Loading AI tools
İkbal (Osmanlı Türkçesi: اقبال), Osmanlı İmparatorluğu padişahının kadın rütbesinin altında yer alan padişah eşine verilen unvandı.[1][2][3][4]
İkbal (اقبال) kelimesi Arapça bir kelime olup, uğurlu,[5] veya talihli[6] anlamına gelir. Tarihçiler bunu 'şanslı olan' ya da 'favori' olarak tercüme ettiler.[2]
İkbal, unvanlı bir eşti ve padişah tarafından da bu şekilde tanınmıştı.[10] İkballerin sayısı değişiyordu. Baş ikbal (kıdemli ikbal, kıdemli favori, kıdemli şanslı'), ikinci ikbal ('ikinci ikbal, ikinci favori, ikinci şanslı'), üçüncü ikbal ('üçüncü ikbal, üçüncü favori, üçüncü şanslı') .), dördüncü ikbal ("dördüncü ikbal, dördüncü favori, dördüncü talihli") vb. şeklinde sıralandılar.[2][3] pozisyonları padişahın gözüne girme sırasına göre[1] yükseltilirdi.[7]
İkballer genellikle iffetlü[8] (dürüst, erdemli),[9] ve ismetlü[8] (erdemli), ön ek unvanlarını ve hanım[9][10] hatun,[2][11] ve kadın.[12][13] son ek unvanlarını taşırlardı.
18. yüzyıl
Rütbe ilk olarak 17.yüzyılın sonlarına doğru,[3] Sultan II. Mustafa'nın hükümdarlığı (1695 — 1703) sırasında ortaya çıktı.[14] 18.yüzyıl padişahlarından I. Mahmud (1730 – 1754) ve III. Mustafa (1757 – 1773) da ikballere sahipti.[2]
18. yüzyılda ikballer 'efendi yardımcısı, hanımefendi' anlamına gelen kalfa unvanını taşıyorlardı.[2] Bu, o dönemde her iki türden de üst düzey harem kariyerine uygun olduklarını gösteriyor.[4] Ayrıca padişah kadınlarının veya ketkhüda kadınlarının veya daye hatunlarının yer almadığı cariyeler listesinde de yer almaları, 18. yüzyılda aileden ziyade evin bir parçası olarak kimliklerini vurgulamaktadır. 19. yüzyılda kalfa teriminin yalnızca ev personeli için kullanıldığı görülmektedir.[15]
18. yüzyılda ikballerin özel hizmetçileri vardı ve üç ayda bir 250 kuruş maaş alıyorlardı.[1]
19. yüzyıl
Bu ikbal alma geleneği on dokuzuncu yüzyıla kadar devam etti.[3] İkballer gedikliler arasından seçilirdi.[2] Her ikbalin kendine ait bir "nöbet gecesi" vardı. Maaşları[2] 20.000 kuruştu.[16] Kişisel hizmetkarları vardı.[3] Kıyafetler kadının harem hiyerarşisindeki konumunu yansıttığından, ikballer zengin kumaşlar giyerlerdi ve kışın da yüksek statülerinin göstergesi olan dolgun elbiseler[2] giyerlerdi.[3]
Her ikbal kendi dairesinde ya da bazen köşklerde[17] ikamet ediyordu. 19. yüzyılda sarayın ikinci katında biri Boğaz'a bakan ve salon olarak kullanılan, diğeri ise saray bahçelerine bakan ve yatak odası olarak hizmet veren iki odaları vardı.[7] Padişahlar bir ikbal'i, hastaysa veya yeni doğum yaptıysa ziyarete gelirlerdi.
Önceleri bir ikbalin hamile kaldıktan sonra kadın rütbesine yükseltildiği düşünülse de durum böyle değildi.[1] Kadınların yerini ancak kadınlardan birinin ölmesi veya boşanmış olması durumunda alabilirdi. Kadınlar arasında boşluk oluşması durumunda kıdemli ikbal, kadın statüsüne yükseltilirdi.[3] Bir padişahın vefatı üzerine, onun çocuk doğurmayan ikballerinden herhangi biri, bir devlet adamıyla evlendirilirdi. Diğerleri ise Eski Saray'a çekilirdi.[1]
İkballer de haremdeki diğer kadınlarla aynı miras hukukuna tabiydi. Ancak genellikle şeref yerlerine gömülürlerdi.[1]
Geleneksel olarak ikbal olarak anılan imparatorluk eşleri:
- Nükhetsezâ Hanım (1827–1850), padişah I. Abdülmecid'in eşi
- Navekmisal Hanım (1827–1854), padişah I. Abdülmecid'in eşi
- Şayeste Hanım (1836–1912), padişah I. Abdülmecid'in eşi
- Serfiraz Hanım (1837–1905), padişah I. Abdülmecid'in eşi
- Müşfika Kadın (1867–1961), padişah II. Abdülhamid'in eşi
- Peyveste Hanım (1873–1943), Sultan II. Abdülhamid'in eşi
- Fatma Pesend Hanım (1876–1928), Sultan II. Abdülhamid'in eşi
- Behice Hanım (1882–1969), Sultan II. Abdülhamid'in eşi
- Nevvare Hanım (1901–1992), padişah VI. Mehmed'in eşi
- Nevzad Hanım (1902–1992), padişah VI. Mehmed'in eşi
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
