Sultanato ng Sulu

Ang Kasultanan ng Súlog, o Kasultanan ng Sulu,^[3][4] (Tausug: Kasultanan sin Súwog / Kasultanan sin Sūg; Jawi: سلطنة سولو دار الإسلام) ay isang kaharian ng mga taong Islam na Tausug sa katimugang Pilipinas na itinatag bilang isang kasultanan noong taong 1450 o 1457 ng isang Raja Baginda ("mahal na ladyâ").

Marangal na Kasultanan ng Sulu at Sabah, Tahanan ng Islam Sulu سلطنة سولو دار الإسلام Kasultanan sin Sūg, Dar al-Islam
1457–1915
Watawat
Mapang nagpapakita sa lawak ng Sultanato ng Sulu taong 1845, kung saan ang pangunahing teritoryo ng Sulu ay kulay lila, at ang mga kampon na mga teritoryo nito ay kulay maliwanag-na-lila.
Kabisera	Buansa (1457–1878) Maimbung (1878–1893)[1] Palawan (1893–1915)[2]
Karaniwang wika	Tausug, at mga wikang Malay, Banguingui, Bajau
Relihiyon	Islam
Pamahalaan	Monarkiya
Sultan
• 1450-1480	Shari'ful Hashem Syed Abu Bakr
• 1884-1899	Jamal ul-Kiram I
Kasaysayan
• Naitatag	1457
• Sinakop ng Estados Unidos	1915
Pumalit Komonwelt ng Estados Unidos

Ang kasalukuyang lugar ng Sultanato ng Sulu ay dating nasa ilalim ng impluwensya ng Imperyo ng Brunei bago ito nagkamit ng sarili nitong kalayaan noong 1578. Noong ika-13 siglo ang mga taga-Sulu ay nagsimulang lumipat sa kasalukuyang Zamboanga at ang arkipelago ng Sulu mula sa kanilang mga tinubuang-bayan sa hilagang-silangan ng Mindanao. Binanggit ni Scott (1994) ang pinagmulan ng Sulu bilang mga inapo ng mga sinaunang Butuanon at Surigaonon mula sa Rajahnate ng Butuan, na noon ay Hindu tulad ng pre-islamic na Sulu. Lumipat sila sa timog at nagtatag ng isang daungan sa kalakalan ng pampalasa sa pre-Islamic Sulu. Si Sultan Batarah Shah Tengah, na namuno bilang sultan noong 1600, ay sinasabing aktwal na katutubo ng Butuan. Ang mga Butuanon-Surigaonon na pinagmulan ng mga Tausug ay iminungkahi ng ugnayan ng kanilang mga wika, dahil ang mga wikang Butuanon, Surigaonon at Tausug ay pawang nakapangkat sa ilalim ng Southern sub-family ng Visayan. Nang maglaon, ang pinakaunang kilalang pamayanan sa lugar na ito na malapit nang sakupin ng sultanato ay sa Maimbung, Jolo. Sa panahong ito, tinawag na Lupah Sug ang Sulu. Ang pamunuan ng Maimbung, na pinaninirahan ng mga taong Buranun (o Budanon, literal na nangangahulugang "mga naninirahan sa bundok"), ay unang pinamunuan ng isang rajah na tumanggap ng titulong Rajah Sipad na Mas Matanda. Ayon kay Majul, ang pinagmulan ng titulong rajah sipad ay nagmula sa Hindu sri pada, na sumasagisag sa awtoridad. Ang pamunuan ay itinatag at pinamahalaan gamit ang sistema ng mga rajah. Si Sipad nga mas matanda ay pinalitan ni Sipad na mas mabata.

Ang ilang Cham na lumipat sa Sulu ay tinawag na Orang Dampuan. Ang sibilisasyong Champa at ang port-kingdom ng Sulu ay nakipagkalakalan sa isa't isa na nagresulta sa paninirahan ng mangangalakal na si Chams sa Sulu kung saan sila ay kilala bilang Orang Dampuan mula noong ika-10 ika-13 siglo. Kabaligtaran sa kanilang mga pinsan sa Butuan Rajahnate na itinuring na sila ay mga diplomatikong katunggali laban sa Champa para sa kalakalan ng Tsina, (sa ilalim ng Rajah Kiling ng Butuan); sa halip, malayang nakipagkalakalan ang Sulu sa sibilisasyong Champa. Ang mga Orang Dampuan mula sa Champa gayunpaman ay kalaunan ay pinatay ng mga naiinggit na katutubong Sulu Buranun dahil sa yaman ng Orang Dampuan. Ang mga Buranun ay isinailalim sa ganting pagpatay ng Orang Dampuan. Ang maayos na komersiyo sa pagitan ng Sulu at Orang Dampuan ay naibalik sa kalaunan. Ang mga Yakan ay mga inapo ng Orang Dampuan na nakabase sa Taguima na dumating sa Sulu mula sa Champa. Nakatanggap ang Sulu ng sibilisasyon sa anyong Indic nito mula sa Orang Dampuan.

Sa panahon ng paghahari ni Sipad the Younger, isang Sunni Sufi Scholar at mystico o salamancero na nagngangalang Tuan Mashikhaang dumating sa Jolo noong 1280 AD.Kaunti lang ang nalalaman sa pinagmulan at maagang talambuhay ni Tuan Mashikha, maliban na siya ay isang Muslim "na nagmula sa mga dayuhang lupain" sa pinuno ng isang armada ng mga mangangalakal na Muslim,o siya ay inilabas mula sa isang tangkay ng kawayan at itinuturing na isang propeta, kaya't iginagalang ng mga tao. Gayunpaman, iginiit ng ibang mga ulat na si Tuan Mash?'ikha kasama ang kanyang mga magulang, sina Jamiyun Kulisa at Indra Suga, ay ipinadala sa Sulu ni Alexander the Great (na kilala bilang Iskandar Zulkarnain sa Malay Annals). Gayunpaman, si Najeeb Mitry Saleeby, isang Lebanese American na doktor na sumulat ng A History of Sulu noong 1908 at iba pang mga pag-aaral ng mga Moro, ay tinanggihan ang pag-aangkin na ito sa pamamagitan ng paghihinuha na ang Jamiyun Kulisa at Indra Suga ay mga gawa-gawang pangalan. Ayon kay tarsila, sa pagdating ni Tuan Mashikha, ang mga tao sa Maimbung ay sumasamba sa mga libingan at bato ng anumang uri. Pagkatapos niyang ipangaral ang Islam sa lugar, pinakasalan niya si Sipad the Younger's daughter, Idda Indira Suga at nagkaanak ng tatlong anak: Tuan Hakim, Tuan Pam at 'Aisha. Si Tuan Hakim naman ay nagkaanak ng limang anak. Mula sa talaangkanan ni Tuan Mash?'ikha, ang isa pang titular na sistema ng aristokrasya na tinatawag na "tuanship" ay nagsimula sa Sulu. Bukod sa Idda Indira Suga, nagpakasal din si Tuan Mash?'ikha sa isa pang "hindi kilalang babae" at naging anak si Moumin. Namatay si Tuan Mash?'ikha noong 710 AH (katumbas ng 1310 AD), at inilibing sa Bud Dato malapit sa Jolo, na may inskripsiyon ni Tuan Maqb?l?.

Ang isang inapo ng Sunni Sufi na si Shaykh Tuan Mash?'ikha na nagngangalang Tuan May ay nagkaanak din ng isang anak na lalaki na pinangalanang Datu Tka. Hindi tinanggap ng mga inapo ni Tuan May ang titulong tuan, sa halip, nagsimula silang gumamit ng datu. Ito ang unang pagkakataon na ginamit ang datu bilang isang institusyong pampulitika.Sa pagdating ni Tuan Mashikha, ang mga Tagimaha (literal na nangangahulugang "partido ng mga tao") na nagmula sa Basilan at ilang lugar sa Mindanao, ay dumating din at nanirahan sa Buansa. Pagkatapos ng Tagimaha ay dumating ang mga Baklaya (na nangangahulugang "mga naninirahan sa dalampasigan"), pinaniniwalaang nagmula sa Sulawesi, at nanirahan sa Patikul. Pagkatapos nito ay dumating ang mga Bajau (o Samal) mula sa Johor. Ang Bajau ay hindi sinasadyang itinaboy patungo sa Sulu ng malakas na tag-ulan, ang ilan sa kanila ay sa baybayin ng Brunei at ang iba ay sa Mindanao. Ang populasyon ng Buranun, Tagimaha, at Baklaya sa Sulu ay lumikha ng tatlong partido na may natatanging sistema ng pamahalaan at mga sakop. Noong dekada 1300, iniulat ng mga talaan ng Tsino, Nanhai zhi, na sinalakay o pinamahalaan ng Brunei ang mga kaharian ng Pilipinas ng Butuan, Sulu at Ma-i (Mindoro) na babalik sa kanilang kalayaan sa ibang pagkakataon. Ayon sa Nagarakretagama, ang Imperyo ng Majapahit sa ilalim ni Emperador Hayam Wuruk, ay sumalakay sa Sulu noong taong 1365. Gayunpaman, noong 1369, ang mga Sulus ay naghimagsik at nakamit muli ang kalayaan at sa paghihiganti, sinalakay ang Imperyo ng Majapahit at ang lalawigan nito na Po-ni (Brunei), pati na rin bilang hilagang-silangan na baybayin ng Borneo[38] at pagkaraan ay nagtungo sa kabisera, ninakawan ito ng kayamanan at ginto. Sa pagsasako sa Brunei, ninakaw ng mga Sulus ang 2 sagradong perlas mula sa hari ng Brunei. Isang armada mula sa kabisera ng Majapahit ang nagtagumpay sa pagtataboy sa mga Sulus, ngunit si Po-ni ay naiwan nang mahina pagkatapos ng pag-atake. Dahil ang mga historiograpiyang Tsino sa kalaunan ay naitala doon na isang Maharaja ng Sulu, ipinapalagay na hindi na ito muling nasakop ng Majapahit at ito ay isang karibal sa estadong iyon. Noong 1390 AD, si Rajah Bagunda Ali, isang prinsipe ng Kaharian ng Pagaruyung ay dumating sa Sulu at nagpakasal sa lokal na maharlika. Hindi bababa sa 1417, nang kalabanin ng Sulu ang Majapahit, ayon sa mga talaan ng Tsino, tatlong hari (o mga monarko) ang namuno sa tatlong sibilisadong kaharian sa isla.[41] Si Patuka Pahala (Paduka Batara) ang namuno sa silangang kaharian (The Sulu Archipelago), siya ang pinakamakapangyarihan; ang kanlurang kaharian ay pinamumunuan ni Mahalachi (Maharajah Kamal ud-Din) (pinuno ng Kalimantan sa Indonesia); at ang kaharian malapit sa kuweba (o Cave King) ay si Paduka Patulapok (mula sa Palawan Island). Ang mga naninirahan sa Bajau ay ipinamahagi sa tatlong kaharian. Sa panahong ito, naghiganti ang Sulu sa Imperyalismo ng Majapahit sa pamamagitan ng pagsalakay sa Imperyo ng Majapahit dahil ang alyansa ng 3 haring Sulu ay may teritoryo na umabot sa Kalimantan, partikular sa Silangan at Hilagang Kalimantan, na dating mga lalawigan ng Majapahit.^[5]

Ang mga inapo ni Moumin, ang anak ni Tuan Mashikha ay naninirahan sa Sulu. Pagkaraan ng ilang panahon, isang Timway Orangkaya Su'il ang binanggit sa ikalawang pahina ng tarsila, na tumanggap siya ng apat na Bisaya na alipin (mga taong mula sa Kedatuan ng Madja-as) mula sa Maynila (malamang na Kaharian ng Maynila) bilang tanda ng pagkakaibigan sa pagitan. ang dalawang bansa. Ang mga inapo ni Su'il ay nagmana rin ng titulong Timway, na nangangahulugang "pinuno". Sa ikatlong pahina ng tarsila, isinasalaysay nito ang katotohanan na ang mga alipin ay ang mga ninuno ng mga naninirahan sa isla sa Parang, Lati, Gi'tung, at Lu'uk ayon sa pagkakabanggit.

Ang ikaapat na pahina ay isinasalaysay ang pagdating ng mga Buranun (tinawag sa tarsila bilang "ang mga taong Maimbung"), Tagimaha, Baklaya, at sa wakas ang mga naanod na imigrante na Bajau mula sa Johor.[44] Ang kalagayan ng Sulu bago ang pagdating ng Islam ay maaaring buod ng ganito: Ang isla ay pinanahanan ng ilang kultura, at pinagharian ng tatlong malayang kaharian na pinamumunuan ng mga mamamayang Buranun, Tagimaha, at Baklaya. Gayundin, ang mga sistemang sosyo-politikal ng mga kahariang ito ay nailalarawan sa pamamagitan ng ilang natatanging institusyon: karahanan, kadatuan, katuan at katimuay. Ang pagdating ni Tuan Mashikha pagkatapos ay nagtatag ng isang pangunahing komunidad ng Islam sa isla.

Bagama't hindi na kinikilala ang sultanato bilang isang estado marami pa ring indibidwal na umaangkin ng titulong "Sultan ng Sulu at/o Hilagang Borneo". Noong 2013, ang Sultanato, sa pamumuno ng isang nag-aangkin na si Jamalul Kiram III, ay sumugod sa nayon ng Lahad Datu, sa Malaysia.^[6]

Silipin din

• Kasunduang Maynila

Mga sanggunian

1. Saleeby (1870–1935), Najeeb Mitry. "The History of Sulu". www.gutenberg.org.
2. C, Josiah, Historical Timeline of The Royal Sultanate of Sulu Including Related Events of Neighboring Peoples, NIU, inarkibo mula sa orihinal noong 29 Abril 2012, nakuha noong 21 Disyembre 2010{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link).
3. "Sultanato ng Sulu nagdeklara ng ceasefire sa Sabah". Pilipino Star Ngayon. 2013-03-07. Nakuha noong 2013-03-12.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
4. "Tauhan ng Sultanato ng Sulu, tinawag na 'terorista' ng gobyerno ng Malaysia". GMANetwork.com. 2013-03-07. Nakuha noong 2013-03-12.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
5. Reading Song-Ming Records on the Pre-colonial History of the Philippines By Wang Zhenping Page 258.
6. http://globalnation.inquirer.net/65295/army-stays-in-sabah-sultan-of-sulu-decrees

Ang lathalaing ito na tungkol sa Pilipinas ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.