Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi - (kısaca: MM) Azerbaycan Cumhuriyetinin anayasal devlet organı. Tek meclisli parlamentodur ve 125 milletvekilinden ibarettır. Milletvekilleri liste usulü çoğunluk sistemi, genel, eşit ve direkt seçim hukuk esasında hür, kişisel ve gizli oylama yolu ile 5 yıllık döneme seçiliyor.
| Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi | |
|---|---|
| 7. Yasama Dönemi | |
 | |
| Tür | |
| Tür | |
| Başkanlık | |
Başkan | |
Başkan Vekili | |
Başkan Yardımcısı | |
| Yapı | |
| Sandalye | 125 |
 | |
Siyasi gruplar | Hükûmet (68)
Bağımsız (44)
Diğer (13) Boş (0)
|
| Seçimler | |
| Liste usulü çoğunluk | |
Son seçim | 2024 Azerbaycan genel seçimleri |
| Slogan | |
| Azerbaycan'da iktidarın (gücün) kaynağı halktır! | |
| Toplantı yeri | |
 | |
| Website | |
Tarihçe
Azerbaycan siyasi tarihinde parlamento
İlk kez 21 Haziran 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin genel seçimlerle ilgili Kararnamesi kabul edildi. Kararnameye esasen Meclis 120 kişiden ibaret olacaktı. Ayrıca parlamento seçimlerinde 20 yaşına basan her iki cinsten kişiler oy kullana bilecekti. İstisna olarak yerel ve merkezi yönetimlerde çalışan kişiler Millî Meclise seçilemez, yalnızca oy kullanabilirler. Ek olarak akli dengesi yerinde olmayanlar, duyma engelliler ve kayyum altında olanlar oy kullanamazlar. Aynı zamanda mahpuslar ve askeri kaçaklar da oy kullanamazlar. Seçimlere katılmak için en az 100 imza toplanmalıdır.[1]
Millî Meclisin kurulması
30 Ağustos 1991'de Azerbaycan yeniden bağımsızlığını kazandıktan sonra, 18 Ekim tarihinde "Bağımsızlıkla ilgili Anayasal Kararname" Yüksek Sovyet tarafından kabul edildikten sonra parlamento ile ilgili reformlara başlandı.
Yüksek Sovyetteki Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku üyeleri parlamentonun oturumlarının az olmasına itiraz ederek onun daha etkin çalışması için 50 kişiden ibaret Millî Şura'nın yaratılması için teklifte bulundular.
Uzun süren tartışmalardan sonra çoğunluğu eski AKP üyeleri olan Yüksek Sovyet, eski Ayaz Mutallibov iktidarı 25'i iktidarı destekleyenler, 25'i Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku (İttifakı) veya kısaca Demblok üyelerinden ibaret 50 kişilik Millî Şura'nın oluşturulmasına izin verdiler.
Böylece 1991'in sonlarına kadar 360 kişiden ibaret olan Yüksek Sovyet'in sürekli etkin olacak organı Millî Şura yaratıldı. Buna rağmen Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti 1995 tarihine kadar etkin olmuştur.
1995'ten itibaren Azerbaycan'ın anayasal yasama organı Millî Meclistir ve 5 yılda bir Millî Meclise 125 seçim bölgesinden liste usulü çoğunluk seçim sistemiyle 125 milletvekili seçiliyor.
Sonuncu kez 2000 Azerbaycan genel seçimlerinde 100 milletvekili liste usulü çoğunluk seçim sistemi, 25 milletvekili ise nispi oylama sistemi ile seçildi. 2002 Referandumu ile nispi temsil kaldırıldı.
Millî Meclis tarihinde milletvekili transferi ilk ve son kez 1. dönem MM'de 1998'de gerçekleşti. 5 YAP milletvekili, 2 bağımsız milletvekili eski meclis başkanı Resul Guliyev'in yeni genel başkan seçildiyi Azerbaycan Demokrat Partisine geçti. Böylece Azerbaycan Demokrat Partisi ana muhalefet partisi statüsünü AHCP ve AMİP'ten aldı.
Merkez teşkilatı
- Milli Meclisin Aparatı (İşler Müdürlüğü)
Meclis yapısı
Millî Meclis 125 milletvekilinden oluşur. Bunlardan 4 kişi meclis yönetiminde temsil edilmektedir.
15 daimi komite ve milletvekillerinden oluşan 2 komisyon (Disiplin ve Hesaplayıcı) var.
Millî Meclis Ofisinin Başkanı, Başkanın 1 yardımcısı, katiplik, 10 bölüm, 23 sektör işleri müdürlüğü hizmetlerinden oluşur.
Başkanlık
Millî Meclisin başkanlığı 4 kişiden ibarettir:
- Başkan
- Başkanın 1. Yardımcısı
- 2 Başkan Yardımcısı
Komisyonlar
| Komite ve Komisyon | Başkan | Parti | |
|---|---|---|---|
| Hukuk siyaseti ve Devlet Kuruculuğu Komitesi | Ali Hüseynli | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| İnsan Hakları Komitesi | Zahit Oruç | Bağımsız | |
| Savunma, Güvenlik ve Yolsuzluk ile mücadele Komitesi | Ziyafet Askerov | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Doğal Kaynaklar, Enerji ve Çevre Komitesi | Sadık Kurbanov | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Ekonomi Siyaseti, Sanayi ve Mülkiyet Komitesi | Tahir Mirkişili | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Bayındırlık Siyaseti Komitesi | Tahir Rızayev | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| İş ve Sosyal Siyaset Komitesi | Musa Guliyev | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Sağlık Komitesi | Ehliman Emiraslanov | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Kamu Dernekler ve Dini Kuruluşlar Komitesi | Fezail İbrahimli | Vatandaş Dayanışması Partisi | |
| Aile, Kadın ve Çocuk Meseleleri Komitesi | Hicran Hüseynova | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Gençler ve Spor Komitesi | Adil Aliyev | Bağımsız | |
| Bilim ve Eğitim Komitesi | Bahtiyar Aliyev | Bağımsız | |
| Kültür Komitesi | Fazıl Mustafa | Büyük Kuruluş Partisi | |
| Yerel Meseleler Komitesi | Siyavuş Nevruzov | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Uluslararası İlişkiler ve Parlamentolararası İlişkiler Komitesi | Samet Seyidov | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Disiplin Komisyonu | Eldar İbrahimov | Yeni Azerbaycan Partisi | |
| Hesaplayıcı Komisyonu | Eldar Guliyev | Bağımsız | |
Siyasi partilerin temsili
Mecliste en az 25 milletvekili bulunduran siyasi partiler meclis grubu kurma hakkına sahiptir. Millî Meclis kurulduğundan bu yana (1995'ten) hiçbir parti (iktidar partisi YAP dahil) Meclis Grubu oluşturmamıştır.
Milletvekilleri dağılımı
| Parti | Genel Başkan | Başlangıç | Mevcut | Değişim | Statü | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| YAP | Yeni Azerbaycan Partisi | İlham Aliyev | 68 / 125 | 68 / 125 |  | İktidar | |
| - | Bağımsızlar | - | 44 / 125 | 44 / 125 | | İktidarı destekleyen | |
| VHP | Vatandaş Dayanışması Partisi | Sabir Rüstemhanlı | 3 / 125 | 3 / 125 | | İktidarı destekleyen | |
| AHD | Adalet, Hukuk, Demokrasi Partisi | Kudret Hasanguliyev | 2 / 125 | 2 / 125 | | İktidarı destekleyen | |
| AVP | Ana Vatan Partisi | Fezail Ağamalı | 1 / 125 | 1 / 125 | | İktidarı destekleyen | |
| ADMP | Azerbaycan Demokratik Maarifçilik Partisi | Elşen Musayev | 1 / 125 | 1 / 125 | | İktidarı destekleyen | |
| AMİP | Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi | Arzuhan Alizade | 1 / 125 | 1 / 115 | | İktidarı destekleyen | |
| BAK | Büyük Azerbaycan Partisi | Elşad Musayev | 1 / 125 | 0 / 115 | | İktidarı destekleyen | |
| BKP (BQP) | Büyük Kuruluş Partisi | Fazıl Mustafa | 1 / 125 | 1 / 115 | | İktidarı destekleyen | |
| DİP | Demokratik Islahatlar Partisi | Asım Mollazade | 1 / 125 | 1 / 125 | | İktidarı destekleyen | |
| MCP | Millî Cephe Partisi | Razi Nurullayev | 1 / 125 | 1 / 125 | | İktidarı destekleyen | |
| REAL | Cumhuriyetçi Alternatif Partisi | İlgar Mammadov | 1 / 125 | 1 / 125 | | İktidarı destekleyen | |
| Toplam | 125 | 125 | |||||
Yasama dönemleri
| Seçimler | Dönem | Tarih | Üye sayısı |
|---|---|---|---|
| 1990 genel seçimleri | Azerbaycan Yüksek Sovyeti 12. Dönem | 1990-1991 | 360 |
| Geçiş Dönemi | Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti | 1991-1995 | 360 |
| Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Şûrası | 1992-1995 | 50 | |
| 1995 genel seçimleri | Azerbaycan Millî Meclisi 1. Dönem | 1995-2000 | 124 |
| 2000 genel seçimleri | Azerbaycan Millî Meclisi 2. Dönem | 2000-2005 | 124 |
| 2005 genel seçimleri | Azerbaycan Millî Meclisi 3. Dönem | 2005-2010 | 125 |
| 2010 genel seçimleri | Azerbaycan Millî Meclisi 4. Dönem | 2010-2015 | 125 |
| 2015 genel seçimleri | Azerbaycan Millî Meclisi 5. Dönem | 2015-2020 | 125 |
| 2020 genel seçimleri | Azerbaycan Millî Meclisi 6. Dönem | 2020-2024 | 125 |
| 2024 genel seçimleri | Azerbaycan Millî Meclisi 7. Dönem | 2024-günümüz | 125 |
Faaliyeti
| Karar | Yeter Sayı |
|---|---|
| Referandum | 83 |
| Cumhurbaşkanlığı Seçimi | |
| Parlamento Seçimi | |
| Milletvekilliği Statüsü | |
| Dönemin ilk toplantısının onaylanması | |
| Millî Meclisin Kapalı Oturumları | |
| Belediye Seçimleri | 63 |
| Millî Meclis Başkan ve Başkan Yardımcılarının Seçimi | |
| Millî Meclis Komite, Komisyon Başkanı, Başkan Yardımcısı ve Üye Seçimi | |
| Milletvekili Dokunulmazlığının Kaldırılması | |
| Milletvekilliğinin Düşürülmesi | |
| Hesaplar Odası Başkan, Başkan Yardımcısı ve Denetçinin Atanması | |
| Devlet madalyası | |
| İdari birimler ve Devlet Sınırları | |
| Uluslararası Anlaşmaların Onaylanması ve Feshi | |
| Devlet Bütçesinin Onaylanması ve Kontrolü | |
| İnsan Hakları Vekilinin Seçilmesi | |
| Askerî Doktrinin Onaylanması | |
| Cumhurbaşkanı Kararnamesinin Onaylanması | |
| Başbakanın Atanmasına Onay | |
| Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve İstinaf Mahkemeleri Hakimlerinin Atanması | |
| Başsavcının Atanması veya Görevden Alınmasına Kabulü | |
| Cumhurbaşkanının Görevden Düşürülmesi | |
| Hakimlerini Görevden Alınması | |
| Bakanlar Kurulu Güvenoyu | |
| Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesinin Atanması veya Görevden Alınması | |
| Savaş İlanı veya Barışın Kabulü | |
| Af İlanı | |
| Olağanüstü Hal İlanı veya İptali | |
| Millî Mecliste Kanun Kabulü | |
| Olağanüstü Toplantı | 42 |
| Meclis Grubu oluşturma | 25 |
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
