Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Avrupa Savunma Birliği Antlaşması ya da Paris antlaşması,[1] 27 Mayıs 1952'de Avrupa bütünleşmesine taraf olan 6 ülke -Benelüks ülkeleri, Fransa, İtalya ve eski Batı Almanya tarafından imzalanan, ama asla onaylanamayan anlaşmadır. Anlaşma, ortak bir Avrupa silahlı kuvvetleriyle beraber bir de Avrupa Savunma Topluluğu (AST) kuracaktı. Anlaşma Fransız parlamentosundan onay almayı başaramadı ve İtalya'da hiç meclise sunulmadı. Bu yüzden asla yürürlüğe giremedi. Onun yerine Batı Almanya, 1948'deki Batı Birliği'nin yanı sıra NATO'nun da faal olmayan halefi Batı Avrupa Birliği'ne (BAB) alındı.
Anlaşma, ABD'nin Batı Almanya'ya tekrar silahlanma çağrısının ardından o zamanın Fransız Başbakanı René Pleven'in 1950'de önerdiği Pleven Planı ile başladı. Batı Almanya'nın NATO üyeliği teklifine alternatif olarak ortak bir Avrupa savunma altyapısının kurulması, Alman askeri potansiyelinin Doğu Bloku'yla olası bir çatışma durumunda kullanılabilmesi demekti. Nasıl Schuman Bildirgesi Almanya'nın kendi başına savaş başlatabilecek ekonomik güce ulaşmasını engelleme amacı taşıyorduysa, Pleven Planı ve AST de Almanya'nın tekrar savaş çıkarma riskini sıfıra indirme amacı taşıyordu.
Avrupa Savunma Topluluğu (AST), millî unsurlara bölünmüş, ortak bütçesi, ortak silahları, merkezi tedarik sistemi ve kurumları olan ortak bir Avrupa ordusunu da beraberinde getirebilirdi.
Aşağıdaki diyagram, AST Anlaşması'nda sözü geçen kurumların, AST kontrolündeki Avrupa Savunma Kuvvetleri'nin (ASK) ve AST ve NATO arasındaki bağlantının işleyişini göstermektedir:
Bu orduda, Fransız, İtalyan, Belçikalı, Hollandalı ve Lüksemburglu birimler kendi millî hükûmetlerine, Batı Alman birimleriyse AST'ye rapor verecekti. Alman militarizminin dönüşünden korkulduğu için Batı Almanya hükûmetinin Alman ordusu üzerinde kontrolü olması istenmiyordu. Oysaki, bu şartın reddedilmesi durumunda Batı Almanya hükûmetinin her hâlükarda kendi ordusunu kontrol etmesine izin verileceği konusunda anlaşılmıştı ki bu durum anlaşma metninde yazmamıştır.
1940'ların sonunda Soğuk Savaş'ın yarattığı kutuplaşma daha da belirginleşiyordu. Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği'nin güçlenmesine şüpheyle bakıyor ve Avrupa devletleri kendilerini bir Sovyet işgali olasılığına karşı savunmasız hissediyordu. Bu güvensizlik ortamında ABD, Batı Almanya'nın yeniden silahlanmasının Avrupa ve tüm Batı Bloku'nun güvenliği için gerekli olduğunu düşündü.[2] Eylül 1950'de Dean Acheson, Yüksek Komiser John J. McCloy'un gönderdiği bir telgraf üzerine Avrupa ülkelerine NATO savunma altyapısını güçlendirme amaçlı yeni bir plan, "paket" (İngilizce: package) adı verilen Amerikan planını sundu. Buna göre 12 Batı Almanya tümeni oluşturulacaktı. Ancak Almanya'nın II. Dünya Savaşı'nda Avrupa'da, özellikle Fransa'da yarattığı yıkımın ardından hiçbir Avrupa ülkesi Alman ordusunun yeniden oluşturulması fikrine hazır değildi.[3] Kendilerini iki süper güç arasında bulan ülkeler, bu duruma Avrupa bütünleşmesini ilerletme olanağı olarak bakarak yeni çift kutuplu düzenin yarattığı askeri etki kaybını bertaraf etmeye çalıştılar.[4]
24 Ekim 1950'de Fransa Başbakanı René Pleven, çoğunlukla Jean Monnet tarafından tasarlandığı hâlde kendisinin adıyla anılacak yeni bir plan teklif etti ki buna göre uluslarüstü bir Avrupa Ordusu oluşturulacaktı. Bu projeyle Fransa, bir yandan Amerika'nın taleplerini karşılarken bir yandan da Almanya'nın yeniden silahlanmasının önüne geçiyordu.[5] AST, Batı Almanya, Fransa, İtalya ve Benelüks ülkelerini içerecek, ABD hariç tutulacaktı. Amerika'nın baskın bir rol oynadığı NATO'ya, Fransa'nın baskın rolü oynadığı bir alternatif olacaktı. Nasıl Schuman Bildirgesi Almanya'nın kendi başına savaş başlatabilecek ekonomik güce ulaşmasını engelleme amacı taşıyorduysa, Pleven Planı ve AST de Almanya'nın tekrar savaş çıkarma riskini sıfıra indirecekti. Birleşik Krallık katılmayı reddetti.
Pleven Planı'na göre, Avrupa Ordusu, üye ülkelerin askeri birimlerinden meydana gelecek ve üye ülkelerin bakanlarından müteşekkil bir konseyce idare edilecekti.
Fransa, güvelik ve savunmalarındaki millî egemenliğini kaybetmekten korkuyordu. Bu yüzden Paris, tamamen uluslarüstü bir Avrupa ordusuna tahammül edemezdi.[6] Ancak, Amerika'nın bir Batı Almanya ordusunda büyük çıkarı olduğu için modifiye edilmiş bir Pleven Planı için hazırlanan Avrupa Savunma Topluluğu (AST) adlı anlaşma taslağı, Mayıs 1952'de Fransız desteğiyle hazır edildi. Yeni AST anlaşması 27 Mayıs 1952'de imzalandı.
Bir takım şüphe ve tereddütlere rağmen ABD ve altı AKÇT üyesi Pleven Planı'nı onayladı. Bu, Şubat 1951'de başlatılan Paris Konferansı'na yol açtı ki orada uluslarüstü ordunun yapısı müzakere edilmekteydi. Tavizler ve farklılıklar arasında, 27 Mayıs 1952'de altı dış işleri bakanı AST'yi kuran Paris Antlaşması'nı imzaladı.[7]
Fransa'nın merkezi rolüne rağmen AST planının çökme nedeni Fransız Parlamentosu'ndan onay alınamamasıydı. Anlaşmanın onaylanamamasının iki nedeni vardı; bunlardan biri uluslararası arenadaki büyük değişimler, diğeri de Dördüncü Fransız Cumhuriyeti'nin iç sorunlarıydı.[8] AST'nin Fransa'nın millî egemenliğini zedelediği yönündeki Gaullist kaygılar, Fransız Cumhuriyeti'nin bölünmezliğiyle ilgili anayasal çekinceler ve Batı Almanya'nın yeniden militarize olmasıyla ilgili korkular söz konusuydu. Fransız Komünistleri, bu teklife Fransa'yı kapitalist Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlayıp da Varşova Paktı'nın karşısına almayı amaçladığı için karşı çıktı. Diğer yasa koyucular da Birleşik Krallık'ın yokluğundan kaygılandı. AST, 30 Ağustos 1954'te Fransız Millî Meclisi'ne sunuldu ve 319'a karşı 264 oyla reddedildi. Bu süre içerisinde olası bir çatışma kaygıları Josef Stalin'in vefatı ve Kore Savaşı'nın sonlanmasıyla ortadan kayboldu. Bu korkulara 1950'deki orijinal Pleven Planı'yla 1954'te reddedileni arasındaki aşırı kopukluk da eşlik etmekteydi. Farklılıklar arasında tümen değil de bölük düzeyinde askeri entegrasyon ve komuta sistemindeki NATO'nun Avrupa Üstün Müttefik Kumandanı'nı (SACEUR) AST harekât kabiliyetinin başına koyan değişiklikler söz konusuydu. İtalya da anlaşmayı asla onaylamadı.[9][10] Başbakan Pierre Mendès France, anlaşmanın muhaliflerini başka imzalayan devletlerle ek protokoller onaylatmaya çalışarak yatıştırmayı denedi. Bunlar arasında örtme kuvvetlerinin tek çatı altında birleştirilmesi, başka bir deyişle Batı Almanya'da konuşlandırılanların yanı sıra bütçe ve diğer idari sorunlar konusunda daha büyük çaplı millî özerklik uygulanması vardı. Britanya, planı prensipte onaylamakla beraber ancak uluslarüstülük azaltılırsa katılmayı kabul etti.
Anlaşma asla yürürlüğe girmedi. Fransız Meclisi'nden onay alamamasının ardından onun yerine Batı Almanya NATO'ya dahil edildi ve AET üye devletleri De Gaulle destekli Fouchet Planı (1959–1962) çerçevesinde bir dış politika işbirliği başlatmayı denediler. Avrupa dış politikası en nihayetinde, üçüncü çaba sonucunda Avrupa Politik İş Birliği (APİB) (1970) adı altında kurulabilmişti. Bu, Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası'nın (ODGP) selefi oldu.
Günümüzde Avrupa Birliği ve NATO, eskiden ayrıca Batı Avrupa Birliği, AST için öngörülen işlevlerin bazılarını hep beraber yerine getirmektedir ancak hiç biri AST'nin sağlayabilmesi planlanan uluslarüstü askeri kontrole sahip değildir.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
