Tsipre

Ang Tsipre (Griyego: Κύπρος, tr. Kýpros; Turko: Kıbrıs), opisyal na Republika ng Tsipre, ay bansang pulo na matatagpuan sa silangang bahagi ng Dagat Mediteraneo. Bagama't heograpikal na nasa Kanlurang Asya, nakahanay ang mga ugnayang kultural at politikal nito sa Timog-Silangang Europa. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Nikosya.

Republika ng Tsipre Κυπριακή Δημοκρατία (Griyego) Kıbrıs Cumhuriyeti (Turko)
Watawat Eskudo
Awitin: Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν Hýmnos is tin Eleftherían "Himno sa Kalayaan"
Location of the Republic of Cyprus in dark green, Northern Cyprus in light green
Kabisera at pinakamalaking lungsod	Nikosya 35°10′N 33°22′E
Wikang opisyal	Greek Turkish[1]
Iba pa	Armenian Cypriot Arabic
Katawagan	Tsipriota
Pamahalaan	Unitaryong pampanguluhang republika
• President	Nikos Christodoulides
• Vice-President	Vacant[a]
• President of the House of Representatives	Annita Demetriou
Lehislatura	House of Representatives
Independence from the United Kingdom
• London-Zürich Agreements	19 February 1959
• Independence proclaimed	16 August 1960
• Independence Day	1 October 1960
• Joined the EU	1 May 2004
Lawak
• Total[b]	9,251 km2 (3,572 mi kuw) (162nd)
• Katubigan (%)	0.11[3]
Populasyon
• Pagtataya sa 2021	1,244,188[b] [4][5] (158th)
• Senso ng 2021	923,272[c][6]
• Densidad	123.4[b][7]/km2 (319.6/mi kuw) (82nd)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$49.655 billion[8] (124th)
• Bawat kapita	$53,931[8] (32nd)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$32.032 billion[8] (104th)
• Bawat kapita	$34,791[8] (27th)
Gini (2022)	29.4[9] mababa
TKP (2021)	0.896[10] napakataas · 29th
Salapi	Euro (€) (EUR)
Sona ng oras	UTC+2 (EET)
• Tag-init (DST)	UTC+3 (EEST)
Gilid ng pagmamaneho	left
Kodigong pantelepono	+357
Kodigo sa ISO 3166	CY
Internet TLD	.cy[d]

Kasaysayan

Pagtataas ng watawat ng Britanya sa Nicosia

Ang Tsipre ay sinakop ng Britanya mula sa Turkiya noong 1914. Noong 1925, sinimulan itong pamunuan ng Britanya bilang isang kolonya at ito'y pinamunuan ng isang gobernador. Nang mga bandang 1950s, dinamanda ng mga Grekong-Cypriot ng enosis (isang kasunduan na magtatalaga na maging parte ang teritoryo ng bansang Gresya). Ang dimandang ito ay tinanggihan naman ng mga Turkong-Cypriot. Dahil dito, nagkaroon ng pag-atake ang mga gerilya at napilitang tumakas ang relihiyosong pinuno ng mga Grekong-Cypriot na si Makarios III.^[11]

Sa huli, pinagkasunduan ng Britanya, Gresya, at Turkiya na kailangang maging ganap na bansa ang Tsipre, kasama na ang pagpapanatili ng kapayapaan sa pagitan ng mga Greko at Turkong komunidad s sa loob ng bansa. Noong 1960, si Arsobispo Makarios ang unang naging pangulo ng Tsipre.^[11]

Noong 1974, nahati sa dalawa ang bansang Tsipre: Hilagang Tsipre, at Republika ng Tsipre. Ito ay dahil sa hindi natatapos na alitan sa pagitan ng mga Grekong-Cypriot at Turkong-Cypriot.^[12]

Mga teritoryong pampangasiwaan

Pangunahing artikulo: Mga distrito ng Tsipre

1. Distrito ng Nicosia

Tingnan din

• Talaan ng mga pamayanan sa Tsipre

Mga nota

1. The vice presidency is reserved for a Turkish Cypriot. However the post has been vacant since the Turkish invasion in 1974.^[2]
2. Including Northern Cyprus, the UN buffer zone and Akrotiri and Dhekelia.
3. Government-controlled areas of the Republic of Cyprus.
4. The .eu domain is also used, shared with other European Union member states.

Mga sanggunian

1. "Cyprus". The World Factbook (sa wikang Ingles) (ika-2024 (na) edisyon). Central Intelligence Agency. Nakuha noong 15 Enero 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) (Nakaarkibong 2016 edisyon)
3. "Cyprus". The World Factbook (sa wikang Ingles) (ika-2024 (na) edisyon). Central Intelligence Agency. Nakuha noong 29 Abril 2022.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) (Nakaarkibong 2022 edisyon)
4. "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Nakuha noong 17 Hulyo 2022.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
5. "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" [World Population Prospects 2022: Mga panukoy pang-demograpiko batay sa rehiyon, subrehiyon, at bansa, taunan mula 1950-2100] (XSLX). population.un.org ("Kabuuang populasyon, tumpak noong ika-1 ng Hulyo (libo)") (sa wikang Ingles). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Nakuha noong Hulyo 17, 2022.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
6. "Census of Population and Housing 2021, Preliminary Results by District, Municipality/Community". Nicosia: Statistical Service of Cyprus. 4 Agosto 2023. Nakuha noong 4 Agosto 2023.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
7. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2013). "World Population Prospects: The 2012 Revision, DB02: Stock Indicators". New York. Inarkibo mula sa orihinal noong 7 Mayo 2015. Nakuha noong 18 Hunyo 2015. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
8. "World Economic Outlook Database, October 2023". Washington, D.C.: International Monetary Fund. 5 Oktubre 2023. Nakuha noong 18 Oktubre 2023.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
9. "Gini coefficient of equivalised disposable income - EU-SILC survey". Luxembourg: Eurostat. 28 Hunyo 2023. Nakuha noong 10 Agosto 2023.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
10. "Country Insights". New York: Human Development Report Office, United Nations Development Programme. 8 Setyembre 2022. Inarkibo mula sa orihinal noong 12 Hulyo 2022. Nakuha noong 8 Setyembre 2022.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
11. Encyclopaedia Apollo Volume III (1971), Mc-Graw Hill Far Eastern Publishers (S) Ltd.
12. "Cyprus country profile". BBC News (sa wikang Ingles). 2012-03-01. Nakuha noong 2023-03-06.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Ang lathalaing ito na tungkol sa Tsipre ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.