Kaharian ng Italya

Ang Kaharian ng Italya (Italyano: Regno d'Italia, pagbigkas [ˈreɲɲo diˈtaːlja]) ay isang estado na umiiral mula noong Marso 17, 1861—nang ipahayag na Hari ng Italya si Victor Emmanuel II ng Cerdeña—hanggang Hunyo 12, 1946, nang pamunuan ng sibil na deskontento ang isang referendum sa institusyon na talikuran ang monarkiya at buuin ang modernong Italyanong Republika. Ang estado ay itinatag bilang isang resulta ng Pag-iisa ng Italya sa ilalim ng impluwensya ng Kaharian ng Cerdeña na pinangunahan ng Saboya, na maaaring ituring itong estado bilang legal na hinalinhan nito.

Tungkol sa the Kingdom of Italy (1861–1946) ang artikulo na ito. Para sa ibang mga gamit, tingnan ang Kaharian ng Italya (paglilinaw).

Kingdom of Italy Regno d'Italia (Italyano)
1861–1946
Flag Greater coat of arms (1890–1929; 1943–1946)
Salawikain: FERT (Motto for the House of Savoy)
Awiting Pambansa:  (1861–1943; 1944–1946) Marcia Reale d'Ordinanza ("Royal March of Ordinance") (1924–1943) Giovinezza ("Youth") (1943–1944) La Leggenda del Piave ("The Legend of Piave")
The Kingdom of Italy in 1936 The Kingdom of Italy in 1861
Kabisera	Turin (1861–1865) Florence (1865–1871) Rome (1871–1946) Brindisi (de facto) (1943–1944)
Pinakamalaking lungsod	Rome
Karaniwang wika	Italian
Relihiyon	96% Roman Catholicism (state religion)
Katawagan	Italian
Pamahalaan	Unitary Constitutional monarchy under a fascist totalitarian dictatorship (1922–1943) under military occupation (1943–1945)
King
• 1861–1878	Victor Emmanuel II
• 1878–1900	Umberto I
• 1900–1946	Victor Emmanuel III
• 1946	Umberto II
Prime Minister
• 1861 (first)	Count of Cavour
• 1922–1943	Benito Mussolini[a]
• 1945–1946 (last)	Alcide De Gasperi[b]
Lehislatura	Parliament (1861–1943) National Council (1945–1946)
• Mataas na Kapulungan	Senate
• Mababang Kapulungan	Chamber of Deputies (1861–1939) Chamber of Fasces and Corporations (1939–1943)
Kasaysayan
• Unification	17 March 1861
• Treaty of Vienna	3 October 1866
• Capture of Rome	20 September 1870
• Triple Alliance	20 May 1882
• Treaty of London	26 April 1915
• March on Rome	28 October 1922
• Pact of Steel	22 May 1939
• Tripartite Pact	27 September 1940
• Fall of Fascism	25 July 1943
• Republic	2 June 1946
Lawak
1861[1]	250,320 km2 (96,650 mi kuw)
1936[1]	310,190 km2 (119,770 mi kuw)
Populasyon
• 1861[1]	21,777,334
• 1936[1]	42,993,602
KDP (PLP)	Pagtataya sa 1939
• Kabuuan	151 billion (2.82 trillion in 2019)
Salapi	Lira (₤)
Pinalitan Pumalit 1861: Kingdom of Sardinia 1866: Kingdom of Lombardy–Venetia 1870: Papal States 1924: Free State of Fiume 1945: Italian Social Republic 1929: Vatican City 1943: Italian Social Republic 1946: Italian Republic Free Territory of Trieste SFR Yugoslavia Greece
Il Duce from 1925. While the Kingdom of Italy ended in 1946, de Gasperi continued as Prime Minister of the Republic until 1953.

Pangkalahatang-ideya

Teritoryo

Ang Kaharian ng Italya noong 1924

Sinasakop ng Kaharian ng Italya ang lupain na minsa'y nilagpasan ang kasalukuyang Italya. Unti-unting lumawak ang nasasakupan ng Kaharian sa pamamagitan ng pag-iisang Italyano hanggang until 1870. Noong 1919, dumugtong dito ang Trieste at Trentino-Alto Adige/Südtirol. Nangako ang Ententeng Triple na igawad sa Italya – kung sasali ang estado sa mga Alyado ng Unang Digmaang Pandaigdig – ang ilang rehiyon, kabilang ang dating Litoral Austriyako, kanlurang bahagi ng dating Dukado ng Karniyola, Hilagang Dalmasya at kapansin-pansin ang Zara, Šibenik at karamihan ng kapuluuang Dalmasyo (maliban sa Krk at Rab), sang-ayon sa lihim na Kasunduang Londres ng 1915.^[2]

Pagkatapos ng pagtanggi ni Pangulo ng Estados Unidos na si Woodrow Wilson na kilalanin ang Kasunduang Londres at pirmahan ang Kasunduan sa Versailles noong 1919, kasama ang Kasunduan sa Rapallo noong 1920, inabandona ang pag-angkin ng Italya sa Hilagang Dalmasya. Sa panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nakuha ng Kaharian ang karagdagang teritoryo sa Slovenia at Dalmasya mula sa Yugoslavia pagkatapos tumiwalag nito noong 1941.^[3]

Mga monarko

Ang mga monarko ng Bahay ng Saboya na namuno sa Italya ay ang mga sumusunod:

• Victor Emmanuel II (r. 1861–1878) – huling Hari ng Cerdaña at unang hari ng pinag-isang Italya. Hiniram ang lumang titulong Latin na Pater Patriae ng mga Romanong Emperador, binigyan siya ng epiteto ng mga Italyano: Padre della Patria (o Ama ng Amang Bayan).
• Umberto I (r. 1878–1900) – inaprubahan ang Alyansang Triple kasama ang Alemanya at Austriya-Ungariya, pinaslang noong 1900 ng anarkistang si Gaetano Bresci.
• Victor Emmanuel III (r. 1900–1946) – Hari ng Italya noong Unang Digmaang Pandaigdig at sa panahon ng rehimeng pasista ni Benito Mussolini.
• Umberto II (r. 1946–1946) – ang huling hari ng Italya, na napilitang tumawag ng reperendum na pinalitan ang monarkiyang pangkonstitusyon sa isang republika.

Mga sanggunian

1. "Italy in 150 years – summary of historical statistics 1861–2011" (PDF) (sa wikang Italyano). Istat. p. 135. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 19 Marso 2016. Nakuha noong 27 Nobyembre 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
2. "Primary Documents – Treaty of London, 26 April 1915". FirstWorldWar.com (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 30 Agosto 2017. Nakuha noong 10 Setyembre 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
3. "Discussion of Italian claims begins at Paris peace conference – Apr 19, 1919". history.com (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 10 Setyembre 2017. Nakuha noong 10 Setyembre 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)