Protista

Ang protista (Ingles: protist IPA: /ˈproʊtɨst/), ay pangkat ng magkakaibang mga eukaryotikong mikroorganismo. Sa kasaysayan, tinuturing ang mga protista bilang kasapi ng kahariang Protista subalit hindi na ito kinikilala sa makabagong taksonomiya.^[3] Walang masyadong pagkakatulad ang mga protista maliban sa isang medyo payak na organisasyon - na maaaring sanselula sila o multiselula sila na walang natatanging mga tisyu. Naiiba ang payak na pagkakaayos ng selular sa ibang eukaryote, katulad ng mga halamang singaw, hayop at halaman.

Protista Temporal range: Paleoproterozoic[a] – Present Had'n Archean Proterozoic Pha.
Scientific classification
Dominyo:	Eukaryota
Supergroups and typical phyla[1]
Amoebozoa Apusomonadida Archaeplastida (in part) Glaucophyta Rhodelphidia Rhodophyta (red algae) Picozoa Breviatea Discoba Jakobea Tsukubea Euglenozoa Percolozoa CRuMs Collodictyonidae Rigifilida Mantamonadida Cryptista Haptista Hemimastigophora Malawimonada Metamonada Meteora sporadica[2] Opisthokonta (in part) Choanoflagellata Ichthyosporea Filasterea Nucleariae Pluriformea Provora SAR Alveolata Apicomplexa Ciliophora Dinoflagellata Rhizaria Cercozoa Endomyxa Retaria Stramenopiles Gyrista (diatoms, oomycetes, brown algae...) Bigyra Platysulcea
Cladistically included but traditionally excluded taxa
Animalia (Metazoa) Fungi (Zoosporia) Plantae (Viridiplantae)

Unang ginamit ang katawagang protista ni Ernst Haeckel noong 1866. Tradisyunal na nahahati ang mga protista sa ilang mga pangkat na nakabatay sa pagkakatulad ng "mas mataas" na mga kaharian: ang isahang-sihay na mala-hayop na protosowa, ang mala-halaman na protopayta (karamihang isahang-sihay na lumot), at mala-halamang-singaw na mga myxomycota. Dahil kadalasang nagsasanib ang mga pangkat nito, pinalitan sila ng pilohenetikang batayan sa pag-uuri. Bagaman, magagamit din sila sa hindi pormal na mga pangalan para sa paglalarawan ng morpolohiya at ekolohiya ng mga protista.

Nabubuhay ang mga protista sa kahit anumang kapaligiran na may likidong tubig. Maraming mga protista, katulad ng lumot, ay potositetiko at mahalagang pangunahing mangagagawa sa ekosistema, partikular sa karagatan bilang bahagi ng plankton. May ibang mga protista, katulad ng nga Kinetoplastid at Apicomplexa ang responsable sa ilang mga seryosong sakit sa tao, katulad ng malaria at sakit sa pagtulog.

Mga sanggunian

1. Adl SM, Simpson AG, Lane CE, Lukeš J, Bass D, Bowser SS, Brown MW, Burki F, Dunthorn M, Hampl V, Heiss A, Hoppenrath M, Lara E, Le Gall L, Lynn DH, McManus H, Mitchell EA, Mozley-Stanridge SE, Earnest H, Aurther T, Parfrey LW, Pawlowski J, Rueckert S, Shadwick L, Shadwick L, Schoch CL, Smirnov A, Spiegel FW (Setyembre 2012). "The revised classification of eukaryotes" (PDF). The Journal of Eukaryotic Microbiology. 59 (5): 429–493. doi:10.1111/j.1550-7408.2012.00644.x. PMC 3483872. PMID 23020233. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2016-06-16. Nakuha noong 2015-09-29.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
2. Galindo, Luis Javier; López-García, Purificación; Moreira, David (2022). "First Molecular Characterization of the Elusive Marine Protist Meteora sporadica". Protist. 173 (4): 125896. doi:10.1016/j.protis.2022.125896. ISSN 1434-4610. PMID 35841658. S2CID 250059723.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
3. Simonite T (2005). "Protists push animals aside in rule revamp". Nature. 438 (7064): 8–9. doi:10.1038/438008b. PMID 16267517. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)