geçen rastgele bir yıldızla veya Güneş'in doğum kümesinin bir üyesiyle uzak bir karşılaşma yer almaktadır.[5][6][7]
Astronomlar Chad Trujillo ve Scott S. Sheppard tarafından keşfedilen aşırı Neptün ötesi nesneler şunlardır:
Dış Güneş Sisteminin Kökenleri Araştırması, fazla sayıda Neptün ötesi aşırı nesne keşfetmiştir; bunlar arasında:[13]
2016 yılının başından bu yana, 30 AU'dan daha büyük bir günberiye ve 250 AU'dan daha büyük bir yarı büyük eksene sahip yörüngelere sahip on adet aşırı Neptün ötesi nesne daha keşfedilmiş ve toplam sayı on altıya ulaşmıştır. Çoğu TNO, Güneş'ten 30 AU uzakta yörüngede bulunan Neptün'ün önemli ölçüde ötesinde bir günberiye sahiptir.[16][17] Genellikle, günberisi 36 AU'dan küçük olan TNO'lar Neptün ile güçlü karşılaşmalar yaşarlar.[18][19] ETNO'ların çoğu nispeten küçüktür, ancak eliptik yörüngelerinde Güneş'e en yakın mesafelerine yakın oldukları için şu anda nispeten parlaktırlar. Bunlar da aşağıdaki yörünge diyagramlarında ve tablolarda yer almaktadır.
Malena Rice ve Gregory Laughlin, TESS'in 18. ve 19. sektörlerinden gelen verileri analiz etmek için hedefli bir kaydırma-yığma arama algoritması uygulayarak aday dış Güneş sistemi cisimlerini araştırmışlardır.[20] Araştırmaları Sedna gibi bilinen ETNO'ları ortaya çıkarmış ve 80-200 AU aralığında yer merkezli mesafelerde bulunan ve onay için yer tabanlı teleskop kaynaklarıyla takip gözlemlerine ihtiyaç duyan 17 yeni dış Güneş sistemi cismi adayı belirlemiştir. Bu uzak TNO adaylarını kurtarmayı amaçlayan WHT ile yapılan bir araştırmadan elde edilen ilk sonuçlar, bunlardan ikisini doğrulayamamıştır.[21][22]
Nesne | Ağırlık merkezi Yörünge (JD 2460200,5)[lower-alpha 2] | Yörünge düzlemi | Gövde | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kararlılık[27] | Yörünge periyodu (yıl) |
Yarı büyük eksen (AU) |
Günberi (AU) |
Günöte (AU) |
Güneş'e olan güncel uzaklık (AU) |
Dışmerkezlik | Günberi açısı ω (°) |
Eğim
i (°) |
Boylamlar | Hv | mag. | Çap
(km) | ||
Çıkış düğ. ☊ or Ω (°) |
Enberi
ϖ=ω+Ω (°) | |||||||||||||
Sedna | Dengeli | 12600 | 541,6 | 76,369 | 1006,92 | 75,4 | 0,859 | 310,84 | 11,93 | 144,3 | 95,14 | 1,3 | 20,7 | 1.000 |
Alicanto | Dengeli | 6700 | 355,3 | 47,327 | 663,36 | 46,4 | 0,8668 | 327,01 | 25,5 | 66,04 | 33,05 | 6,5 | 23,5 | 200 |
2007 TG422 | Dengesiz | 13900 | 577,2 | 35,559 | 1118,81 | 34,6 | 0,9384 | 285,73 | 18,59 | 112,91 | 38,64 | 6,5 | 22,5 | 200 |
Leleākūhonua | Dengeli | 51800 | 1389 | 65,072 | 2713,25 | 64,1 | 0,9532 | 117,58 | 11,67 | 300,98 | 58,56 | 5,5 | 24,6 | 220 |
2010 GB174 | Dengeli | 6250 | 339,3 | 48,34 | 630,26 | 47,4 | 0,8575 | 346,72 | 21,57 | 130,77 | 117,49 | 6,5 | 25,2 | 200 |
2012 VP113 | Dengeli | 4530 | 273,9 | 80,538 | 467,17 | 79,6 | 0,7059 | 294,07 | 24,02 | 90,85 | 24,92 | 4,0 | 23,3 | 600 |
2013 FL28 | ? | 6280 | 340,2 | 32,145 | 648,32 | 31,2 | 0,9055 | 224,9 | 15,83 | 294,36 | 159,26 | 8,0 | 23,4 | 100 |
2013 FT28 | Yarı dengeli | 4720 | 281,5 | 43,416 | 519,49 | 42,4 | 0,8457 | 41,02 | 17,43 | 217,69 | 258,71 (*) | 6,7 | 24,2 | 200 |
2013 RF98 | Dengesiz | 8190 | 406,2 | 36,106 | 776,26 | 35,2 | 0,9111 | 311,81 | 29,49 | 67,66 | 19,47 | 8,7 | 24,6 | 70 |
2013 RA109 | ? | 12100 | 527,1 | 46,038 | 1008,19 | 45,1 | 0,9127 | 263,09 | 12,4 | 104,82 | 7,91 | 6,1 | 23,1 | 200 |
2013 SY99 | Yarı dengeli | 26300 | 884,5 | 50,037 | 1718,93 | 49 | 0,9434 | 31,78 | 4,21 | 29,53 | 61,31 | 6,7 | 24,5 | 250 |
2013 SL102 | ? | 6440 | 346 | 38,159 | 653,94 | 37,2 | 0,8897 | 265,68 | 6,5 | 94,77 | 0,45 | 7,0 | 23,2 | 140 |
2014 FE72 | Dengesiz | 76200 | 1798 | 35,903 | 3559,58 | 35 | 0,98 | 133,44 | 20,67 | 336,92 | 110,36 | 6,2 | 24,3 | 200 |
2014 SX403 | ? | 8140 | 404,5 | 35,631 | 773,46 | 34,6 | 0,9119 | 175,22 | 42,89 | 149,15 | 324,37 (*) | 7,1 | 23,8 | 130 |
2014 SR349 | Dengeli | 5850 | 324,7 | 47,454 | 601,9 | 46,5 | 0,8538 | 341,21 | 17,94 | 35,02 | 16,23 | 6,7 | 24,2 | 200 |
2014 TU115 | ? | 7110 | 369,9 | 34,999 | 704,8 | 34,1 | 0,9054 | 225,28 | 23,49 | 192,26 | 57,54 | 7,9 | 23,5 | 90 |
2014 WB556 | ? | 5240 | 301,7 | 42,76 | 560,73 | 41,8 | 0,8583 | 235,7 | 24,15 | 114,89 | 350,59 (*) | 7,3 | 24,2 | 150 |
2015 BP519[28] | ? | 10700 | 484,5 | 35,386 | 933,55 | 34,4 | 0,927 | 347,62 | 54,12 | 135,15 | 122,77 | 4,5 | 21,7 | 550[29] |
2015 GT50 | Dengesiz | 5110 | 296,5 | 38,372 | 554,67 | 37,4 | 0,8706 | 128,79 | 8,82 | 46,05 | 174,84 (*) | 8,5 | 24,9 | 80 |
2015 KG163 | Dengesiz | 16200 | 641,2 | 40,491 | 1241,82 | 39,5 | 0,9368 | 32,2 | 14,02 | 219,18 | 251,38 (*) | 8,2 | 24,4 | 100 |
2015 RX245 | Yarı dengeli | 10100 | 467,2 | 45,675 | 888,63 | 44,7 | 0,9022 | 64,68 | 12,1 | 8,58 | 73,26 | 6,2 | 24,1 | 250 |
2016 SA59 | ? | 4240 | 261,8 | 39,12 | 484,56 | 38,1 | 0,8506 | 200,61 | 21,5 | 174,61 | 15,22 | 7,8 | 24,2 | 90 |
2016 SD106 | ? | 7610 | 386,9 | 42,713 | 731,06 | 41,7 | 0,8896 | 162,76 | 4,8 | 219,5 | 22,26 | 6,7 | 23,4 | 160 |
2018 VM35 | ? | 5070 | 295,3 | 44,667 | 545,94 | 43,7 | 0,8487 | 303,37 | 8,47 | 192,23 | 135,6 (*) | 7,7 | 25,2 | 140 |
2019 EU5 | ? | 35400 | 1077 | 46,782 | 2108,1 | 45,8 | 0,9566 | 109,31 | 18,2 | 109,21 | 218,52 (*) | 6,4 | 25,6 | 180 |
2021 DK18 | ? | 19800 | 731,6 | 44,498 | 1418,77 | 43,5 | 0,9392 | 234,76 | 15,45 | 322,22 | 196,98 (*) | 6,8 | 25,1 | 180 |
2021 RR205 | ? | 40800 | 1185 | 55,655 | 2314,82 | 54,6 | 0,953 | 208,99 | 7,64 | 108,37 | 317,16 (*) | 6,8 | 24,6 | 180 |
uo5m93[30] | ? | 283 | 39,5 | 526 | 41,7 | 0,86 | 43,3 | 6,8 | 165,9 | 209,3 (*) | 8,9 | 25,0 | 70? | |
Hipoteze göre ideal Yörünge ögeleri değerleri | — | >250 | >30 | — | — | >0,5 | — | 10~30 | — | 2~120 | — | — | — | |
Varsayımsal | 8,000–22,000 | 400–800 | ~200 | ~1,000 | ~1,000? | 0,2–0,5 | ~150 | 15–25 | 91±15 | 241±15 | >22,5 | ~40,000 |
En uç örnek, hem en yüksek eğime[34] hem de en uzak düğüm mesafesine sahip olan, Caju lakaplı 2015 BP519'dır; bu özellikler onu bu popülasyon içinde olası bir aykırı değer haline getiriyor.[2]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.